198105

MELİKÜ’L-EŞREF ÂLÂEDDİN KÜÇÜK ALİ DÖNEMİ MEMLÛK TÜRK DEVLETİ TARİHİ (6 AĞUSTOS 1341-10 OCAK 1342)

Melikü’n-nâsır Muhammed b. Kalavûn döneminde Memlûk Türk Devleti, siyâsî, idârî, askerî ve iktisâdî yönlerden en başarılı olduğu dönemlerinden birini yaşamıştır. Devlet içerisinde etkin olan emirlerin otoritesini büyük ölçüde kırmayı başaran sultan, merkezî bir devlet sistemi kurmayı başarmıştı. Melikü’n-nâsır, başta Kahire olmak üzere Memlûk ülkesinin büyük bir bölümünde oldukça sevilen bir lider idi. Merkezî bir yönetim şekli tesis etmek amacıyla oluşturduğu Nâsırîye emirleri grubu, onun ölümünden kısa süre sonra devlete müdahalede gecikmediler. Halkın tepkisinden çekinen bu emirler, onun vasiyetine uygun olarak yerine oğlu Ebî Bekr’i geçirseler de kısa süre sonra onu tahttan indirdiler. Melikü’l-eşref Âlâeddin Küçük Ali, kardeşi Ebî Bekr’in hallinden hemen sonra Emir Kavsûn tarafından yeni sultan ilan edildi. Tahta çıktığında henüz sekiz yaşında olan Âlâeddin Küçük, yaklaşık beş ay süren saltanatı boyunca Nâib-i saltana makamında bulunan Emir Kavsûn ve Nâsırîye’nin diğer emirlerinin tahakkümü altında kaldı. Emir Kavsûn, memlûk olarak yetişmeyen tüccâr kökenli bir devlet adamı idi. Sultan Âlâeddin Küçük’ün Nâib-i saltanası sıfatıyla devlet işlerine müdahale etmesi, Nâsırîye’nin önde gelen diğer emirlerini rahatsız etmiş ve bu nedenle bu emirler arasında bir otorite çatışması doğmuştur. Bu çatışma, Emir Kavsûn’un hapsedilmesi ve Sultan Âlâeddin Küçük’ün tahtan indirilmesiyle sonuçlanmıştır. Makalemizde, çoğunlukla Nâsırîye emirleri arasındaki otorite çatışmasına sahne olan Sultan Âlâeddin Küçük Ali dönemi Memlûk Türk Devleti tarihi ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.

HISTORY OF MAMLUK TURKISH STATE IN THE PERIOD OF AL-MALIK AL-AŞRAF ALĀADDIN KUJUK ALI (6 AUGUST 1341- 10 JANUARY 1342)

The Mamluk Turkish State is one of the most successful periods of political, administrative, military and economic aspects, at the time of Malik al-Nāsir Muhammad b. Qalāwūn. The sultan succeeded in breaking the authority of the orders which were active in the state to a great extent, and he established a centralized state system. Malik al-Nāsir was a very popular leader in a large part of the territory of Mamluk, especially Cairo. The group of Nasīriyah amīrs that he created in order to form a centralized administration, delayed intervention in the state shortly after his death. These orders, hesitating from the reaction of the people, took their son Abū Bakr in place of his will, and soon they sent him out of the throne. Al-Malik al-Aşraf Alāaddin Kujuk Ali was proclaimed a new sultan by Amir Qawsūn shortly after his brother Abū Bakr. Almost eight months old on the throne, he was under the control of Amir Qawsūn and other Nasīriyah amīrs, who were in the nā’ib al- saltanah (vice-sultan) office during his reign for about five months. Amir Qawsūn was a merchant-based statesman who did not grow up as a mamluk. The intervention of Sultan Alāaddin Kujuk as a nā’ib al- saltanah (vice-sultan) in the state affairs disturbed other leading Nasīriyah amīrs and an authority conflict was born between these orders. This conflict resulted in the imprisonment of Amir Qawsūn and the demotion of Sultan Alāadin Kujuk. In our papers, the history of the Mamluk Turkish State in Sultan Alāaddin Kujuk Ali period, which is often the scene of the conflict of authority between the Nasīriyah amīrs, has been dealt with in detail.

