Firdevs YÖNET EREN, AYBUKE ELİF CEYHUN SEZGİN

KÜLTÜREL MİRAS AÇISINDAN TÜRK KAHVESİ

Toplumların kültürel değerlerini gelenek, görenek ve alışkanlıklar oluşturmakta ve bu değerler uzun bir zaman sürecinde birikimler sonucu ortaya çıkmaktadır. Türk toplumunun alışkanlıkları arasında yer alan yeme ve içme alışkanlıkları kültürel açıdan önemli bir yere sahiptir. Çalışmaya konu olan kahve yıllar boyunca sosyal ortamlarda önemli rol alan içeceklerin başında gelmektedir. Türk halkı tarafından sevilerek tüketilen ve hatırı sayılır özellikte olan kahvenin içme alışkanlığı yaklaşık olarak 5. yüzyıldan günümüze kadar devam etmektedir. Kahve “coffea” cinsi bir ağacın kiraza benzeyen parlak kırmızı renkteki meyve çekirdeklerinin kavrulup öğütülmesi ile elde edilen bir üründür. Kahvenin ilk defa nerede bulunduğu hakkında eski kaynaklarda birbirine benzeyen bilgiler yer almakla beraber genellikle kahvenin anavatanın Yemen olduğu ancak ilk kahvenin Yemen’e Habeşistan’dan getirildiği bilinmektedir. Kahvenin Arabistan’dan batı ülkelerine yayılması Osmanlı coğrafyası üzerinden sağlandığından Avrupalılar kahveyi Türk içeceği olarak adlandırmışlardır. Yüzyıllardır mutlu eden ve keyif veren bir içecek olma özelliği ile yaygın olarak tüketilen kahve, sosyal hayatta etkisini gösteren önemli bir içecektir. Türk kahve kültürü yaşayan geleneklerimiz arasında yer almaktadır. Günlük hayatın bir parçası olarak özellikle ikram edilme vasfıyla önceleri sosyal bir statü göstergesi olan kahve, eğlence, sohbet ve misafirlik gibi sosyal kurumların yeri doldurulamaz içeceği olarak somut olmayan kültürel miras haline gelmiştir. Bu çalışmada; kahvenin Türk toplumu açısından önemine değinilerek geçmişi, Türk kahvesinin hazırlanışı ve Anadolu’da farklı yörelere ait kahve çeşitleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca kahvenin sosyal hayattaki görevi vurgulanmaya çalışılarak, kültürel miras özelliğinin devam ettirilmesi için öneriler sunulmuştur.

TURKISH COFFEE IN TERMS OF CULTURAL HERITAGE

Traditions, customs and habits constitute the cultural values of societies. These values are the result of accumulation of a long period of time. The eating and drinking habits that are among the habits of the Turkish society are culturally significant. Coffee which is the subject of my study is at the forefront of beverages that play an important role in the social environment for years. It is known that drinking habits of coffee, which is loved and loved by the Turkish people and which is considered to be a precious feature, continues from the 5th century until the present day. Coffee is product obtained from a tree of the genus coffea by roasting and grinding of bright red fruit cores reminding of cherry. While coffee is located in the ancient sources of similar information about the first time where it is often found along Yemen's homeland of coffee but it is known that the first coffee brought from Yemen to Ethiopia. Since the spread of the coffee from Arabia to the western countries was provided through Ottoman geography, the Europeans called coffee as Turkish beverages. For centuries, happy and joyful to be characterized by a beverage widely consumed coffee is an important beverage showing the effect of social life. Turkish coffee culture is among our ongoing traditions. As part of everyday life, it has become an indispensable cultural heritage as an irreplaceable drink of social institutions such as entertainment, conversation and hospitality, which coffee has been a sign of social status with a special emphasis on being serviced previously. In this study; in terms of Turkish society by declaring the importance of coffee the history of coffee and were informed about the preparation of Turkish coffee. In addition, the coffee by emphasizing the duty of the social life, proposals have been presented for the continuation of the cultural heritage feature.

