Mehmed Süreyyâ’nın kaleminden Ispartalı şairler

Hamitoğulları Beyliği’nin merkezi durumundaki Isparta, Osmanlılar döneminde yetiştirdiği önemli isimlerle aynı zamanda bir kültür coğrafyası olma özelliği de kazanmıştır. Bu bağlamda Isparta’da yetişen kadılar, şeyhler, devlet adamları gibi pek çok isim zikredilebilir. Diğer taraftan şehir yaklaşık yirmi kadar şairle, önde gelen edebî merkezlerden biri durumundadır. Geçmiş döneme ait önemli biyografi kaynakları olan tezkirelerde Osmanlılar devrinde yetişmiş şair, şeyh, bilgin gibi kişilerin hayatına dair bilgiler bulunur. Çalışmada, Osmanlı biyografi geleneğinin son örneklerinden olan Mehmed Süreyyâ’nın Sicilli Osmânî adlı eserinde yer alan Ispartalı şairler üzerinde durulacaktır.

The poets from Isparta with the pen of Mehmed Sureyya

Isparta being centre of Hamitogulları Emirates, with prominent figures in the period of Ottoman is an important cultural area. At this context be mentioned judges, sheikhs, government leaders etc. which grown in Isparta. On the other hand, the city is one of the significant literary center about with twenty poets. In the tezkires, the studies which contained the biographies of the poets, sheikhs, scientists, are some information about the poets in Isparta, too. In this article will be dwelt on the poets of Isparta taken place in Sicill-i Osmani, one of the last and interesting chains of the tradition of Ottoman biography and written by Mehmed Sureyya.

