-mAz+lAn- yapısı ve kullanımı

-mAz+lAn- yapısı, modern Türkiye Türkçesinde sık kullanılan bir biçim olmadığı için kulağımıza yabancı gibi gelmektedir. Oysa bu yapının, Türkçenin tarihî lehçelerinde daha geniş bir kullanım alanına sahip olduğunu görüyoruz. -maz, -mez ekinin -ma,-me olumsuzluk eki ile -z partisip veya fiilden isim yapım eki ile oluştuğu görüşü, bilim adamlarınca kabul edilmiştir. Yapının ikinci kısmı ise +la-n- veya +lan- şeklinde olduğu bilinmektedir. - mAz+lAn- yapısıyla ilgili olarak Türkçe Sözlük’te bilmezlen- kelimesinin dışında bir örneğe rastlamıyoruz. Ancak tarihî lehçelerde ve günümüz sözlüklerine girmemiş bazı eserlerde, olmazlan-; almazlan-; görmezlen-; işitmezlen-; gitmezlen- gibi örneklerle karşılaşmaktayız. Söz konusu makalede, görmezlen-; görmezlikten gel-; görmemezlikten gel- ve benzeri biçimlerin, anlam ve şekil özellikleri üzerinde durulacaktır.

Morphological structure –mAz+lAn- and it’s Usage

The morphological structure “-maz+lan-” is not using often in modern Turkish language, thereby it is seem as alien element; although it was widely use in historical Turkish dialects. The scientists came to the common opinion, that the suffix “-maz,-mez” was the result of the combination of privative suffix “-ma, -me” and the participle or preformative suffix “-z”. The second part of this structure is suffix “la-n” or “lan”.There is no more examples for “maz+lan-” in the Turkish- Turkish Dictionary accept “bilmezlen-” But there are examples as “olmazlan-, almazlan-, görmezlen-, işitmezlen-, gitmezlen-”, which took place in historical Turkish dialects and some literary works. In this study, investigates morphological structures “görmezlen-, görmezlikten gel-, görmemezlikten gel-” and similar structures, their meanings and form characteristics.

PDF

___

ALTUN, Kudret, Gelibolulu Mustafa Âlî Divanı, Özlem Kitabevi, Niğde, 1999.

ALTUN, Mustafa, İznikli Hümami-Siname, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996.

ASLAN, Mustafa, Muhyî Divanı, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.

AYDEMİR, Yaşar, Behişti Divanı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.

BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Divanı I, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.

CANPOLAT, Mustafa, Mecmu’atün-Nezair, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1982.

CEYLAN, Ömür, Asaf Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 2003.

ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, M. Tanyeri Ali, Üsküplü İshak Çelebi, Divan, Tenkitli Basım, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1990.

ÇAVUŞOĞLU, Mehmet, Amrî Divanı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1979.

DİLÇİN, Cem, Süheyl ü Nev-bahâr, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1991.

ERSOYLU, Halil, Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1989.

İNALCIK, Halil, Oğuz Mevlüd, Gazavat-ı Sultan Murad b. Mehemmed Han, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.

İSEN, Mustafa-Kurnaz Cemal, Şeyhi Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1990.

KALKIŞIM, Muhsin, Şeyh Galip Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.

KARAHAN, Abdülkadir, Figânî ve Divançesi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1996.

KILIÇ, Atabey, Müridî ve Pend-i Rical Mesnevisi, Kayseri, 2001.

KURNAZ, Cemal, Mustafa Tatçı, Enverî Divanı, (Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı) Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.

KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Divanı, Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara, 1994.

MENGİ, Mine, Mesihî Divanı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1995.

MERMER, Ahmet, Karamanlı Aynî ve Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1997

MERMER, Ahmet, Kütahyalı Rahimî ve Divanı, Kitapsarayı, İstanbul 2004.

OKUYUCU, Cihan, Ereğlili Turabi Divanı, İstanbul 2004.

ÖZKAN, Mustafa, Cilâ’ül-Kulûb, İstanbul 1990.

TAHİR, Kemal, Devlet Ana, Tekin Yayınevi, İstanbul Ocak 1084.

TULUM, Mertol-M. Ali Tanyeri, Nev’î Divanı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1977.