MODERNLEŞEN ORDULAR VE BÜROKRASİDE YÜKLENDİKLERİ İŞLEV: OSMANLI ÖRNEĞİ

Osmanlı Devleti, 18. yüzyıldan itibaren benimsediği Batılılaşma siyasetiyle ekonomik ve siyasi gelişmelerin sonucu olarak ortaya çıkan modern dünyaya uyum sağlamayı, dolayısıyla ayakta kalmayı amaçlamıştır. 17. yüzyılla birlikte görünür hale gelen idari, mali ve askeri sorunların devlet merkezli algılanması, çözüm olarak görülen Batılılaşmanın da devletle sınırlı bir alanda hayata geçirilmesine neden olmuştur. Böylece kalemiye, ilmiye ve seyfiye olmak üzere üç sacayağı üzerine kurulu Osmanlı bürokrasisi, modern dünyanın Batı’da ürettiği yeni siyasi model olan modern devlet esaslarına dayalı bir dönüşüm içerisine girmiştir. Osmanlı bürokrasisinde, söz konusu dönüşümün ilk ve en köklü olarak yaşandığı yönetici sınıf seyfiye olmuştur. Eğitim, teçhizat ve teşkilatlanma konularında modern orduları model alan Osmanlı ordusunun Batılı esaslar çerçevesinde güçlendirilmesiyle devletin de güçleneceği düşünülmüştür. Ancak savaş meydanlarında öncekilere benzer bir biçimde üst üste alınan yenilgiler amaçlanılana ulaşılamadığını göstermiştir. Asli görevleriyle ilgili kendisinden bekleneni yerine getiremeyen seyfiye, Tanzimat Dönemi’nden itibaren bünyesinde belirginleşen modern kadroların öncülüğünde, Klasik Dönem’den farklı bir hareket alanına sahip olmaya başlamıştır. Tanzimat Dönemi ile başlayan bu farklılaşma, sırasıyla II. Abdülhamid ile İttihad ve Terakki Cemiyeti (İTC) Dönemlerinde yaşanan gelişmelerle daha da pekişmiştir. Ortaya çıkan ise Batı’da modern devletin iç ve dış egemenlik iddiasını yerine getirmekle yükümlü modern ordularla işlevsel açıdan örtüşmeyen askeri bir yapı olmuştur.

THE MODERNIZED ARMIES AND THE FUNCTION THEY UNDERTAKE IN BUREAUCRACY: OTTOMAN CASE

The Ottoman Empire aimed to adapt to the modern world, which emerged as the result of economic and political developments through Westernization politics adopted as of 18 th century, and thus aimed to survive. The fact that administrative, financial and military problems, which became apparent in 17 th century, were perceived as state-centred caused Westernization, which was considered as a solution, to be implemented in a state-limited area. Thus, the Ottoman bureaucracy based on three trivets as kalemiye, ilmiye and seyfiye underwent a transformation that is based on the principles of modern state, the new political model produced by the modern world in the West. In the Ottoman bureaucracy, seyfiye was the ruling class where the transformation in concern was experienced first and most profoundly. It was thought that the state would also be strengthened by strengthening the Ottoman army, which took modern armies as a model in education, equipment and organizational matters, within the framework of Western principles. However, the defeats sustained one after the other on the battlefields in a similar fashion to the previous ones showed that they could not reach what was intended. Seyfiye, which was unable to fulfil what was expected from it regarding the principal duties, started to have a movement area different from the Classical Period in the pioneer of the modern establishments that became evident within its body as of Tanzimat period. This differentiation, which started in Tanzimat Period, was further strengthened through developments experienced in the periods of Abdul Hamid and the Committee of Union and Progress (CUP). What was emerged was a military structure that was not functionally compatible with modern armies which were obliged to fulfil the modern state's internal and external sovereignty claim in the West.

