Balkanlardaki Türk/İslam eserlerinin çokluğu bilinmektedir. Balkan coğrafyasının en uç noktasındaki Bosna-Hersek de bu kapsamdadır. Osmanlı döneminde inşa edilen ve vakıflar aracılığı ile korunan eserler, işgalden sonra (1878) kaderlerine terk edilmiştir. Avusturya-Macaristan’ın bölge ile ilgili stratejik planında yaptığı değişiklik ve bölgede daha güçlü bir zemine oturan bölgede kalma isteği, sonucu halkın güvenini ve belki de gönlünü kazanmayı ve bunu sağlamak içinde bölgede yer alan özellikle savaş sırasında harap olan eski eserlerin yeniden imarını gündeme getirmiştir. Bu kapsamda işgalden 7-8 yıl sonra başlayan çalışmalar, burada kurulmuş vakıfların ve bunlara bağlı cami, mektep, han, hamam, köprü, çeşme gibi eserlerin gün yüzüne çıkarılmasını gündeme getirmiştir. Elbette bu konuda Boşnakların ve vakıf mütevellilerinin de büyük çabası olmuştur. Bu çalışma, işgal sonrası Bosna-Hersek’te vakıflar ve tarihî eserlerin kayıt altına alınması ve onarılmasına ilişkin Vatan gazetesine yansıyanların derli toplu değerlendirilmesi düşüncesine hizmet edecektir. Vatan gazetesine yansıyan haberler, ilanlar ve vakıf eserleri ile ilgili diğer yazılar hem kamuoyu oluşturması hem de eski eserlere modern çağın anlayışlarıyla yeniden bakılması konusunda önemli bir işlev üstlenmiştir. Bu çalışmayla gazete sayfalarında ölü bir halde duran metinler gün ışığına çıkarılacak ve başta Bosna-Hersek’tekiler olmak üzere bir kısım Türk/İslam eserlerinin 19. yüzyıl sonlarındaki durumu tespit edilmiş olacaktır.

It has been known that there have been lots of Turkish/Islamic works of art in the Balkans. This also includes Bosnia-Herzegovina, which is situated in the far-edge of the Balkans. The works of art which were built during Ottoman Era and protected with the help of the foundations all were left behind after the invasion (1878). Restorations of old works of art in the area which were damaged during wars was brought to agenda after the change in the strategies of Austria-Hungary in order to stay in the area by getting the support and the trust of the local people. The efforts that started 7-8 years after the invasion aimed to reveal the foundations and works of art belonging to them such as inn, hammams, bridge, mosque, school, fountain. It was also due to the struggles and efforts of the Bosnians and foundation trustees. This study offers a total evaluation of the news in the newspaper Vatan regarding the registration and the restoration of the foundations and old works of art after the invasion. The news about the foundation and the works reflected in the newspaper had vital role in molding public opinion and also forming a new contemporary understanding of the works. With the help of this study, the unknown texts on the newspaper will be brought to light and the conditions of some of the Turkish/Islamic works of art especially in Bosnia during nineteenth century will be revealed.