KILIÇTAN TÜFEĞE: MİRAHUR OSMAN AĞA’NIN YAŞAMINDAN DEĞİŞİMİN İZLERİ

Eşyalar yaşamlara dair izler taşır. Eşyanın üretildiği malzeme, üzerindeki süsleme kullanıcısının ekonomik durumunu yansıttığı gibi zevk ve sanat anlayışını gösterir. Hatta toplumsal ilişkileri, yaşam standardı hakkında bilgi verir. Kullanıldığı dönemin moda anlayışına ışık tutar. Zamanla zarar görseler, kullanılamayacak biçimde olsalar da Osmanlı’nın kişilerin ölümünden sonra tutmuş olduğu ayrıntılı tereke kayıtları bu eşyaların varlığından haberdar olmamızı sağlamaktadır. Maddi değerini tespit edebilmek için eşyanın detaylarına yer veren bu kayıtlar son derece önemlidir. Osman Ağa’nın terekesi İstanbul Müftülüğü, Şeriye Sicilleri, Kısmet-i Askeri Kassam defterinde bulunmaktadır. Prut seferindeki faaliyetlerinden ötürü önce başarılı bulunup taltif edilen Osman Ağa daha sonra suçlu bulunarak katledilmiştir. Bu nedenle malları Beytülmal’a kalmıştır. Osman Ağa Antalyalı’dır. Hazinedarlık’tan sonra Birun ve taşrada önemli görevlerde bulunmuştur. Bu özellikleri ile Osmanlı elitini temsil etmektedir. Yaşadığı dönem Osmanlı erken modern dönemin son zamanlarıdır. Osmanlı tarihi açısından bu dönem birçok yönden bir dönemin kapanışını, yeni bir dönemin tohumunun atıldığı zamandır. Toplumun alt kesimleri, sosyal yaşam açısından elit kısmı taklit etmiştir. Bu nedenle Osman Ağa’nın bir Osmanlı eliti olarak yaşamının ipuçlarını sunan terekesinin incelenmesi bu değişimin yakalanabileceği yerlerden biri gibi durmaktadır.

FROM SWORD TO RIFLE: TRACES OF CHANGE FROM THE LIFE OF MIRAHUR OSMAN AGA

Belongings bear traces from lives. These traces are sought on the ornament on the material of the produced good. These reflect the economic situation of the user as well as present his/her sense of taste and art and even provide information about his/her social relations and life standard. It offers an insight into the sense of fashion for the period. Even the belongings get damaged in time and become out of use, the estate registrations kept by the Ottomans after the death of people makes us hear of such belongings. Such registrations are very important as they include the details of belongings in order to identify their material values. Estate of Osman Aga is available at Istanbul Office of Mufti, Sharriya Registrations, book of Kısmet-i Askeri Kassam. Osman Aga was honoured for his activities in Pruth war in the beginning; however, he was found guilty afterwards and murdered. Therefore, his wares were passed to the treasury. Osman Aga is from Antalya. After serving as a Treasurer, he has accomplished important duties in Birun and field. With his such characteristics, he represents the elite of the Ottoman. The period he has lived was the last times of the Ottoman's early modern age. In terms of Ottoman history, this period is a closure of one period in many aspects and a time frame which a new period's seeds were sown. Culturally deprived of the society has imitiated the elite population in terms of social life. Therefore, review of Osman Aga's estate that offers clues for an Ottoman elite before the tulip era seems one of the points where this change might be visible.

