198339

Oğuzca ve “Anadolu Merkezli Oğuz Türkçesi

Oğuzlar, Türklerin önemli boylarından biridir. Bugün Ceyhun nehrinden Balkanlara kadar uzanan bölgede, nüfus bakımından çeşitli yoğunluklarda yaşamaktadır. Nüfusları tahminlere göre yüz yirmi milyondur. Geçmişten bu güne kadar hemen bütün Oğuzların gündelik anlaşma dili Oğuzca olagelmiştir. Aynı durum yüksek dil kullanımları açısından geçerli değildir. Bu çalışmada, Oğuzcanın yüksek dil olma süreci ana hatlarıyla incelenmiştir. Bu bağlamda Oğuzlar, içinde yaşadıkları siyasî, ekonomik, sosyal ve kültürel Şartların ve bağlı oldukları devletlerin tutumlarının sonucunda sırasıyla Anadolu ve Kuzey Azerbaycan‟da dillerini yüksek dil hâline getirebilmiş; Türkmenistan‟da ise buna gayret etmektedirler. Kalan diğer bölgelerde ise böyle bir durum söz konusu değildir.

Oghuz Turkic and Anatolia based (Oghuz) Turkish

The Oghuz constitute an important group of the Turkic peoples. Today, they live in various concentrations of the population in an area stretching from the Oxus (“Amu Darya”) to the Balkan-Peninsula. Their population is approximately 120 million. Throughout history, the Oghuz Turkic was the everyday language of all of the Oghuz peoples. However, the same is not true about their literary language (“high-level language”). This article basically studies the process of Oghuz Turkic developing into a literary language. Due to the political, economic, social and cultural circumstances of their time and in connection with the administrative systems of the states under which they were ruled. In Anatolia and in Northern-Azerbaijan, the Oghuz were able to develop their literary language. Efforts are being made in Turkmenistan with regards to this issue and it is not an issue in the remaining parts of the Oghuz regions.

PDF

___

AKAR, Ali (2005), Türk Dili Tarihi. Dönem-Eser-Bibliyografya, Ötüken Neşriyat 597, İstanbul.
ARAT, Reşid Rahmeti (1997), Kıpçak, İslâm Ansiklopedisi. İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati 6, s. 713-716.
BANG, Willy. - G. R. Arat, (1970), Oğuz Kağan Destanı, 1000 Temel Eser 31, İstanbul.
BAYKARA, Tuncer (1986), Batı Anadolu‟da Rum Nüfusunun XIX. Yüzyıldaki Durumu-Yeni Yunan Göçleri ve Yerli Hıristiyanların Yunanlaştırılması, III. Askeri Tarih Semineri. Bildiriler. Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri (20 Temmuz 1974‟e Kadar), Ankara, s. 428-439.
BAYRAM, Mikail (2004), Anadolu‟da Telif Edilen İlk Türkçe Eser Meselesi, Destursuz Bağdan Üzüm Yiyenler, Kömen Yayınları 16, Konya, s. 107-113.
BROCKELMANN, Carl (1997), Arabistan. Arap Edebiyatı, İslâm Ansiklopedisi. İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati 1, İstanbul, s. 523-540.
ÇAĞATAY, Saadet (1948), Eski Osmanlıca‟da Fiil Müştakları 3. Gerundifler, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 6, s. 27-47.
DEMİR, Nurettin (2002), Ağız Terimi Üzerine, Türkbilig. Türkoloji Araştırmaları 4 (2002), s. 105- 116.
DEMİR, Nurettin (2006), Batı Türk Yazı Dilinin OluĢumu, Türk Edebiyatı Tarihi 1 [Yayımlayan:
Halman, Talât Sait ve diğerleri], Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 3057-1, Ankara, s. 290-299.
DEVELİ, Hayati (2004), Kadı Burhaneddin‟in Dili Azerbaycan Türkçesi midir?, 1. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni (8-10 Ekim 2003), Bildiriler, [Hazırlayan: Günşen, Ahmet],
Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Yayınları 1, Kırşehir, s. 133-143.
DOERFER, Gerhard (1976), Das Vorosmanische (die Entwicklung der oghusischen Sprachen von den Orchoninschriften bis zu Sultan Veled), Türk Dili Araştırmaları Yıllığı. Belleten (1975-76), s. 81-131.
DOERFER, Gerhard (1990), Die Stellung des Osmanischen im Kreise des Oghusischen und seine Vorgeschichte, Handbuch der türkischen Sprachwissenshaft I [Yayımlayan: Hazai, György], Bibliotheca Orientalis Hungarica 31, Budapest, s. 13-34.
DOERFER, Gerhard (1996), Mustafa Uğurlu (NâĢir): Anonim. Münyetü'l-Guzât. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 676, Ankara 1987; 331 s., 3 levha 8., [Tercüme: Özbilen, Eşref Bengi] (1996, Türk Dünyası Araştırmaları 104 (Ekim 1996), s. 229-232.
ECKMANN, Janos (1965), Memlûk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına Dair, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı. Belleten (1964), s. 35-41.
ERCİLASUN, A. Bican (1993), Türk Dünyasının Dil Birliği Mes‟elesi, Türk Dünyası Üzerine Makaleler-İncelemeler, Akçağ Yayınları 93, Ankara, s. 65-75.
ERCİLASUN, A. Bican (2004), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları 603, Ankara.
ERDAĞI, Binnur (2001), Anadolu‟da Yazılmış İlk Türkçe Tıp Kitabı, Türkbilig. Türkoloji Araştırmaları 2 (2001), s.46-54.
ERGİN, Muharrem (1972), Türk Dil Bilgisi, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 785, İstanbul.
GÜLSEVİN, Gürer (2010), Oğuzca Olmayan Türk Lehçelerindeki Oğuzca Unsurlar ve Bunlara Teorik Bir Yaklaşım, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5/1 (Winter 2010), s. 57- 76.
İNALCIK, Halil (2006), Klasik Edebiyat Menşei: İranî Gelenek, Saray İşret Meclisleri ve Musâhib Şairler, Türk Edebiyatı Tarihi 1 [Yayımlayan: Halman, Talât Sait ve diğerleri], Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 3057-1, Ankara, s. 221-282.
JOHANSON, Lars (1993), Zur Geltung türkischer Schriftsprachen und Schriftsysteme, Türk Kültürü Araştırmaları 30, s. 165-178.
JOHANSON, Lars [Çeviren: Demir, Nurettin] (2006), Türk Dili, Türk Edebiyatı Tarihi 1 [Yayımlayan: Halman, Talât Sait ve diğerleri], Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 3057-1, Ankara, s. 61-78.
JOHANSON, Lars [Çeviren: Demir, Nurettin] (2007), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Türk Dil Kurumu Yayınları 914, Ankara.
KAFESOĞLU, İbrahim (1997a), Türkler. Tarih. Oğuzlar, İslâm Ansiklopedisi. İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati 12, 2, İstanbul, s. 188-191.
KAFESOĞLU, İbrahim (1997b), Selçuklular, İslâm Ansiklopedisi. İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati 10, İstanbul, s. 353-416.
KARAAĞAÇ, Günay (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları 919, Ankara.
KARADOĞAN, Ahmet (2006), Köktürk Yazıtları‟ndaki “Türük oġuz begleri bodun eşidiñ” ve “Oġuzı yeme tarkınç ol temiş” Cümlelerinde Geçen oġuz Kelimesi Üzerine, Bilig. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 37 (Bahar 2006), s. 13-20.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), Klâsik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri, Akçağ Yayınları 375, Ankara.