İSLAM HUKUKU AÇISINDAN TEDARİK SÖZLEŞMESİNİN MEŞRÛİYETİ (TÜRK BORÇLAR HUKUKU'NDAKİ MAHİYETİ BAĞLAMINDA)

Çağımızda sanayinin süratle gelişmesi sonucu pekçok ürünün hızla artması ve uluslararası ticaretin yaygınlaşmasından sonra çeşitli sözleşmeler ortaya çıkmıştır. Bu sözleşmelerden biri de tedarik sözleşmesidir. Tedarik sözleşmesiyle kastedilen, akit yapan taraflar arasında, ileride toptan veya taksit taksit ödenecek malum bir ücret karşılığında, belirli tarihlerde, vasıfları belli bir takım taşınır veya taşınmaz malları yahut elektrik, su ve doğal gaz gibi muayyen hizmetleri temin etmek amacıyla yapılan sözleşmelerdir. Bu özellikleriyle tedarik sözleşmesi Türk Borçlar Hukuku'ndaki "satım sözleşmesi" ve "eser/istisnâ' sözleşmesi"ni içine alan geniş bir kapsama sahiptir. Gerek tedarik sözleşmelerinde gerekse satım sözleşmesinde mal sözleşme sırasında tedarikçinin elinde bulunabileceği gibi henüz mevcut olmayıp sonradan üreterek veya temin ederek teslim edeceği bir şey olabilir. Burada önemli olan satıcının malı teslime muktedir olmasıdır. Müşteri de ücreti, malı teslim aldıktan sonra bir defada toptan veya taksit taksit ödeyebilir. Bu sözleşmelerde, sözleşmenin konusu olan eşya, bir fabrikanın ürettiği sınaî bir ürün olabileceği gibi bir üreticinin ürettiği tarımsal veya hayvansal ürün yahut elektrik, su ve doğalgaz gibi doğal güçler de olabilir. Bu sözleşmelerde satıcının malı ileriki tarihlerde teslim etmeyi, müşterinin de ücreti malı teslim aldıktan sonra ödemeyi taahhüt etmesinden dolayı bedeller genellikle veresiyedir. Bu açıdan tedarik sözleşmelerinin caiz olup olmadığı çağdaş âlimler arasında tartışma konusu olmuştur. Bir kısım âlimler bazı gerekçelerle bunun caiz olmadığı görüşünü benimsemişlerdir. Buna karşılık çağdaş âlimlerin çoğunluğu İslam fıkhındaki benzer akitlerden hareketle bunun caiz olduğu kanaatine sahip olmuşlardır. Bu makalede, lehte ve aleyhte ileri sürülen gerekçeler dikkate alınarak İslam fıkhındaki benzer akitlerden hareketle tedarik sözleşmesinin caiz olup olmadığının ele alınması uygun olacaktır.

THE LEGITIMACY OF THE SUPPLY CONTRACT IN TERMS OF ISLAMIC LAW (IN THE CONTEXT OF NATURE IN TURKISH OBLIGATIONS LAW)

In our age, the result of the rapid development of the industry, after the rapid expansion of many products and the increase of international trade, has emerged a variety of contracts. One of these contracts is the supply contract. What is meant by supply contract, are agreements between contracting parties in order to provide the characteristics of certain movable or immovable goods, on certain dates, or certain services such as electricity, water and gas in return for a known price will be paid wholesale or in installments in the future. Supply contract, with these characteristics, has a wide coverage comprising "sale contract" and "work/order contract" in the Turkish Obligations Law.In both supply contracts and sale contracts, as well as the goods can be found in the hand of the supplier during the contract, may be something which not yet available but he will deliver it to, by providing or producing later. What is important here, is that the supplier is able to deliver the goods.The purchaser, too, can pay the price wholesale at once after taking delivery of the goods or pay in installments. İn these contracts, the goods which is the subject of the contract can be things such as industrial product to be produced by a factory or agricultural and animal products to be produced by a manufacturer or naturel forces like electric, gas and water too. In these contracts, due to the commitment of the supplier to deliver the goods at a later date, the customer also to pay the price after receiving the goods, the costs are on credit. In this respect, it has been the subject of debate among contemporary scholars whether it is permissible to supply contracts. Some scholars have adopted the view that it is impermissible for some reasons. In contrast, the majority of contemporary scholars have had the the conviction that it is permissible, moving from similar contracts in Islamic Jurisprudence. İn this article, taking into account the pros and cons of reasons put forward, we will try to analyze whether the permissible to supply contracts with moving from similar contracts in Islamic Fiqh.