PDF

___

Artan, Tülay, “Terekeler Işığında 18. Yüzyıl Ortalarında Eyüp’te Yaşam Tarzı ve Standartlarına Bir Bakış: Orta Halliliğin Aynası”, 18. Yüzyıl Ortalarında Eyüp’te Sosyal Yaşam, ed. Tülay Artan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, s. 49-64.
Barkan, Ö. Lütfi, “Edirne Askeri Kassâmına Ait Tereke Defterleri (1545-1659) ”, Belgeler, C. III, S. 5-6, (1966), s. 1-479.
Başarır, Özlem, “XVIII. Yüzyılın Taşrasında Statü ve Servet İlişkisi üzerine bir Değerlendirme”, History Studies, Vol. 3/3, (2011), s. 49-66.
Çadırcı, Musa, “Hüseyin Avni Paşa Terekesi”, Belgeler, C.11, S.15, (1986), s.145-163.
Eken, Galip, “XVIII. Yüyıl Ortalarında Antep’te Aile”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 1, (1992), s. 447-490.
Erten, Hayri, Konya Şer’iye Sicillerinin Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı, (XVIII. Y.Y. İlk Yarısı), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
İnalcık, Halil, “15. Asır Türkiye İktisadi ve İçtimaî Kaynakları”, Belleten, S. 44, (1953), s. 693-708.
İstanbul Müftülüğü, Şer’iye Sicilleri, Kısmet-i Askeri Kassam Defteri, 0022, s. 1114-1119.
Kılıç, Orhan, “Harputlu Hacı Osman’ın 1725 Tarihli Terekesi ve Düşündürdükleri”, Turkish Studies, Volume 2/1, (Winter 2007), s.17-28.
Kurat, Akdes Nimet, İsveç Kıralı XII Karl’ın Türkiyede Kalışı ve Bu Sıralarda Osmanlı İmparatorluğu, Rıza Coşkun Matbaası, İstanbul 1943.
Mehmed Süreyya, Sicil-i Osmanî, haz. Nuri Akbayar, eski yazıdan aktaran Seyit Ali Kahraman, C. 4, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
Mikes, Kelemen, Osmanlı’da Bir Macar Konuk Prens Rakoczi ve Mikes’in Türkiye Mektupları, çev. Edit Tasnadi, Aksoy Yay., İstanbul 1999.
Nagata, Yuzo - Emecen, Feridun M., “Bir Âyânın Doğuşu: Karaosmanoğlu Hacı Mustafa Ağa’ya Ait Belgeler”, Belgeler, 25/29, (2004), s. 1-72.
Oğuz, Gülser, “61 Numaralı Edirne Şer’iye Sicillerine Göre Edirneli Kadınların Giyim Kuşam Kültürü”, Milli Folklor, S. 92, (2011), s. 106-116.
Oğuz, Gülser, “Tereke Kaydından Hareketle Bir Osmanlı Vezirinin 18. Yüzyıl Başlarındaki Yaşam Tarzı: Amcazâde Hüseyin Paşa”, Milli Folkor, Yıl 22, S. 88, (2010), s. 91-100.
Oğuz, Gülser, “Tereke Kayıtlarının Güvenilirliği ve Kadıların Mirastan Mal Kaçırma Yöntemleri”, Turkish Studies, Volume 9/1, (Winter 2014), s. 409-426.
Özlü, Zeynel, “Terekeler Işığında Göynük’te Aile”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S.29, (2006), s. 81-102.
Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yay., Ankara 2012.
Savaş, Saim, “Dağıstani Ali Paşa’nın Muhallefatı”, Belgeler, C.15, S. 19, (1993), s. 249-290.
Topal, Mehmet, Silahtar Fındıklılı Mehmet Ağa, Nusretnâme, Tahlil ve Metin (1106-1133 / 1695- 1721), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2001.
Yağcı Güneş, Zübeyde - Genç, Serdar, “XIX. Yüzyılda Balıkesir’de Giyim-Kuşam Zevki ve Bir Kumaş Tüccarı”, Turkish Studies, Volume 2/1, (Winter 2007), s. 227-246.
Yeniçeri Kâtibi Hasan, Keyfiyyet-i Rusya- Târih-î Moskov, prut seferi’ni beyanımdır, haz. Hakan Yıldız, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2008.