Osmanlı şuara tezkirelerinde zeyl geleneği

Kelime anlamı olarak bir şeyin devamı, eki, bir şeye katkı, ulama anlamlarına gelen zeyl; kültür terimi olarak ise, bir yazarın eserini tamamlamak üzere yazılan bölüm, yapılan katkı anlamlarında kullanılmıştır. Klasik Türk edebiyatında tezkire türünün, belli bir dönemden sonra neredeyse bütün örneklerinin birbirini tamamlar nitelikte zeyller ile devam ettirilmesi, türün gelişim seyri açısından bu geleneğin yerini incelemeyi zorunlu kılmaktadır. Bu makalede şuara tezkireleri zeyl geleneği çerçevesinde değerlendirilecek, söz konusu geleneğin türe ve edebiyatın seyrine katkıları sorgulanacaktır.

The zayl tradition in Ottoman poet biographies

“Zayl” means literally an addendum and/or contribution to something; but in the field of literary studies it means the section which is written to add on a scholarly work of an author. Almost all the examples of tazkira genre after a certain period of classical Turkish literature continued with “zayl”, therefore it is necessary to examine this tradition to see the development of the genre. In this article, biographies of poets from the Ottoman literary culture will be evaluated by focusing on “zayl” tradition, its contribution to Ottoman literary heritage in general and as a genre in particular.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Namık, “Riyazü‟ş-şuarâ Dibacesi (Sadeleştirilmiş Metin)”, Yönelişler, (1990).
AKÜN, Ömer Faruk, “Divan Edebiyatı”, İslam Ansiklopedisi, C: 9, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 1994, s. 389-427.
ALTUN, Kudret (Yay. Haz.), Tezkire-i Mucib, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 1997.
CANIM, Rıdvan, Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay., Ankara 2000.
ÇAPAN, Pervin, “Tezkire-i Safayi Dibacesi (Sadeleştirilmiş Metin)”, Yönelişler, S. 49, s. 57-59.
ÇİFÇİ, Ömer (1996), Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatin Tezkiresi), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219117/h/metin.pdf, (ET: 10.02.2012)
İNCE, Adnan, “Tezkire-i Salim Dibacesi (Sadeleştirilmiş Metin)”, Yönelişler, S. 50, s. 56-60; S. 51, s. 53-55.
İPEKTEN, Haluk vd., Şair Tezkireleri, Grafiker Yay., Ankara 2002.
İSEN, Mustafa, “Hasan Çelebi Tezkiresi Üzerine”, Tezkireden Biyografiye, Kapı Yay., Ankara (2010), s. 93-100.
İSEN, Mustafa, “Türk Biyografi Geleneğinde Ali Şir Nevai‟nin Yeri”, Tezkireden Biyografiye, Kapı Yay., Ankara (2010), s. 49-56.
İSEN, Mustafa, Latifi Tezkiresi, Akçağ Yay., Ankara 1999.
İSEN, Mustafa, Sehi Bey Tezkiresi, Akçağ Yay., Ankara 1998.
İSEN-DURMUŞ, Tuba Işınsu, “Mısr-ı Hünerde Kendüyi Satmak Gerek Kişi: Tezkire Önsözleri, Divan Dibaceleri ve Sebeb-i Teliflerde Sanatçı Kendisini Nasıl „Satar‟? ”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 57 (2011), s. 65-81.
KARA, İsmail. İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz: Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not, Dergah Yay., İstanbul 2011.
KILIÇ, Filiz, “Beyani Tezkiresi Önsözü (Sadeleştirilmiş Metin)”, Yönelişler, S. 48, s. 41-42.
KILIÇ, Filiz ve Muhsin Macit, “Divan Edebiyatında Poetika Denemeleri, Tezkire Önsözleri”, Yedi İklim, S. 3, (Haziran 1992), s. 28-33.
KÖKSAL, Fatih, Sana Benzer Güzel Olmaz, Divan Şiirinde Nazire, Akçağ Yay., Ankara 2006.
“Nazire”, TDEA (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi), C. 6, Dergah Yay., İstanbul 1986, s. 544- 545.
“Zeyl”, TDEA (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi), C. 8, Dergah Yay., İstanbul 1986, s. 653.
TOLASA, Harun, Sehi, Latifi, Aşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. yy. da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ege Üniversitesi Yay., İzmir 1983.
SUNGURHAN, Aysun (1994), Beyani, Tezkiretü’ş-şuarâ, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html, (ET: 10.02.2012)
ZAVOTÇU, Gencay (Yay. Haz.), Rıza Tezkiresi, Sahhaflar Kitap, İstanbul 2009.