PDF

___

Aktaş, A. & Özdemir, B. (2005). İçki Teknolojisi. Ankara. Detay Yayıncılık.
Anonim (2017a). Erişim Adresi: http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,76265/turk-kahvesi-kulturu- ve-gelenegi-unesco-insanligin-somu-.html. Erişim Tarihi: 28/09/2017.
Anonim (2017b). Erişim Adresi:https://baristta.tr.gg/Kahve- A%26%23287%3Bac%26%23305%3B,-Alt-T.ue.rler-ve-Arabica-Robusta.htm. Erişim Tarihi: 28/09/2017.
Anonim (2017c). Erişim Adresi: http://www.kahveler.gen.tr/dibek-kahvesi.html. Erişim Tarihi: 17/10/2017.
Anonim (2017d). Erişim Adresi: http://www.kahveler.gen.tr/menengic-kahvesi.html. Erişim Tarihi: 17/10/2017.
Anonim (2017e). Erişim Adresi: http://www.kahveler.gen.tr/sutlu-kahve.html. Erişim Tarihi: 17/10/2017.
Anonim (2017f). Erişim Tarihi:17/10/2017. Adresi: http://www.kahve.gen.tr/news.php?id=117. Erişim
Anonim (2017g). Erişim Adresi: http://www.kahve.gen.tr/news.php?id=463. Erişim Tarihi: 18/10/2017.
Ayvazoğlu, B. (2011). Kahveniz Nasıl Olsun? Türk Kahvesinin Kültür Tarihi, Kapı Yayınevi, İstanbul, 38,39,50,55,56,70.
Batu, A. & Batu, H.S. (2016). Türk Tatlı Kültüründe Türk Lokumunun Yeri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1): 42-52.
Bayizit A.A., Özcan T., Ersan Y.L. ve Şahin O.I. (2009). Türk Kahvesi’nin Tarihçesi ve Özellikleri. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Van, 599-603.
Bilgin, A. (2010-2011). Osmanlı Döneminde İstanbul Mutfak Kültürü, Akademik Araştırmalar Dergisi, (47-48): 229-245.
Bulduk, S., & Süren, T. (2008). Türk Mutfak Kültüründe Kahve. Erişim Adresi: Http://Www.Ayk.Gov.Tr/Wp-Content/Uploads/2015/01/Bulduk-S%C4%B1d%C4%B1ka- S%C3%9cren-Tufan-T%C3%9crk-Mutfak-K%C3%9clt%C3%9cr%C3%9cnde-Kahve.Pdf. Erişim Tarihi:28/09/2017.
Butt, M., & Sultan, M. (2011). Coffee and It’s Consumption: Benefits and Risks. Critical Reviews in Food Science & Nutrition, 51(4): 363-373.
Çağran, F. ( 2007 ). ICP- OES ile Menengiç ve Ürünlerinde Metal ve Yarı Metallerin Tayini, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 3-5.
Çoban, H., Altınaya, M. ve Saruhan, S. (2017). Kafein. Ders Notları Powerpoint Sunusu. Erişim Adresi: http://gida.mersin.edu.tr/gm324/Kafein.pdf. Erişim Tarihi: 02/10/2017.
Durukan, L. (2017). Çekirdekten Kültüre: Türk Kültüründe Kahve ve Kahvehane. Erişim Adresi: Http://Www.Academia.Edu/19481858/%C3%87ek%C4%B0rdekten_K%C3%9clt%C3%9 cre_T%C3%9crk_K%C3%9clt%C3%9cr%C3%9cnde_Kahve_Ve_Kahvehane. Erişim Tarihi: 02/10/2017.
Ekin, M. (2015). Özel Gıdalar Teknolojisi Ders Notları. Erişim Adresi: https://www.foodelphi.com/tag/ozel-gidalar-teknolojisi-ders-notlari-pdf/ (Erişim tarihi: 20.10.2017).
George, S., Ramalakshmi, K., MohanRao, L. (2008). A Perception on Health Benefits of Coffee. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 48(5): 464-486.
Gregoire, H.D., Georgeon, F. (çev. Atik, M., Özdoğan, E.). (1999). Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler, Yapıkredi, İstanbul, 6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,22,27,28,30,31,39,40.
Güler, S. (2010). Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (S1): 24-30.
Güney, S. (2000). Davranış Bilimleri. Ankara. Nobel Yayıncılık.
Güral, S. (1999). Türk Kültüründe Kahvenin Yeri. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Seramik Ana Sanat Dalı. Eskişehir.
Gürsoy, D. (2005). Sohbetin Bahanesi Kahvesi, İstanbul. Oğlak Yayınları.
Güvenç, B. (2002). İnsan ve Kültür. İstanbul. Remzi Kitabevi.
Hazar, A. (2010). Genel Turizm. Ankara. Nobel Yayınları.
İşat, C. (2007). Kahvenin Serüveni, Meşale, 2: 70-73.
Kamimori, G.H., Penetar, D.M., Headley, D.B., Thorne, D.R., Otterstetter, R., Belenky, G. (2000). Effect of Three Caffein Edoses on Plasma Catecholamines and Alertness during Prolonged Wake Fulness. Eur. J. Clin. Pharmacol. 56: 537-544.
