MİLLİ MÜCADELEDE İŞGAL VE ZAFERLERİN NİĞDE’DEKİ YANSIMALARI

Mondros Mütarekesi dört yıl süren ve etkileri bakımından dünyayı sarsan Birinci Dünya Savaşını Osmanlı Devleti adına sona erdirmiştir. Mütareke ile birlikte İtilaf Devletlerinin savaş içinde yapmış olduğu devleti paylaşım planları işletilmeye başlanmıştır. İtilaf Devletleri bu plan dâhilinde işgal hareketini başlatmış, ülkenin dört bir tarafı işgallere sahne olmuştur. İşgallerle birlikte ülke çapında yerel direniş hareketi gündeme gelmiştir. İzmir’in işgali bu direniş hareketinin örgütlü bir yapıya dönüşmesinde önemli bir etken olmuştur. İşgallere tepki anlamında ilk başvurulan nokta bu haksızlığın anlatılması anlamında protesto mitingleridir. İzmir’in Yunanistan’ın işgaline bırakılması ülkede büyük bir heyecan ve korku uyandırmış, ilk tepkilerden biri anlamında itilaf Devletlerine, İstanbul Hükümeti ve Padişaha telgraflar çekilmiştir. Mustafa Kemal Paşanın milli mücadelenin önderi olması mücadelenin Anadolu’dan başlatılması adına Ordu Müfettişliği görevi ile Samsun’a gelmesi önemli bir dönüm noktasıdır. İlerleyen süreçte yerel ve milli kongreler toplanmış, mücadele daha kapsamlı ve teşkilatlı bir yapıya dönüştürülmüştür. İşgallere tepki anlamında Niğde de üzerine düşeni yerine getirmiş, İzmir işgaliyle protesto telgrafları çekilmiştir. Halk duyarlığının ve işgalin ortaya çıkardığı heyecanı şehrin ileri gelenlerinin öncülüğünde İtilaf Devletleri başta olmak üzere gerekli görülen yerlere bu telgrafları göndermiştir. Halkın tepkisi bununla kalmamış mücadelenin daha teşkilatlı hale dönüştürülmesi anlamında düzenlenen kongrelere temsilciler gönderilmiştir. Bu çalışmada halkın tepkisi ve gösterilen duyarlılık Niğde bağlamında ortaya konulacak, devam eden süreçte zaferlerin kazanılmasıyla da duyulan memnuniyet vurgulanmaya çalışılacaktır. Bu çalışmanın diğer bir özelliği de Niğde özelinde gösterilen tepkinin diğer şehirler için de gösterilmiş olmasıdır.

IN NATIONAL STRUGGLE, REFLECTIONS OF OCCUPATION AND VICTORIES IN NİĞDE

The Mudros Armistice ended the First World War, which lasted for four years and shook the world in terms of its effectiveness, on behalf of the Ottoman State. Along with the armistice, the state-sharing plans that the Entente States had done during the war were started to be operated. The Entente States initiated the occupation movement within this plan, and all sides of the country had been witnessed the scene of occupations. Along with the occupations, the national resistance movement had come to the agenda nationwide. The occupation of İzmir had been an important factor in the transformation of this resistance movement into an organized structure. The first point of reference in terms of reaction to the occupations was the protest rallies in the sense of telling this injustice. The fact that Izmir had been occupied by Greece aroused great excitement and fear in the country, as one of the first reactions the telegrams were sent to the Entente States, the Istanbul Government, and the Padishah. As the leader of the National Struggle, Mustafa Kemal Pasha’s coming to Samsun with a duty of Army Inspector is an important turning point to start the struggle from Anatolia. In the following process, the local and national congresses gathered, the struggle had been transformed into a more comprehensive and organizational structure. In the sense of reacting to occupations, Niğde also fulfilled his duty, and the protest telegrams about Izmir occupation were sent. In the leadership of the city's elders, with the excitement of the people's sensitivity and occupation emerged, these telegrams were sent to places where they were deemed necessary, primarily to the Entente States. People's reaction is not with it, in the sense that the struggle would be transformed into more organized one, the representatives were sent to organized congresses. In this study, the public's reaction and demonstrated sensitivity will be tried to be put out in the context of Niğde city, in the ongoing process, the satisfaction of winning victories will be tried to be emphasized. Another feature of this study, the reaction shown by especially Niğde region is also shown by the other cities.

