Ahmet Midhat Efendi ve Üss-i İnkılâp üzerine

Ahmet Midhat Efendi, farklı bir medeniyet dairesine girişin öncesinde eskiden kopamayan, fakat yeniden de yüz çeviremeyen Tanzimat dönemi aydınlarının önde gelenlerindendir. Döneminde birçok edebî ve kültürel hadisenin yanında düşünce akımlarına da ilgi duyan Ahmet Midhat, Üss-i İnkılâp adlı kitabının “Mukaddime-i Ulâ” adlı giriş bölümünde Osmanlıcılık düşüncesinin II. Abdülhamit’in onayından geçmiş beyannamesini yapar. Dolayısıyla bu yönüyle Üss-i İnkılâp, Türk düşünce tarihi ve özellikle Osmanlıcılık ideolojisi bağlamında dönemin en önemli kaynak eserlerindendir.

An evaluation of Üss-i İnkılâp and Ahmet Midhat Efendi

Ahmet Midhat Efendi is one of the most prominent intellectuals of Tanzimat Period who could not only cut his connection to the past but also could not avert his face from the new just before the entrance to the circle of a different civilisation. In addition to the lots of contemporary literary and cultural events, Ahmet Midhat sympathized trends of thought. In his book called Üss-i İnkılâp Ahmet Midhat wrote an introduction named as “Mukaddime-i Ulâ” and declared a proclamation about the thought of Ottomanism which had passed from the approval of Abdulhamit II. Therefore the book Üss-i İnkılâp is one of the most important sources of that period in the context of history of Turkish thought and ideology of Ottomanism.

PDF

___

Ahmet Midhat Efendi, Avrupada Bir Cevelân, Tercüman-ı Hakikat Matbaası, İstanbul 1890.
Ahmet Midhat Efendi, Menfa –Sürgün Hatıraları-, Haz. Handan İnci, Arma Yayınları, İstanbul 2002.
Ahmet Midhat Efendi, Üss-i İnkılâp (Kısm-ı Evel), Takvimhane-i Amire Matbaası, İstanbul 1294/1877.
BERKES Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul 1978.
Beşir Fuad, İlk Türk Pozitivist ve Natüralisti, Hareket Yayınları, İstanbul 1969.
BUDAK Ali, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2004.
CARTER V. Fındley, Ahmet Midhat Efendi Avrupa’da, Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
DAYANÇ Muharrem, “Ahmet Midhat Efendi‟nin Türklüğe Dair İsimli Önemli Bir Konferansı”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8/1, Haziran 2007.
DAYANÇ, Muharrem, “Türk Düşünce Tarihinde Osmanlıcılık”, Türk Yurdu, Sayı: 284, Nisan 2011.
DOĞAN, İsmail, Tanzimatın İki Ucu: Münif Paşa ve Ali Suavi, İz Yayıncılık, İstanbul 1991.
Ebuzziya Tevfik, Yeni Osmanlılar –İmparatorluğun Son Dönemindeki Genç Türkler-, Haz. Şemsettin Kutlu, Pegasus Yayınları, İstanbul 2006.
ESEN Nüket, “Ahmet Mithat: Hayat, Külliyat”, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
ESEN Nüket, Karı Koca Masalı ve Ahmet Mithat Bibliyografyası, Kaf Yayınları, İstanbul 1999.
KANSU Aykut, “20. Yüzyıl Başı Türk Düşünce Hayatında Liberalizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce - Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi-, Cilt: 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
KOZ Sabri, “Ahmet Mithat Efendi‟nin Eserleri”, Kitap-lık, Sayı: 54, Temmuz-Ağustos 2002.
LEVEND Agah Sırrı, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara 1960.
OKAY M. Orhan, “Edebiyat Teorisi, Tenkit ve Ahmet Midhat Efendi”, Dergâh, Ocak 2006.
OKAY M. Orhan, “Ahmet Midhat Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1989.
OKAY M. Orhan, Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Midhat Efendi, , MEB Yayınları, Ankara 1989.
OKAY M. Orhan, Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2005.
OKAY M. Orhan, “Teşebbüse Sarfedilmiş Bir Hayatın Hikâyesi”, Kitap-lık, Sayı: 54, Temmuz- Ağustos 2002.
ONARAN Burak, “Ahmet Mithat Efendi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi), C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
ÖKSÜZ Yusuf Ziya, Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisân Hareketi, TDK Yayınları, Ankara 1995.
ÖZÖN Mustafa Nihat, Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.
ÖZÖN Mustafa Nihat, Türkçe’de Roman, İletişim Yayınları, İstanbul 1985.
SEVÜK İsmail Habib, Avrupa Edebiyatı ve Biz II, Remzi Kitabevi, İstanbul 1941.
TANPINAR Ahmet Hamdi, 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul 1985.
TİMURTAŞ Faruk Kadri, Tarih İçinde Türk Edebiyatı, Vilayet Yayınları, İstanbul 1981.
US Hakkı Tarık, Ahmet Midhat’ı Anıyoruz, Vakit Matbaası, İstanbul 1955.
ÜLKEN Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 1992.
Üss-i İnkılâp -Kırım Muharebesinden II. Abdülhamid’in Cülûsuna Kadar-, Haz. Tahir Galip Seratlı, Selis Yayınları , İstanbul 2004.
YILMAZ Durali, Roman Kavramı ve Türk Romancılığının Doğuşu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.