Koz, G.F. (2011). Çekirdekten Fincana: Bir Yudum Kahve Kırk Yıllık Hatır. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, Renk Matbaası Basım, İstanbul, 13,14.
Küçükkömürler, S. & Şeren-Karakuş, S. (2009). Kahve. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu. 604- 608. Van.
Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik. Erişim Tarihi: 28/09/2017. Erişim Adresi: http://teftis.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/1279,muserrefcanpdf.pdf?0.
Larousse Gastronomique. (2005). İstanbul: Oğlak Yayınları.
MEGEP (Meslekî Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi). (2006). Yiyecek İçecek Hizmetleri Kahve Hazırlama ve Servisi: Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
Özgündoğdu, M.D. (1992). Fincan ve Kahvenin Türklerin Yaşamındaki Yeri ve Günümüzdeki Kullanımı. Yayınlanmış Yüksek Lisans Eser Raporu. Hacettepe Üniversitesi. Uygulamalı Sanatlar Anasanat Dalı. Ankara.
Sandıkçıoğlu, T. (2016). Türk Mutfak Kültürü. Anadolu Üniversitesi Yayını No:3286, Açıköğretim Fakültesi Yayını, No:2149, Eskişehir.
Saraçgil, A. (1999). Kahvenin İstanbul’a Girişi (16. ve 17. Yüzyıllar), HeleneDesmet-Gregorie- François Georgeon (Der.), Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler, (Çev.Meltem Atik-Esra Özdoğan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 35.
Soylu, Ç. (2015). Erişim Adresi: https://www.makaleler.com/dibek-kahvesi-nedir-nasil-yapilir. Erişim Tarihi:17/10/2017.
Şahin-Cebeci, O.I. (2017). Özel Gıdalar Teknolojisi Ders Notları. Erişim Tarihi:02/10/2017.Erişim Adresi: http://blog.yalova.edu.tr/oyairmaksahin/wp- content/uploads/sites/27/2013/11/Kahve-%C3%9Cretimi.pdf.
Tufan, Ö. (2011). Sultanların Topkapı Sarayındaki Kahve Fincanları, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, Renk Matbaası Basım, İstanbul, 91,92.
Türk Dil Kurumu Sözlüğü (2017). Erişim Tarihi: 02/10/2017.Erişim Adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&arama=kelime&guid=TDK.GTS. 59d1e0764b3bb1.92178651.
Türk Patent Enstitüsü, (2017). Erişim Adresi: http://www.turkpatent.gov.tr/TurkPatent/geographicalList/. Erişim Tarihi:02/10/2017.
Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü (Bir Sözlü Kültür ve Sosyal Çevre Eğitimi Çalışması). Milli Folklor, 23 (89).
Ünal, Z.G. (2014). Kültürel Mirasın Korunması. İstanbul. İstanbul Valiliği Yayını.
Ünsal, A. (2011). İstanbul’un Lezzet Tarihi-Geçmiten Günümüze Sofra Sohbetleri ve Evimizin Yemekleri. İstanbul: NTV Yayınları.
Yağbasan, M. & Ustakara, F. (2008). Türk Toplumunda Kahvehane ve Kafelerdeki İletişimsel Ortamı Belirlemeye Yönelik Bir Alan Araştırması (Gaziantep İli Örneği), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1): 233-260.
Yardımcı, M. (2017). Geleneksel Kültürümüzde Kahve. Erişim Adresi: http://www.mehmetyardimci.net/img/files/akademik19.pdf. Erişim Tarihi: 28/09/2017.
Yarullina-Yıldırım, R. (2015). Fırat’tan Volga’ya Medeniyetler Köprüsü. Adıyaman Üniversitesi Yayınları, Yayın No:13. 365. Adıyaman.
Yıldız, C. (2017). Erişim Adresi: http://www.altayli.net/turk-kultur-tarihinde-kahve-ve- kahvehane.html. Erişim Tarihi: 28/09/2017.
Yılmaz, E., Oraman, Y., Özdemir, G., Arap, S. (2016). Türk Kahvesi Tüketim Eğilimleri ve Tüketici Özelliklerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, XII. Tarım Ekonomisi Kongresi, 458, 459. Erişim Adresi: http://www.tarimarsiv.com/wp-content/uploads/2017/03/61-1.pdf, (Erişim Tarihi: 28.09.2017).
Yılmaz, P. (2012). Menengiçten Şuruba: Gaziantep’te İçecek Kültürü, Folklor/Edebiyat, 18 (29): 31, 32,33,36.
Yüce, K. (2017). Türk Kahvesi Sunum Şekilleri. Erişim Adresi: https://tr.scribd.com/document/353778698/Turk-Kahvesi-Sunum-%C5%9Eekilleri. Erişim Tarihi:02/10/2017.