___

  • BOA, A.VRK, 829/48
  • BOA, A.VRK, 829/77
  • BOA, A.VRK, 830/5
  • BOA, A.VRK, 831/83.
  • TBMM Arşivi, 362 NSD, Tercüme-i Hâl Kâğıdı
  • TBMM ZC, c. 9, s. 216
  • Akbıyık, Yaşar, (1990), Milli Mücadelede Güney Cephesi (Maraş), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
  • Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, (2003), Yıl 52, Sayı 116, Haziran, Belge No 4293.
  • Atamer, Hamdi, (1968), “Milli Direnme” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 8 (Mayıs) , s.3-5
  • Atatürk, Mustafa Kemal, (1986), Nutuk, 2. Baskı, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Doğan, Hamdi, (2012), “Milli Mücadele’de Nevşehir ve Çevresi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 49, Bahar, s.57-73
  • Gedik, İlhan, (2008), ” Ulukışla Müdafaa-i Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri 1919-1920”, Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi üzerine, edt. Prof. Dr. Musa Şaşmaz, İstanbul, s. 143-184.
  • Gümüşalan, Nermin, (2015), “Milli Mücadelede Antep’in İşgalinin Anadolu Halkı ve Basını Üzerindeki Yansımaları”, Turkish Studies, 10/13, s. 89-302.
  • Hâkimiyet-i Milliye, 2 Eylül 1921, No 280.
  • Koç, Mehmet Öncel, (edt.), (2009), Milli Mücadele’de Niğde, Niğde.
  • Korhan, Tuğba, (2018), “Ulukışla’nın Savaşlardaki Rolü Hakkında Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, Sayı 10, s. 1-8.
  • Miralay Mehmet Arif Bey, (1992), Anadolu İnkılâbı Milli Mücadele Anıları (1919-1923), Yayına Hazırlayan Bülent Demirbaş, Arba Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul.
  • Niğde İl Yıllığı 1967, Ankara 1967.
  • Önen, Ragıp, (t.y.), “Bor Milli Mücadele Tarihi ve Bor’luların Milli Mücadele de Şerefli Yeri” Bor Halil Nuri Bey İlçe Halk Kütüphanesi (daktilo edilmiş yazı), s. 1-10
  • Özgül, M. Cemil, (1989), Heyet-i Temsiliye’nin Ankara’daki Çalışmaları, TTK, Ankara.
  • Özkan, Salih, (1986), Cumhuriyet Döneminde Niğde (1923-1986), Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara
  • Selvi, Haluk–Cırık, Bülent, (2013), Milli Mücadelede TBMM’ye Anadolu’dan Çekilen Telgraflar, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara.
  • Selvi, Haluk, (2007), İşgal ve Protesto, Değişim Yayınları, İstanbul.
  • Şahingöz, Mehmet, (1986), İzmir, Maraş ve İstanbul’un İşgali Üzerine yapılan Protesto ve Mitingler, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara.
  • Şahingöz, Mehmet, (2002), “Milli Mücadelede Protesto ve Mitingler”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, C.17, Ankara, s.726-744.
  • Şahingöz, Mehmet, (2011), Ali Rıza Paşa Hükümetinin İstifası ve Tepkileri, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
  • Şehitlerimiz, (1998), Milli Savunma Bakanlığı, Ankara.
  • Şimşir, Bilal N., (1992), İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt1, Ankara.
  • Turan, Refik, vd, (2009), Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara.
  • Türk İstiklal Harbi IV. Cilt, Güney Cephesi (2009), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
  • Yazıcı, Nuri, (1993), Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi, 5. baskı, Konya.
  • Yılmaz, Faruk, (1998), Kurtuluş Savaşı ve Sonrasında Niğde, Niğde.