219149

ÖZDALGA’NIN PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE’DE DİN-DEVLET VE TOPLUM İLİŞKİLERİ

Modernite ve sonrasında seyreden küreselleşme süreçleri dünyada hızlı bir değişim ve dönüşüm dalgasına yol açmıştır. Ancak yeryüzündeki tüm coğrafyada bu dönüşümün yansımaları farklı olmuştur. Değişimin en çok etkili olduğu alan da toplumsal kontrol ve güç odaklarında olmuş böylece siyasi erkle doğrudan ilişkili olan kilise bağlamlı dini alan ve bunun üzerinden sağlanan toplumsal kontrol mekanizmaları hızla dönüşmüştür. Ancak modernleşmeye verilen tepkiler tek yönlü olmamış, toplumsal, tarihsel ve coğrafi şartlara göre karmaşık bir görünüm kazanmış ve kazanmaya devam etmektedir. Elizabeth Özdalga, din-devlet ve toplum ilişkilerinin Batı Avrupa’daki serencamını sosyolojik açıdan yordamakta ardından genelde Müslüman coğrafyada özelde Türkiye’deki gelişim sürecini karşılaştırmalı olarak değerlendirmektedir. Söz konusu bu karşılaştırmalı yaklaşımın yanı sıra modern ve ardılı dönemde din- toplum-devlet ilişkilerine sosyolojik bakabilmenin koşullarını eleştirel bir çerçevede ortaya koymaktadır. Dini alana yönelik indirgemeci yaklaşımları eleştiri süzgecinden geçiren Özdalga, tarihsel ve bağlamsal bir yaklaşım geliştirmektedir. Bu yaklaşımın ardından İslam ve toplum ilişkilerine objektif bakma iddiasında olan Özdalga, evrensel ve sentezci bir yaklaşımla, sosyolojik ve tarihsel bir zeminde Müslüman toplumların, modernleşmeyle etkileşimini ve geçirdikleri değişimi inceleme konusu etmektedir. Türkiye’deki modernleşme ve demokratikleşme sürecini de eleştirel olarak ele alan Özdalga, mevcut durumun iç ve dış nedenlerine yakından mercek tutmanın yanı sıra, Türkiye’deki din-devlet ve toplum ilişkilerini aydınlar ve siyasi liderler üzerinden oluşturduğu tipolojiler üzerinden müşahhaslaştırmakta; diğer taraftan da sivil toplumun gelişimi, din eğitimi, başörtüsü, dini cemaatlerin ortaya çıkardığı çoğulculuk gibi tartışmalı konuları, kurucu ideolojiyle olan çatışmalı ilişkilere rağmen moderniteyle ilişkili süreçler bağlamında ve modernite lehine bir gelişme olarak sosyolojik inceleme konusu etmektedir.

RELIGION, STATE AND SOCIETY RELATIONS IN TURKEY FROM THE PERSPECTIVE OF ÖZDALGA

Modernity and globalization processes following it have given rise to a dramatic surge of change and transformation all around the world. Nevertheless, the reflections of this change have been experienced differently in different locations of the globe. The area where the change has most deeply been experienced is that of the social control and power groups, thus the area of religion in the context of the Church and social control mechanisms associated with it have underwent a quick transformation. However, responses given to modernisation have not been one-way; instead they have assumed and are still assuming a complicated appearance according to social, historical and geographical conditions. Elizabeth Özdalga is sociologically evaluating the effect of religion-state and society relations in Europe and then is comparatively appraising how this process evolves in the Islamic geography in general and in Turkey in particular. In addition to this comparative approach of hers, she critically frames the conditions of sociologically looking at religion-state and society relations in the modern and the following times. Criticising reductive approaches to the area of religion, Özdalga develops a historical and contextual approach. Claiming to be objective in her approach to Islam and society relations, Özdalga studies on a sociological and historical background the effect of Islamic societies on modernisation and the change they have underwent through a universal and unifying method. Analysing the modernisation and democratisation process in Turkey critically too, Özdalga ,as well as looking closely at the internal and external reasons behind the current situation, personifies religion- state and society relations in Turkey through the typologies she formed via intellectuals and political leaders on the one hand and sociologically studies controversial issues such as the development of the civil society, religious education, head-scarf and the plurality created by religious communities in a context of modernity-related processes and as a development to the benefit of modernity in spite of conflicting relation with the founder ideology on the other hand.

