Mâtemin keyfini çıkarmak: Klasik Türk şiirinde ölümlere duyulan sevinçler

Ölüm konusu insan üzerindeki büyük etkisinden dolayı bütün dünya edebiyatlarında ele alınmıştır. Ölen kişilerin ardından duyulan üzüntünün anlatıldığı şiirler İslam öncesi Türk şiirinde sagu, halk şiirinde ağıt, klasik Türk şiirinde ise mersiye adını alır. Bu şiirlerin tamamında ölüm hadisesindeki hüzün anlatılırken ölen kişinin de iyilikleri dile getirilir. Bu durum aynı zamanda İslamî anlayışın da gereğidir. Klasik Türk şiirinde az da olsa bu anlayışın dışında yazılmış şiirler de vardır. 16. asırdan 19. asrın sonuna kadar bazı şairlerce çoğu devlet görevlisi kişilerin ölümlerinden duyulan sevinç anlatılmıştır. Yerilen kişilerin ölümünün müjdeli bir haber olarak yorumlandığı bu şiirlerde ölenlerin kötü yönlerine, olumsuz özelliklerine yer verilmiştir. Bazı şairler beddua edip sövdükleri bu kişilerin cehennemlik olduklarını vurgulamışlardır. Bu yönüyle söz konusu şiirler hiciv edebiyatımızın farklı ve çarpıcı örnekleri olarak dikkate değerlerdir.

Enjoying the mourning: The expression of joy for death in the classical Turkish poetry

Because of having a great impact on human being, the death is a subject dealt in the literary texts all over the world. Poems in which a short of sadness is expressed in the wake of the dead are named as “sagu” in the pre-İslamic Turkish poetry, as “ağıt” in the folk poetry and as “mersiye” in the classical Turkish poetry. In all of these poetries a lament stemed from the death is narrated and the goodnesses of the dead are reflected as well. It is by the nature of Islamic belief and consideration. Yet, there are also a few poems which are written in a way that makes them different. This kind of poems were published from 16th century to 19th century by some poets and it was narrated in those poems that a pleasure resulted from the death of the goverment officials. In the poems, in which the death of one who is criticised by the poet is interpreted as precursory news, the bad features of the dead is touched on. Some poets thought that those was imprecated and reviled will go to the hell. In this context, such poetries are remarkable as different and impressive examples of the literature of satire.

PDF

___

AKKUŞ Metin, Nef’î ve Siham-ı Kaza, Akçağ yay., Ankara 1998.
BATİSLAM H. Dilek, “Divan Şiirinde Âşık, Sevgili, Rakip Üçlüsü ve Ölüm”, Folklor / Edebiyat, Ankara, 2003, C.IX, S.34.
BİLKAN Ali Fuat, Nâbî Divanı, C. I, MEB yay., Ankara 1977.
CANIM Rıdvan, Latifî, Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratu’n-Nuzemâ, TTK, yay., Ankara 2000
CEYLAN Ömür-YILMAZ Ozan, Hazana Sürgün Bahar, Keçecizade İzzet Molla ve Divan-ı Bahar-ı Efkâr, Kitap Sarayı, İstanbul, 2005.
ÇAVUŞOĞLU Mehmed, Yahya Divanı, İstanbul Üniversitesi Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1977.
ÇAVUŞOĞLU Mehmed-TANYERİ Ali, Hayretî Divanı, İst Ünv., Edebiyat Fak. Yay., İstanbul 1981.
ÇERÇİ Faris, Gelibolulu Mustafa Ȃlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri (III. Cilt), Erciyes Üniversitesi yay., Kayseri 2000
ÇİFTÇİ Cemil, Maktul Şairler, Kitabevi, İstanbul 1997.
GÜREL Rahşan, Enderunlu Vasıf Divanı, Kitabevi, İstanbul,
İSEN Mustafa, Acıyı Bal Eylemek, Akçağ yay, Ankara 1997.
KILIÇ Filiz, Meşâ’irü’ş-Şu’ârâ İnceleme-Tenkitli Metin, Gazi Üniversitesi, SBE, doktora tezi, Ankara 1994.
KORTANTAMER Tunca, Temmuz’da Kar Satmak, Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı, Phoenix yay., Ankara 2007.
KUTLUK İbrahim, Beyânî, Tezkiretü’ş-Şuarâ, TTK yay., Ankara, 1997.
Maktel-i Hüseyn, Kerbela Mersiyeleri, Horasan yay., İstanbul 2008.
OKUYUCU Cihan, Cinânî, Hayatı, Eserleri, Divanı‟nın Tenkitli Metni, TDK., yay., Ankara 1994.
ÖZGÜL M. Kayahan, Divan Yolu’ndan Pera’ya Selametle, Modern Türk Şiirine Doğru, Hece yay., Ankara, 2006.
ÖZTOPRAK Nihat, Refî-i Âmidî, Can u Cânân, Türk Gençlik Vakfı yay., İstanbul, 2000.
ÖZTÜRK Murat, Lamii Çelebi’nin Veyse vü Ramin Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme), Atatürk Üniversitesi, SBE, yayımlanmamış doktora tezi, Erzurum, 2009.
PAKALIN M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB, yay., İstanbul, 1983.
SÜRÛRÎ, Divan, Kahire, 1255.
SÜRÛRÎ, Hezliyat, http://www.archive.org (Library University of Toronto, katalog no: PL 248, S86 A17, 18--)
ŞENTÜRK Ahmet Atilla, “Klasik Osmanlı Edebiyatında Tipler I, (Rakîb)", Osmanlı Araştırmaları, C. XV, İstanbul 1995.
USLU Ahmet, Sürûrî-i Müverrih’in Manzum Tarihleri (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Dumlupınar Ünv., SBE., yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kütahya 2007.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV. C., II. Kısım, XVIII. Yüzyıl, TTK, Ankara, 1995.
YENİKALE, Ahmed, Sünbülzade Vehbî Divanı, Ukde yay., Kahramanmaraş, 2011.