PDF

___

Abâdî, Abdüsselam, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 532.
Abderî, Muhammed b. Yusuf b. Ebî'l-Kâsım, et-Tâc ve'l-iklîl li Muhtasar-i Halîl, Beyrut, 1994.
Abdullah b. Beyyih, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 554.
Abdürrezzâk, Ebû Bekir Abdürrezâk b. Hemmâm San'ânî, el-Musannef (thk. Habîbürrahmân elA'zamî), Hindistan, 1403.
Ahmed Ziyâb Şüveydeh-Âtıf Ebû Herbîd, "Akdü't-tevrîd ve'l-mukâvele fî dav'i'tahdiyyâti'liktisâdiyye el-muâsıra", Mu'temru'l-İslam ve ve'tahdiyyâti'l-muâsıra, Câmiatü'l-islâmiyye, 2007, s. 1245.
Ali Haydar Efendi, Dürerü'l-hükkâm, İstanbul, 1330.
Aynî, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed el-Hanefî, el-Binâye şerhu'l-Hidâye, Beyrut, 2000.
Bağdâdî, Kâdî Abdülvehhab b. Ali b. Nasr, et-Telkîn fî'l-fıkhi'l-Mâlikî (thk. Muhammed Sâlis Saîd el-Ğânî), Mekke, 1415.
Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-I Adliyye), İstanbul, 1982.
Beyhakî, Ahmed b. Ali b. Musa, es-Sünenü'l-kübrâ, Haydarâbâd, 1344.
Bilgili, İsmail, "İslam Hukukunda Ma'dumun Satımı", İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, yıl, 2006, sayı. 8, s. 211-238.
Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, ts.
Buhûtî, Mansur b. Yunus b. Selahuddîn, Keşşâfü'l-kınâ' an metni'l-iknâ', Beyrut, ts.
Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed, Ahkâmü'l-Kur'ân, Beyrut, ts
Cevâhirî, Hasan, "Ukûdü't-tevrîd ve'l-münâkasât" Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmîyıl, 2000, sayı, 12, II, 434.
Cüveynî, İmamü'l-Harameyn Abdülmelik, el-Ğıyâsî (Ğıyâsü'l-ümem fî't-teyâsi'z-zulm) (thk. Abdülazîm ed-Deyb), Katar, 1400.
Darakutnî, Sünen-i Dârakutnî, Beyrut, 1966.
Darîr, Sıddîk Muhammed Emin, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 1996, sayı, 9, II, 332-333.
Doğan, Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul, 1994.
Ebû Ğudde, Abdüssettâr, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 548.
Ebû Süleyman, İbrahim Abdülvehhab, "Akdü't-tevrîd", Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 402.
Ebû Ya?lâ Muhammed b. Hüseyin b. Halef b. El-Ferrâ, el-?Udde fî usûli'l-fıkh, (thk. Ahmed b. Ali Seyyid el-Mübârekî), Beyrut, 1990.
Ensârî, Zekeriyya b. Muhammed Zekeriya, Esne'l-metâlib fî şerh ravzi't-tâlib, (Remlî'nin Haşiyetü'r-Remlî adlı eseriyle birlikte basılı), Dâru'l-kütübi'l-islamiyye, ts.
Gözübenli, Beşir, "Şirket", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2010, XXXIX, 200.
Hacâvî, Musâ b. Ahmed b. Musa b. Salim, el-İknâ' fî fıkhi'l-İmam Ahmed b. Hanbel (thk. Abdüllatif Muhammed Musa es-Sübkî), Beyrut, ts.
Hâkim, Ebû Abdillah, el-Müstedrek, Beyrut, 1990.
Haskefî, Muhammed b. Ali b. Muhammed Alâuddîn, ed-Dürrü'l-muhtâr şerhu Tenvîri'l-ebsâr ve Câmiu'l-bihâr (thk. Abdülmün'im Halil İbrâhim), Beyrut, 2002.
Hattâb, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed, Tahrîru'l-kelâm fî mesâili'l-iltizâm (thk. Dr. Abdüsselam Muhammed eş-Şerîf), Dâru'l-garbi'l-İslami, Beyrut, ts.
Hattab, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed et-Tırablusî, Mevahibü'l-Celîl li Şerhi Muhtasari Halil (thk. Zekeriyya Umeyrât), Dâru Âlemei'l-kütüb, 2003.
Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer, Tuhfetü'l-muhtâc fî Şerhi'l-Minhâc, Beyrut, 1983.
İbn Abdilber, Ebû Amr Yusuf b. Abdillah, et-Temhîd (thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî-Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî), Mağrib, 1966.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, Reddü'l-muhtâr ale'ddürri'l-muhtâr, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1984.
İbn Akîl, Ebi'l-Vefâ Ali b. Akîl b. Muhammed, el-Vâzıh fî usûli'l-fıkh (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Beyrut, 1999.
İbnü'l-Cellâb, Ebü'l-Kâsım Ubeydullah b. El-Huseyin b. el-Hasen, et-Tefri' fi fıkhi'l-İmam Mâlik b. Enes (thk. Seyyid Kesrevî), Beyrut, 2007.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed, el-Musannef (thk. Muhammed Avvame), Daru'lkıble, ts.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Tehzîbü't-tehzîb, Beyrut, 1991.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebü'l-Fazl el-Askalânî, Fethu'l-bârî bi Şerhi Sahîhi'l-Buhârî (thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî- Muhibbüddîn el-Hatîb), Beyrut, 1964.
İbnü'l-Esîr, Mecdüddîn Ebü's-Saâdât el-Mübârek b. Muhammed, en-Nihâye fî garîbi'l-hadîs ve'leser (thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî- Mahmud Muhammed et-Tanâhî), Beyrut, ts. İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed, Sahîhu İbn Hibbân (thk. Şuayb el-Arnaût), Beyrut, 1988.
İbnü'l-Hümâm, Kemâlüddin, Fethu'l-kadîr, Beyrut, ts.
İbn Kayyım el-Cevziyye, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr, İ'lâmü'l-muvakkıîn (thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid), Beyrut, 1977, I, 388.
İbn Kudame, Ebû Muhammed Muvafakuddin Abdullah b. Ahmed, Ravzatü'n-nâzır ve cünnetü'lmünâzır, Riyad, 2002.
İbn Kudâme, Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed, eş-Şerhu'l-kebîr alâ metni'l-mukni' (nşr. Muhammed Reşîd Rıza), Daru'l-Kitabi'l-arabî, ts.
İbn Müflih, İbrahim b. Muhammed b. Abdillah b. Muhammed Burhanüddin, en-Nüketü ve'lfevâidü'seniyye alâ müşkili'l-muharrar, Riyad, 4141.
İbnü'l-Münzir, Muhammed b. İbrahim, el-İcmâ' (thk. Fuad Abdülmün'im Ahmed), İskenderiyye, 1981.
İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed, Bahruraik şerhu Kenzi'd-dekâik, Beyrut, 1997.
İbn Nüceym, Zeynü'l-âbidîn b. İbrahim b. Muhammed, el-Eşbâh ve'n-nazâir, Mısır, 1968.
İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed, Bidâyetü'l-müctehid ve nihâyetü'l-muktesıd, İstanbul, Kahraman Yayınları, 1985.
İbn Rüşd, Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed, el-Mukaddimâtü'l-mümehhedât (thk. Saîd Ahmed A'râb-Abdullah el-ensârî), Beyrut, 1988.
İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ebi'l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalim, Nazariyyetü'l-akd (=el-Ukûd) (thk. Muhammed Hamid el-Fakî- Nâsıruddîn el-Elbânî), Riyad, 1949.
Illîş, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Abdillah, Menehu'l-Celîl Şerhu Muhtasari Halîl, Beyrut, 1989.
Karadâğî, Ali Muhyiddin, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 1996, sayı, 9, II, 327.
Kâdîhân, el-Fetâvâ'l-hâniyye (el-Fetâvâ'l-hindiyye'nin hâmişinde basılı), Mısır, 1310.
Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul, 1991.
Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekir b. Mes'ûd, Bedâiu's-sanâi' fî tertîbi'ş-şerâi' (thk. Ali Muhammed Muavviz- Âdil Ahmed Abdülmevcud), Beyrut, 2010.
Kelvezânî, Mahfuz b. Ahmed b. Hasen Ebü'l-Hattâb, (510/1117), et-Temhîd fî usûli'l-fıkh, (nşr. Müfid Muhammed Ebû Amşe), Cidde, 1985.
Korkmaz, Yakup, Tam Zamanında Tedarik Sözleşmesi, Ankara, 2011..