PDF

___

Blackledge, D and Hunt, B. (1991) Sociological Interpretations of Education, New York: Routledge
Bourdieu, P. ve Passeron, J.C. (2015) Yeniden Üretim, Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri (A. Sümer, L. Ünsaldı, çev) Ankara: Heretik
Gözaydın, İ. (2009). Diyanet, Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi, İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (1998) Modern Türkiye’de Örtünme Sorunu Resmi Laiklik ve Popüler İslam, (Y. Alogan çev). İstanbul: Sarmal
Özdalga, E. (1999a) “Preface” in Naqshbandıs in Western and Central Asia, (E. Özdalga ed.) İstanbul: Swedish Research Institute in İstanbul Tranctions. Vol.9
Özdalga, E. (1999b) “Education in the Name of ‘Order and Progress’ Reflections on the Recent Eight Year Obligatory School Reform in Turkey” The Muslim Word, Vol. LXXXIX, No. 3-4, July- October, 1999.
Özdalga, E. (1999c) Alevi Kimliği, (T. Olsson, E. Özdalga, C. Raudvere ed.) (B. K. Torun ve H. Torun çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Özdalga, E. (1999d). “Sivil Toplum ve Düşmanları Türkiye’de İslâmcı Öğrenci Hareketi İçindeki Son Gelişmeler Işığında Bir Tartışmaya Dair Düşünceler” Sivil Toplum Demokrasi ve İslam Dünyası içinde, (E. Özdalga ve S. Persson ed.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Özdalga, E. (2000) “Worldly Asceticism in Islamic Casting. Fetullah Gülen’s Inspired Piety and Activism” Critique: Critical Middle Eastern Studies, 9:17, 83-104
Özdalga, E. (2001) “Preface” in Sufism Music and Society in Turkey and The Middle East, (E.
Özdalga ed.) İstanbul: Swedish Research Institute in İstanbul Tranctions. Vol.10
Özdalga, E. (2002) “Civil Society and Its Enemies: Reflections on a Debate in the Light of Recent Developments within the Islamic Student Movement in Turkey” in Civil Society Democracy and The Muslim World, (E. Özdalga and S. Persson, ed.) İstanbul: Swedish Research Institute in İstanbul Tranctions. Vol.7
Özdalga, E. (2003) “Secularizing Trend in Fetullah Gulen’s Movement: Impasse or Opurtunity for Further Reneval?” Critique: Critical Middle Eastern Studies, 12:1, 61-73.
Özdalga, E. (2006) “Hidden Arab; A Critical Reading of the Notion of ‘Turkısh Islam’ Middle Eastern Studies, 42:4, 551-570.
Özdalga, E. (2007a) “Din, Din mi; Yoksa Başka Bir Şey mi? Din Olgusuna İndirgemeci Yaklaşımların Ön Eleştirisi”, İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007b) “Modern Bir Haçlının Yetersizlikleri Montgomery Watt ve İslâm’ı Tarihselcilikle Fethetmedeki Zorluklar”, İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007c) “Siyasi İslâm-Liberal Demokrasinin Anomalisi mi?” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007d). “Türkiye’de İslâmi Uyanış ve Radikalizm Üzerine” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007e). “Sivil Toplum ve Düşmanları Türkiye’de İslâmcı Öğrenci Hareketi İçindeki Son Gelişmeler Işığında Bir Tartışmaya Dair Düşünceler” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007f). “İyiliğin ve Kötülüğün Sembolleri Olarak Doğu ve Batı Modernite Karşısında Müslüman Türk Aydınları” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007g). “Türkiye’de Siyasi Liderler ve Demokrasi Necmettin Erbakan: İktidar Uğruna Demokrasi” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007h). “Necip Fazıl Kısakürek: Tasavvuf Bahçesinde Kahraman Milliyetçi Bir Türk İslâmcı Aydını Hakkında Parça Parça İzlenimler” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007i). “Yasaklanan ve Zorla Kabul Ettirilmeye Çalışılan Örtünme Günümüzün Tartışmalı Konusu Üzerine Bazı Düşünceler” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007j). “Düzen ve İlerleme Adına Eğitim Türkiye’de Sekiz Yıllık Zorunlu Eğitim Reformu Üzerine Düşünceler” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007k). “Kadınlık, Onur ve İman İslâmcı Bir Kadının Hayat Hikâyesi Üzerine Düşünceler” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007l). “İslâmi Kalıba Dökülen Dünyevi Çilecilik: Fetullah Gülen’in Dindarlığı ve Eylemciliği” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007m). “Fetullah Gülen Hareketinde Laikleşme Eğilimleri: Tıkanma mı, Yoksa Yenilenme Fırsatı mı?” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2007n). “Fetullah Gülen’in İzinde: Üç Kadın Öğretmenin Hayat Hikâyesi” İslamcılığın Türkiye Seyri içinde, (G. Türkoğlu, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2009) “Islamism and Nationalism as Sister Ideologies: Reflections on the Politization of Islam in a Longue Durée Perspective”, Middle Eastern Studies, 45:3, 407-423.
Özdalga,E. (2010) “Introduction” in Late Ottoman Society, (B.C. Fortuna and U. Freitag ed.) London an New York: Routledge
Özdalga, E. (2014a). “Örtüşen İdeolojiler Olarak İslâmcılık ve Milliyetçilik: Uzun Dönemli Tarihsel Bir Bakış Açısıyla İslâm’ın Siyasallaşması Üzerine”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2014b). “Gizlenmiş Arap: Türk İslâmı Kavramına İlişkin Eleştirel Bir Okuma”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2014c). “Modern Türkiye’de Sufî Temelli Cemaatlerin Dönüşümü: Nakşibendiler, Nurcular ve Gülen Cemaati”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2014d). “Edebiyat, Din ve Ulusal Kimlikler Arasındaki İlişki Üzerine Düşünceler”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2014e). “Avrupa Birliği Entegrasyon Süreci Bağlamında Alevi Kimliği”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2014f). “Sekülarizm”, Kimlik Denklemleri içinde, (S. Tunçel, çev). İstanbul: İletişim
Özdalga, E. (2016). “Bir Tasavvur ve Ustalık Olarak Tarihsel Sosyoloji”, Tarihsel Sosyoloji içinde (E. Özdalga, ed.) Ankara: Doğubatı