MARE HIRCANUM, BAHR-I HAZAR, GULZUM DENGHIZ, BAHR GILAN AND KASPISKOYE MORE: THE CASPIAN SEA ON HISTORICAL MAPS

Maps and portolans are one of the technical works that have been used for transportation, scientific research, technical services and excursion since ancient times. Portolans were navigation maps, based on distances observed by navigators. These maps not only presented the geographical features, but also provided us information of the times about cities, people and culture. Portolans have cultural and artistic values and are one of the most important historical documents reflecting the military, political, social and economic characteristics of their ages. The Caspian Basin, located between the West and the East, is the largest lake or inner sea of the world. The Caspian Sea, which is bordered by Azerbaijan, Russia, Kazakhstan, Turkmenistan and Iran, is geopolitically and economically important because of its oil and gas reserves. Global and regional strategic importance of the Caspian Region increased day by day and maps began to prepare based on the interest of Western states to the Caspian Sea. The change of the Caspian Region is reflected in many historical maps over time. By these characteristics, Caspian Basin is also a subject for many historical maps. It was called the Hyrcanian Ocean or Mare Hircanum in antiquity period and other old names of The Caspian Sea were Bahr Mazanderan, Bahr-i Hazar, Gulzum Denghiz, Bahr Gilan and Kaspiskoye More. In this study, an attempt has been made to explain features of maps of Caspian Sea in the historical period and perspective of the state from the cartographer’s opinion about this region. As a result of the evaluation, the cartographic features of the maps determine their qualities as scientific material and artistic objects and the value of the portolans. It can be argued that some of these maps were made for collectors because they exhibited more details, artistic drawings and strong symbolic values. However, major differences in the maps which made in different periods have been determined and especially in the naming and using of geographical place names among Turk-Muslim and European-Christian cartographers have been identified.

MARE HIRCANUM, BAHR-I HAZAR, GULZUM DENGHIZ, BAHR GILAN AND KASPISKOYE MORE: TARİHİ HARİTALARDA HAZAR DENİZİ

Haritalar ve portolanlar antik çağlardan beri taşımacılık, bilimsel araştırma, teknik hizmetler ve gezilerde kullanılmak amacıyla yapılan teknik çalışmalardan biridir. Portolan haritalar denizciler tarafından gözlemlenen, mesafelere dayanan seyir haritalarıdır. Bu haritalar yalnızca coğrafi özellikleri değil, aynı zamanda şehirler, insanlar ve kültürle ilgili dönemine ait bilgileri de aktarırlar. Portolanlar kültürel ve sanatsal değerlere sahiptir ve dönemlerinin askeri, siyasi, sosyal ve ekonomik özelliklerini yansıtan en önemli tarihsel belgelerden biridir. Batı ile Doğu arasında bulunan Hazar havzası dünyanın en büyük gölü veya iç denizidir. Azerbaycan, Rusya, Kazakistan, Türkmenistan ve İran ile sınırlanan Hazar Denizi, çevresindeki petrol ve gaz rezervleri nedeniyle jeopolitik ve ekonomik olarak önemlidir. Hazar Bölgesi’nin küresel ve bölgesel stratejik önemi her geçen gün artarken, Batılı devletlerin Hazar Denizi’ne ilgileri doğrultusunda haritalar hazırlanmaya başlamıştır. Hazar Bölgesi’nin zamanla değişimi birçok tarihsel haritaya yansımıştır. Hazar Havzası bu özellikleriyle birçok tarihi haritaya da konu oluşturur. Eski çağda Hyrcanian Okyanusu ya da Hircanum Denizi olarak geçen bölge, Bahr Mazanderan, Bahr-i Hazar, Gulzum Denghiz, Bahr Gilan ve Kaspiskoye More olarak adlandırılmıştır. Bu çalışmada tarihsel süreç içinde Hazar Denizi haritalarının özellikleri açıklanmakta ve devletlerin haritacıların gözünden bölge hakkındaki bakış açıları değerlendirilmektedir. Yapılan değerlendirme sonucunda, haritalardaki kartografik özellikler bilimsel materyal ve sanatsal nesneler olarak niteliklerini belirlemekte ve portolanların değerini belgelemektedir. Bu haritalardan bazılarının daha fazla ayrıntı, sanatsal çizim ve güçlü sembolik değerler sergiledikleri için koleksiyoncular için yapıldığı söylenebilir. Ancak, farklı dönemlerde yapılan bu haritalarda, özellikle Türk-Müslüman ve Avrupalı-Hristiyan haritacılar arasında coğrafi yer adlarının kullanılması ve adlandırılmasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir.

___

Boterbloem, K. (2008). The Fiction and Reality of Jan Struys: A Seventeenth-Century Dutch Globetrotter, New York: Palgrave Macmillan.

Eichwald, C.E. (1838). Alte Geographie des Caspischen Meeres, des Kaukasus und des südlichen Russlands, Berlin: Friedrich Heinrich Morin, p.141-157.

Elton, J. (1732). The Description of a New Quadrant for Taking Altitudes without an Horizon, Either at Sea or Land, Philosophical Transactions, Royal Society, p.37, 273-279.

Eroğlu, E. (2017). Türk Barışı (Pax Turcica): İskitler, Göktürkler ve Hazarlar, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/19 Summer 2017, p. 91-102, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12315.

Hanway, J. (1753). An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea: With a Journal of Travels from London through Russia into Persia, London.

Kamalov, İ. (2009). Altın Orda ve Rusya, İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Kephalides, A.W. (2011). De Historia Maris Caspii, Charleston: Nabu Press.

Koca, Y. (2004) The Importance of The Works of Piri Reis in The Geography, Marmara University, Institute of Social Sciences, Unpublished Master Thesis.

Rapoport, Y., Savage-Smith, E. (2004). Medieval Islamic View of the Cosmos: The Newly Discovered Book of Curiosities, The Cartographic Journal, 41(3), p.253-259.

Sans, J. R. (1975). Cresques Abraham, Jew of Majorca, Master of Mappeamundi and Compasses, Trans: Juan Ceva, Barcelona.

Şutanrıkulu, G. (2014). Dağistan-Derbent Şehri ve Terekeme Köylerinin Tarihi ve Sosyal Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/4 Spring 2014, p. 1085-1094, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.6685.

Tooley, R. V. (1979). Tooley’s Dictionary of Mapmakers, Amsterdam: Meridian Publishing, p.26.

___