PDF

___

ABDURRAHMAN ŞEREF EFENDİ, Tarih Musahabeleri, (Sadeleştiren: Enver Koray), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, Aralık 1985.
AHMET RIFAT, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye, c. 1-2, Tıpkıbasım/Facsimile, Ankara 2004.
AKBAYAR Nuri, Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri, (Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman), c. 1-2-3-4-5-6, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
AKÜN Ömer Faruk, “Süreyyâ, Muhammed Sureyyâ (1845-1909)”, İslâm Ansiklopedisi İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugatı (İA), c. 11, M.E.B. Devlet Kitapları, Eskişehir Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri, İstanbul 2001, s. 247-249.
ALTUNER Nuran, “Tezkirelere Göre Göller Bölgesinde Doğan Ispartalı şairler”, Hoşgörü Yılı ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu 07-08 Eylül 2000 Bildiriler Kitabı, Isparta 2001, s. 263-286.
ÂŞIK ÇELEBİ, Meşâirü’ş-Şu’arâ, Ali Emirî Efendi, Millet Kütüphanesi No. 772.
AYKUT Ayhan, “Ansiklopedi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 3, İstanbul 1991, s. 217-227.
BABİNGER Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çeviren: Prof. Dr. Coşkun Üçok), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
BEYÂNİ MUSTAFA BİN CARULLAH, Tezkiretü’ş-Şuarâ, (Eleştirmeli Baskıya Haz. Dr. İbrahim Kutluk), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
BÖCÜZADE SÜLEYMAN SAMİ, Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi, (Bugünkü Dile Çevirip Yay. Suat Seren (Böcüzade) ), Serenler Yayınları, İstanbul 1983.
BURSALI MEHMED TAHİR, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzi Akyürek, Miftahu’l Kütüb ve Esami-i Müellifin Fihristi (Haz. Mustafa Tatcı-Cemal Kurnaz), Bizim Büro Basımevi, Ankara 2000.
CANIM Rıdvan, Latifi, Tezkiretü’ş-Şuara ve Tabsıratü’n-Nüzema, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
Cumhuriyetin 50. Yılında Isparta İl Yıllığı (Yıllığı Hazırlayanlar: Mahmut Kıyıcı-Rıza Bulut-Zafer Kızıldağ), 1973.
ÇETİN Kamile-ALKAN Sevim, “Sicill-i Osmânî‟de Yer Alan Ispartalı İlim Adamları, Devlet Adamları ve Şeyhler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, S. 30, Konya, Güz 2011, s. 387-408.
DİKMEN Melek, “İlmî ve Edebî Yönü Olan Ispartalı Bir Aile: Kınalızâdeler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, Yıl: 2009/1, Sayı: 22, s. 105-124.
EMECEN Feridun, “Isparta”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 19, İstanbul 1999, s. 194-200.
GÖVSA İbrahim Alâettin “Süreyya Bey (Mehmed)”, Meşhur Adamlar Hayatları-Eserleri, (Haz. Sedat Simavi), c. 4, İstanbul 1933, s. 1475.
İSEN Mustafa, Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara 1997.
İSEN Mustafa, Künhül Ahbar’ın Tezkire Kısmı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
İSEN Mustafa, “Şuara Tezkireleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (TDEA), c.8, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998, s. 180- 182.
KARA İsmail “Sicill-i Osmanî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniye”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (TDEA), c.8, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998, s. 11.
KAZAN Şevkiye, “Kültür Tarihimizde Eğirdir ve Eğirdirli Divan Şairleri”, Tarihi Kültürel Ekonomik Yönleri İle Eğirdir, I. Eğirdir Sempozyumu 31 Ağustos-1 Eylül 2001, Isparta 2001, s. 503-524.
KINALIZÂDE HASAN ÇELEBİ, Tezkiretü’ş-Şuarâ, (Eleştirmeli Baskıya Hazırlayan: Dr. İbrahim Kutluk), c. I-II, TÜRK TARİH KURUMU Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1989.
KINALIZÂDE HASAN ÇELEBĠ, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, (Haz. Aysun SUNGURHAN-EYDURAN), Tenkitli Metin A, Ankara 2009 (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 219122/h/tsmetina.pdf) (Erişim Tarihi: 26.02.2012).
KIYICI Mahmut, Ispartalı ve Isparta’ya Hizmet Etmiş Büyük Adamlar, Göltaş Kültür Yayınları, Isparta 1998.
KIYICI Mahmut, Çevre Tarihi İçinde Atabey Ve İz Bırakanlar, Göltaş Yayınları, Ankara 1995.
KOFOĞLU Sait, “Hamîdoğulları”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. XV, İstanbul 1997, s. 471-476.
KOMİSYON, “Mehmed Süreyya”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (TDEA), c. 6, Dergâh Yayınları, İstanbul 1986, s. 219.
KOMİSYON, “Sicill-i Osmanî, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (TDEA), c. 8, Dergâh Yayınları, İstanbul 1988, s. 11.
KOMİSYON, “Zeyil, zeyl”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (TDEA), c. 8, Dergâh Yayınları, İstanbul 1998, s. 653.
MEHMED SÜREYYÂ, Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, c. I-II-III-IV, Matbaa-i Amire, İstanbul 1308.
LEVEND Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara 1998.
NEV‟ÎZÂDE ATÂÎ, Şaka’ık-ı Nu’maniye ve Zeyilleri Hadaiku’l-Hakaik fi Tekmileti’ş-Şakaik (Haz. Abdülkadir Özcan), c. II, Çağrı Yayınları, İstanbul 1989.
OĞRAŞ Rıza, “Eğirdir‟de Yetişen Divan Şairleri”, Tarihi Kültürel Ekonomik Yönleri İle Eğirdir, I. Eğirdir Sempozyumu 31 Ağustos-1 Eylül 2001, Isparta 2001, s. 625-636.
PAKALIN M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. I-II-III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
PAKALIN Mehmed Zeki, Sicill-i Osmanî Zeyli Son Devir Osmanlı Meşhurları Ansiklopedisi, (Yayına Haz.: Mehmet Metin Hülagü), I-XIX cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2008.
SOLMAZ Süleyman, Gülşen-i Şuara (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
ŞEMSETTİN SÂMİ, Kâmûsu’l-A’lâm, Tıpkıbasım/Facsimile, c. IV-V, Kaşgar Neşriyat, Ankara 1996.
TUMAN Mehmet Nail, Tuhfe-i Nâilî Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
TUNCEL Metin, “Bugünkü Isparta”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 19, İstanbul 1999, s. 200-201.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.