MUHAMMED HAMDİ YAZIR'IN RUH ANLAYIŞI

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, XX. Yüzyıl önemli düşünürlerindendir. O, İslam düşüncesi alanında önemli bir müfessir olarak tanınmaktadır. Ancak Hak Dini Kur'an Dili adlı eseri araştırıldığı zaman salt bir müfessir olmaktan ziyade doğa felsefesi, psikoloji, sosyoloji, metafizik, ahlak ve siyaset felsefelerine değinen geniş çaplı bir düşünür olduğu anlaşılmaktadır. Düşünürümüz zikredilen alanlarla ilgili varoluşsal problemlere değinmiştir. Bununla birlikte insanın bütünlüğünü tamamlayan ruh konusuna özel bir önem atfetmiştir. İslam filozofları da ruh konusunu ayrıntılı olarak incelemişlerdir, ancak onlar ruh konusunda büyük oranda Antik Yunan felsefesinden ve başka düşünce sistemlerinden faydalanmıştır. Muhammed Hamdi Yazır ise felsefi yaklaşımları dikkate almakla birlikte, temel olarak Kur'an ilkelerini referans almıştır. Bu yüzden din-felsefe ilişkisi bağlamında Yazır'ın düşüncelerinin incelenmesi anlamlı ve zorunlu görülmektedir. Ruh bilindiği zaman gerçeğin, insanın, insanın âlemle ilişkisinin ve varoluşsal sorunların anlaşılması mümkün olacaktır. Bu minvalde Yazır'ın düşünceleri çerçevesinde ruhla ilgili olarak ruhun bilinebilirliği, ruhun yetileri ve işlevleri, ruh nefs ilişkisi, ruh beden ilişkisi, ruhun ezeliliği/ebediliği veya oluşu ve bozuluşu sorunu gibi bir dizi ve birbirine bağlı konulara ilişkin ileri sürülen düşünceler üzerinde durulacaktır. Ayrıca ruh konusundaki görüşleri açısından Yazır'ın düşünce tarihindeki yeri belirlenmeye çalışılacak, gereken yerlerde Platon, Aristoteles, Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ, Gazzâlî, İbn Rüşd, Rağıb İsfahânî ve Fahreddin Razî gibi düşünürlerin görüşlerine temas edilerek, benzerlik veya farklılıkları vurgulanacaktır.

MUHAMMED HAMDI YAZIR'S UNDERDTANDING OF THE SOUL

Muhammed Hamdi Yazır of Elmalı is one of the major thinkers of 20th century. He is known in the field of Islamic thought as an important commentators. However, when his work named Hak Dini Kur'an Dili is examined, it is understood that he is not only commentator but also he is a large scaled thinker refering natural philosophy, psychology, sociology, metaphysics, ethic and politics. Our thinker touches upon existential problems related to the mentioned areas. In addition to this, he has placed special emphasis on the soul which completing the integrity of the human. Islamic philosophers have studied in detail the soul subject, but they benefited substantially from Ancient Greek philosophy and other thought systems in this subject. As well as Muhammed Hamdi Yazır has taken in consideration the philosophical approaches. He has basically taken as a references to the Qur'anic principles. So it is a meaningful and compulsory that examined the Yazır's thoughts in the context of the relationship between religion and philosophy. In case of the soul is known, it is possible to understood that the truth, the human, the relationship between human and universe, and it's existential problems. In this context, it is discoursed that knowability of soul, faculties of it, relationships between soul and self (nafs), soul and body, eternal/eternity of soul or genesis and decay of it. As part of Yazır's thoughts, while determined to Yazır's place of intellectual history about the subject of soul, it is related to the views of thinkers (Plato, Aristotle, Alkindi, AlFârâbî, Avicenna, Averroes, Ghazali, Rağıb İsfahânî, Fakhr alDin al-Razi) in case of need, and is emphasized that resemblances and differences among views of them.

PDF

___

Alper, Ömer Mahir (2014), "İbn Sînâ ve İbn Sînâ Okulu", Ed. M. Cüneyt Kaya, İslam Felsefesi Tarih ve Problemler, İstanbul: İSAM Yayınları,.

Aristoteles (2000), Ruh Üzerine (De Anima), Çev. Zeki Özcan, İstanbul: Alfa Yayınları,.

Arkan, Atilla (2006), İbn Rüşd Psikolojisi, İstanbul: İz Yayıncılık,.

Arslan, Ahmet(2006), İlkçağ Felsefesi Tarihi 2, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Arslan, Ahmet(2007), İlkçağ Felsefesi Tarihi 3, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Aydın, İbrahim Hakkı(2000), Fârâbî'de Metafizik Düşünce, İstanbul: Bil Yayınları.

Aydın, Mehmet(1999), Din Felsefesi, İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

Bağçeci, Muhittin(2005), "İnsanın Mahiyeti ve Ruhu", Bilim-name, VIII. /2.

Brun, Jean(2010), Stoa Felsefesi, Çev. Medar Atıcı, İstanbul: İletişim Yayınları.

Calverely, E. E. (1964), "Nefs", İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yayınları.

Cevdet Kılıç(1999), "Muhammed İkbal'in Düşüncesinde Benlik Felsefesi", Tasavvuf Dergisi, c. 1, S. 2. Ankara.

Cevheri, İsmail b. Hammad(1958), Es-Sıhah Tacu'l-Lüga ve Sıhahu'l-Arabiyye, Thk. Ahmed Abdulgafur el-Attar, Mısır,.

Cevziyye, İbn Kayyım(1989), er-Ruh fi'l-Kelam ala Ervahi'l-Emvât ve'l-Ahyâ bi'd-Delâil mine'lKitab ve's-Sünneti ve'l-Asari ve Akvâli'l-Ulemâ, Kahire,.