PDF

___

Ayaz, F. Y (2007), “Memlük Sultanlarından Seyfeddin Ebûbekir ve Alaeddin Küçük Dönemlerinde (741-742/1341) Büyük Emirler Arasındaki Mücadeleler”, Dinî Araştırmalar, IX (27): 247- 273.
Bauden, F (2009), “The Sons of al-Nasir Muhammad and the Politics of Puppets: Where Did It All Start?”, Mamluk Studies Review, XIII (1): 53-81.
Cezerî (1998), Târih-i Hevâdiü’s-Zamân ve Enbâihu ve Vefiyâtü’l-ekâbir ve’l-âyân, II, (Tahkik: Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Beyrut.
Habib El-Halebî (1986), Tezkiretü’n-nebih fî Eyyâmü’l-mansûr ve’l-benih, I-II-III, (Tahkik: Muhammed Muhammed Emin-Sâid Abdülfettâh Âşûr), Kahire.
İbn Dokmâk (1982), el-Cevherü’s-semîn fî Seyrü’l-hulefâ ve’l-Mülûk ve’s-Selâtîn, (Tahkik: Sâid Abdülfettâh Âşûr).
İbn Hacer (1993), ed-Dürerü’l-kâmine fî Âyâni’l mie es-Sâmine, I-II-III-IV, (Neşreden: H. Nedevî), Beyrut.
İbn Îyâs (1960), Bedâiü’z-zuhûr fî Vekâiü’d-duhûr, I.
İbn Kesîr (1995), el-Bidâye ve’n-Nihâye, XIV, (Çev: Mehmet Keskin), İstanbul: Çağrı Yay.
İbn Şıhne (1997), Ravzü’l-menâzir fî İlmi’l-evâil ve’l-evâhir, (Tahkik: Seyyid Muhammed Muhennâ), Beyrut.
İbn Tağrıberdî (1984), el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, II, Muhammed Emin-Sâid Abdulfettâh Âşûr). (Tahkik: Muhammed
İbn Tağrıberdî (1985), el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, III, (Tahkik: Nebil Muhammed Abdülaziz).
İbn Tağrıberdî (1990), el-Menhelü’s-sâfî ve’l-Müstevfî bâde’i-Vâfî, VI, (Tahkik: Muhammed Muhammed Emin).
İbn Tağrıberdî (1992), en-Nücûmu’z-zâhire fî Mülûk-ı Mısr ve’l-Kâhire, IX-X, (Tahkik: Muhammed Hüseyin Şemseddin), Beyrut.
İbnü’l-Verdî (1996), Târih-i İbnü’l-Verdî, II, Beyrut.
Kadı Şuhbe (1994), Tarih-i İbn-i Kadı Şuhbe, I-III, (Tahkik: Adnan Derviş), Dımaşk.
Kopraman, Y (2005), Makaleler, Ankara: Berikan Yayınevi.
Kortantamer, S (1973), Agypten und Syrien zwischen 1317 und 1341 in der Chronik des Mufaddal b. Abi’l-Fada’il, Freiburg.
Makrizî (1997), es-Sülûk li-Marifet-i Düveli’l-mülûk, III-IV, (Tahkik: Muhammed Abdülkadir Âta), Beyrut.
Makrizî (1998), el-Mevâiz ve’l-itibar bi Zikri’l-hıtat ve’l-âsâr, I-III, (Tahkik: Muhammed Zeynuhum-Mediha eş-Şarkâvî), Kahire.
Mazor, A (2014-015), “The “Mansuriyah Legacy”:The Mansuri Amirs, Their Mamluks, and Their Descendants during al-Nasir Muhammad’s Third Reign and After”, Mamluk Studies Review, XVIII (2): 1-56.
Nüveyrî (2004), Nihâyetü’l-ereb fî Fünûnu’l-edeb, XXXII-XXXIII, (Tahkik: İbrahim Şemseddin), Beyrut.
Safedî (2000), Kitab-ı el-Vâfî bi’l-Vefiyât, IX-X-XVI-XXIV-XXVI, (Tahkik:Ahmed el-Arnavut- Türkî Mustafa), Lübnan.
Safedî (2009), Âyânü’l-asr ve Âvânü’n-nasr, I-II-IV-V, (Tahkik: Amr Muhammed Abdülhamid), Lübnan.
Steenbergen, J. V (2001), “The Amir Qawsūn, Statesman and Courtier? (720-741 AH/1320-1341)”, (Ed: U. Vermeulen and J. Van Steenbergen), Egypt and Syria in The Fatimid, Ayyubid and Mamluk Eras III (449-466) içinde. Leuven.
Steenbergen, J. V (2006), Order Out of Chaos Patronage, Conflict and Mamluk Socio-Political Culture, 1341-1382, Leiden.
Yâkût el-Hamevî (1997), Mûcemü’l-büldân, IV, Beyrut.
Yalçın, M. Fatih (2013), “Bahrî Memlükler Döneminde Taht Değişikliğinde Saltanat Nâibinin Rolü”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/11 Fall 2103, p. 389-405, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net. DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.5629.ANKARA-TURKEY
Yılmaz, H (2014), “Meşiyâtüşşühûy’un Doğuşu ve Mısır’da İki Hangâh: Saʿidü’s-süʿadâ ve Siryâkûs”, Tasavvuf İlmi ve Akdemik Araştırma Dergisi, XXXIV(2): 1-21.
Yinanç, R (1989), Dulkadir Beyliği, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
Zengin M (2018), “Melikü’l-mansûr Ebî Bekr b.Muhammed Dönemi Memlûk Türk Devleti Tarihi (Elli Dokuz Günlük Saltanat)”, Turkish Studies, X (3): 257-270.