Mâlik, el-Muvatta (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî), Beyrut, 1985.
Mevsılî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd, el-İhtiyâr li ta'lîli'l-Muhtâr, Beyrut, 1975.
Mısrî, Refik Yunus, Münâkasâtü'l-ukûdi'l-idâriyye; Ukûdü't-tevrîd ve Mukâvelâtü'-l-eğâli'l-âmme, Dımeşk, 2010.
Mısrî, Refik Yunus, "Ukûdü't-tevrîd ve'l-münâkasât", Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, Yıl, 2000, sayı, 12, II, 482
Mutlak, Abdullah b. Muhammed, Akdü't-tevrîd (dirâseten şer'iyyeten)", Mecelletü Câmiati'l-imam
Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, yıl, 1993, sayı, 12, s. 31. Osmânî, Muhammed takî, "Ukûdü't-Tevrîd ve'l-münâkasa", Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 314.
Râfiî, Abdülkerim b. Muhammed el-Kazvinî, Fethu'l-azîz bi şerhi'l-veciz, Beyrut, ts.
Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ebi'l-Abbas Şihâbüddîn, Nihâyetü'l-muhtâc ilâ şerhi'l-Minhâc, Beyrut, 1984.
Savut, Harun, Yasin Suresinde Bahsi Geçen Resul Kavramının Rivayetler Bağlamında Analizi, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 11/5 Winter 2016, p. 461-480, ANKARA-TURKEY.
Sehnûn, İbn Saîd et-Tenûhî, el-Müdevvenetü'l-kübrâ (thk. Âmir el-Cezzâr- Abdullah el-Minşâvî), Kâhire, 2005.
Selâmî, Muhammed Muhtâr, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 1996, sayı, 9, II, 325.
Senhûrî, Abdürrezzak, Mesâdiru'l-hakk, Mısır, 1954.
Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman, el-Eşbâh ve'n-nazâir fî Kavâid ve furû-i fıkhi'ş-Şâfiî, Mısır, 1959.
Şâfiî, Muhammed b. İdris, el-Üm (thk. Rif'at Fevzî Abdülmuttalib), Dâru'l-vefâ, 2008.
Şahin, Adil b. Şahin b. Muhammed, Akdü't-tevrîd, Riyad, 2011.
Şebel, Abdülaziz b. İbrahim, "Re'yün fî te'cîli'l-ivazayn fî akdi't-tevrîd", Mevsûatü'l-buhûs ve'lmakâlâtü'l-ilmiyye, (nşr) , Ali b. Nâyif eş-Şehûd, 2016.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Neylü'l-evtâr min ehâdîs-i seyyidi'l-ehyâr şerhu münteka'l-ahbâr, Kâhire, ts.
Şirâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali, el-Mühezzeb fî fıkhi'l-İmam eş-Şâfiî (thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz), Beyrut, 2003.
Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni'l-muhtâc ilâ ma'rifeti meânî elfâzi'lMinhâc, Beyrut, 1994.
Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, el-İknâ' fî halli elfâzı ebî Şücâ', (thk. mektebetü'l-buhûs ve'd-dirâsât), Beyrut, 1415.
Tamâvî, Süleyman Muhammed, el-Üsüsü'l-âmme li'l-ukûdi'l-idâriyye, Kâhire, 1991.
Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Ankara, 1987.
Tenûhî, Kâsım b. Îsâ b. Nâcî, Şerhu İbn Nâcî et-Tenûhî alâ Metni'r-risâle (thk. Ahmed Ferîd elMezîdî), Beyrut, 2007.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, Sünenü't-Tirmizî (thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî), Beyrut, ts.
Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, Mîzânü'l-i'tidâl fî nakdi'r-ricâl (thk. Ali Muhammed el-Buhârî), Beyrut, 1963.
Zerkâ, Mustafa, Fetâvâ'z-Zerkâ, Mısır, 1999.
Zeylaî, Cemalüddin Ebû Muhammed, Nasbur'râye li ehâdîsi'l-hidâye (Thk. Muhammed Avvâme), Beyrut, 1997.
Zuhaylî, Vehbe, Mecelletü Mecmai'l-fıkhi'l-islâmî, yıl, 2000, sayı, 12, II, 535-536
Zürkânî, Abdülbâkî b. Yusuf b. Ahmed, Şerhu'z-Zürkânî alâ Muhtasari Halîl (thk. Abdüsselam Muhammed Emîn), Beyrut, 2002.