Cürcani, Seyyid Şerif(1997), Terimler Sözlüğü (Tarifat), İstanbul: Bahar Yayınları,.

Çatak, Adem(2015), "Yahya b. Habeş es-Sühreverdî'de Marifet Anlayışı," International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/10 Summer Ankara-Turkey,.

Çetinkaya, Bayram Ali(2010), İlkçağ Felsefesi Tarihi, İstanbul: İnsan Yayınları,. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır(1978), "Giriş, (Metalib ve Mezahib)", Paul Janet ve Gabriel Seailles, İstanbul: Eser Neşriyat,.

Fârâbî(1987), Fusulu'l-Medenî (Siyaset Felsefesine Dair Görüşler), Çev. Hanifi Özcan, İzmir.

Fârâbî(2003), Felsefenin Temel Meseleleri (İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri içerisinde), Çev.

Mahmut Kaya, İstanbul: Klasik Yayıncılık,.

Fazlıoğlu(2015), İhsan, Kendini Bulmak, İstanbul: Papersense Yayınları,.

Gazzâlî(1994), "Ravdatü't-Tâlibin ve Umdetü's-Sâlikin", (Mecmuat'u Resaili İmam Gazali adlı eserin içerisinde) Lübnan,.

Gazzâlî(1988), el- İktisad fi'l- İtikad, Beyrut,.

Gazzâlî(1328), er-Risaletu'l-Ledunniyye, Mısır, H..

Gazzâlî(2010), Hakikat Bilgisine Yükseliş (Meâricu'l-Kuds), Çev. Serkan Özburun, İstanbul: İnsan Yayınları,.

Gazzâlî(1993), Tehafutu'l-Felasife, Beyrut: Daru'l-Fikri'l-Lübnânî,.

Günaltay(1994), M. Şemseddin, Felsefe-i Ûlâ, İstanbul: İnsan Yayınları,.

Hartshorne, Charles(1982), "Dine ve Felsefeye Göre Tanrı", Çev. M. Aydın, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 24,.

İbn Bâcce(1968), Tedbîru'l-Mütevahhid, (Resâilu İbn Bâcce el-İlâhiyye içerisinde), Neşr. Macid Fahri, Beyrut: Daru'n-Nehar,

İbn Manzur(1990), Lisanu'l-Arab, Beyrut,.

İbn Rüşd(1992), el-Keşfu an Menahici'l-Edille, (Felsefe Din İlişkileri içerisinde), Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları,.

İbn Rüşd(2012), Faslu'l-Makâl, Tahk. Muhammed Imara, Kahire: Daru's-Selâm,.

İbn Sînâ(1934), Fî Marifeti'n-Nefsi'n-Natıka ve Ahvaluhâ, Neşr. Muhammed Sabit el-Fendi, elMeşrık,.

İzmirli İsmail Hakkı(1981), Yeni İlmi Kelam, Ankara: Umran Yayınları,.

Janet, Paul ve Seailles, Gabriel(1978), Metalib ve Mezahib, Çev. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, İstanbul: Eser Neşriyat,.

Karaman, Hüseyin (2014), İslam Felsefesi Tarihi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları.

Kaya, Mahmut (2006), Kindî Felsefi Risaleler, İstanbul: Klasik Yayınları.

Kindî (2006), "Nefis Üzerine" (Kindî Felsefî Risaleler içerisinde), İstanbul: Klasik Yayınları.

Korkut (2015), Şenol, Farabi'nin Siyaset Felsefesi, Ankara: Atlas Yayınları.

Kuşeyri (1999), Abdulkerim, Kuşeyrî Risalesi, Çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları.

Kutluer, İlhan (2003), "Zaman", İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları.

Özden, H. Ömer (1996), İbn Sînâ-Descartes Metafizik Bir Karşılaştırma, İstanbul: Dergah Yayınları.

Peker, Hidayet (2008), "Farabi ve İbn Sînâ'nın Felsefesinde Vahyin Kavramsal Muhtevası", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.17, S. 1 Bursa,.

Platon (1997), Fedon, Çev. Aziz Yardımlı ve Deniz Canefe, İstanbul: İdea Yayınları.

Platon, Phaidon, (Platon Toplu Diyaloglar içerisinde), Çev. Suut Kemal Yetkin, Hamdi Ragıp Atademir, Ankara: Yargı Yayınları, t.y.

Rağıb el-İsfahânî (1997), Müfredât-ü Elfâzı'l-Kur'an, Dımeşk: Daru'l-Kalem.

Razi, Fahreddin (2002), Kelam'a Giriş (el-Muhassal), Çev. Hüseyin Atay, Ankara: KBY.

Sarıtaş, Kamil (2014), "İbn Haldun'da Bilgi Felsefesi", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/8 Summer Ankara-Turkey.

Sarıtaş, Kamil (2012), İskender Afrodisi ve Felsefesi, Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.

Sarıtaş, Kamil (2015), Osmanlı Medeniyet Hafızası Giritli Ali Aziz Efendi'de Felsefe, Ankara: Otorite Yayınları.

Sühreverdi (1335), Heyakilu'n-Nur, Mısır, H..

Yar, Erkan (2011), Ruh Beden İlişkisi Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları,.

Yasa, Metin (2009), Felsefi ve Deneysel Dayanaklarla Ölüm Sonrası Yasam, Ankara: Ankara Okulu Yayınları,.

Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi (), Hak Dini Kur'an Dili, Sad. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, İstanbul: Azim Dağıtım Yayınları, t.y.

Zemahşeri (2009), Tefsiru'l-Keşşâf, Beyrut: Daru'l-Kütübi'l-Ilmiyye,.