___

  • Ahmad, F., (1986). İttihad ve Terakki: 1908-1914, Çev.: Nuran Yavuz, Kaynak Yayınları, İstanbul.
  • Akşin, S., (1987). Jön Türkler ve İttihad ve Terakki, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • Belge, M., (2011). Militarist Modernleşme: Almanya, Japonya ve Türkiye, İletişim Yayınları, İstanbul.
  • Black, J., (2003). “Devrim ve Napoleon Savaşları”, Top, Tüfek ve Süngü: Yeniçağda Savaş Sanatı (1453-1815), Ed.: Jeremy Black, Çev.: Yavuz Alogan, Kitap Yayınevi, İstanbul.
  • Findley, C., (2011). Kalemiyeden Mülkiyeye: Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Çev.: Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
  • Giddens, A., (2005a). Sosyoloji: Kısa Fakat Eleştirel Bir Giriş, Çev.: Ülgen Yıldız Battal, Phonix Yayınevi, Ankara.
  • Giddens, A., (2005b). Ulus Devlet ve Şiddet, Çev.: Cumhur Atay, Devin Yayıncılık, İstanbul.
  • Hale, W., (1996). 1789’dan Günümüze: Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Çev.: Ahmet Fethi, Hil Yayınları, İstanbul.
  • Heper, M., (1977). Türk Kamu Bürokrasisinde Gelenekçilik ve Modernleşme: Siyaset Sosyolojisi Açısından Bir İnceleme, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • Huntington, S., (2006). Asker ve Devlet: Sivil Asker İlişkilerinin Kuram ve Siyasası, Çev.: Kazım Uğur Kızılaslan, Salyangoz Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
  • İnalcık, H., (1958). “Osmanlı Padişahı”, A.Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 4, 68-79.
  • İnalcık, H., (2009). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), Çev.: Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, 13. Basım, İstanbul.
  • Kara, H., (2016). “Sultan II. Abdülhamid Devri Osmanlı Harp Okulunda Modernleşme; ‘Modernist- Gelenekçi Subaylar Arasındaki Çekişme Üzerine Bir Değerlendirme’”, Turkish Studies, S. 11/21, 551-564.
  • Karal, E. Z., (1995). Osmanlı Tarihi: Islahat Fermanı Devri (1861-1876), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. Basım, Ankara.
  • Karpat, K., (2010). Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul.
  • Mardin, Ş., (1996). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908, İletişim Yayınları, 5. Basım, İstanbul.
  • Moreau, O., (2010). Reform Çağında Osmanlı İmparatorluğu: Askeri Yeni Düzenin İnsanları ve Fikirleri: 1826-1914, Çev.: Işık Ergüden, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • Ortaylı, İ., (1995). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
  • Özdağ, Ü., (2006). Atatürk ve İnönü Dönemlerinde Ordu-Siyaset İlişkisi, Bilgeoğuz, İstanbul.
  • Reyhan, C., (2012). “Osmanlı Devleti’nde Siyasal İktidar ve Seyfiye Sınıfı: Vezir-i Azamlık Örneği”, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, S. 31, 209-224.
  • Sander, O., (1993). Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü: Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme, İmge Kitabevi, Ankara.
  • Sezer, B., (1988). Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları, Çağ Basım, İstanbul.
  • Shaw, S., (1994). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye: Osmanlı İmparatorluğunun Yükselişi ve Çöküşü, C. 1, Çev.: Mehmet Harmancı, E Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
  • Tuna, K., (1991). “Türk Sosyolojisinin Batı Sosyolojisi ile İlişkisi ve Sonuçları”, 75. Yılında Türkiye’de Sosyoloji, Bağlam Yayınları, İstanbul, 29-38.
  • Tunaya, T. Z., (1952). Türkiye’de Siyasi Partiler: 1882-1952, Doğan Kardeş Matbaası, İstanbul.
  • Tunaya, T. Z. (1999). Batılılaşma Hareketleri-1, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
  • Wallerstein, I., (1996). Tarihsel Kapitalizm, Çev.: Necmiye Alpay, Metis Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
  • Weber, M., (2012). Bürokrasi ve Otorite, Çev.: Bahadır Akın, Adres Yayınları, 5. Basım.
  • Yalçındağ, S., (1970).“Kamu Yönetim Sistemimizin Tarihsel Evrimi Üzerine Notlar”, Amme İdaresi Dergisi, C. IV, S. 3, 20-57.
  • Zürcher, E. J., (2009). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev.: Yasemin Saner, İletişim Yayınları, 23. Baskı, İstanbul.