27 MAYIS 1960 ASKERİ DARBESİ'NİN MEŞRULAŞTIRILMA ÇABASI: “AKİS DERGİSİ ÖRNEĞİ”

Bu çalışmada, Akis dergisinin, 30 Mayıs 1960 - 19 Aralık 1960 tarihleri arasındaki sayıları incelenerek, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi hakkında oluşturduğu meşruiyet zeminine odaklanılmıştır. 15 Mayıs 1954 – 31 Aralık 1967 yılları arasında yayımlanan Akis, dergicilik tarihinde önemli bir yere sahiptir. Akis aynı zamanda, Türkiye’nin güçlü bir kırılma dönemi olan 27 Mayıs 1960 tarihinden sonra askeri iktidarın ihtiyaç duyduğu meşruiyeti sağlamada basının rolüne de önemli bir örnektir. Söz konusu dönemde İsmet İnönü’nün damadı olan Metin Toker tarafından çıkarılan dergi, yayımlanmaya başladığı ilk günden itibaren Türk siyasetinde etkin rol oynamıştır. 27 Mayıs’ı gerçekleştiren askerlerin bu tarihten önce Akis’in kendilerini etkilediğini ifade etmeleri dergiyi dikkat çekici hale getirmektedir. Bu bilgilerden hareketle çalışmada, 27 Mayıs’ın hemen ardından çıkan ilk sayı olan 30 Mayıs 1960’tan yılın son sayısı 19 Aralık 1960’a kadar 7 aylık süreç taranmıştır. Bu süreç içinde derginin 27 Mayıs’ı tanımlama biçimine, iktidarın bu el değiştirme yöntemini nasıl okuduğuna, MBK üyeleri ve DP’liler hakkında kullandığı dile, İsmet İnönü hakkında kullandığı sıfatlara ve Yassıada hakkındaki düşüncelerine bakılmıştır. Tarihsel betimleyici analiz yöntemiyle incelenen bu veriler, Akis’in iktidarın meşruiyetini sağlama konusundaki çabalarını ortaya çıkarmıştır. Türkiye’de siyasetin algılanmasında ve yorumlanmasında önemli bir gücü temsil eden basının tarih içindeki bir örneğini sunma çabasında olan bu çalışmanın, basın-iktidar ilişkilerini yorumlama tartışmalarına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

PDF

___

Akis, 30 Mayıs 1960 – 19 Aralık 1960
Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay Ahmad, (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), İstanbul: Bilgi Yayınevi
Akşin, Sina, (2011). “Siyasal Tarih (1950-1960)”, Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, (Yayın Yön. Sina Akşin), İstanbul: Cem Yayınevi, 215-224
Albayrak, Mustafa, (2004). Türk siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix,
Althusser, Louis, (2008). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İthaki Yayınları
Altuğ, Kurtul, (1991). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, 2. Baskı, İstanbul: Yılmaz Yayınları.
Aydemir, Şevket Süreyya, (1991). İkinci Adam (1938-1950), II. Cilt, İstanbul: Remzi Kitabevi
Birand, Mehmet Ali; Dündar, Can ve Bülent Çaplı, (2007). Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu, İstanbul: Doğan Kitap
Burçak, Rıfkı Salim, (1988). Türkiye’de Askeri Müdahalelerin Düşündürdükleri, Ankara: Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Matbaası
Cevizci, Ahmet, (2005). Felsefe Sözlügü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
Chomsky, Noam, (2010). İktidarı Anlamak, İstanbul: bgst Yayınları
Çufalı, Mustafa, (2004). Türkiye’de Demokrasiye Geçis Dönemi (1945-1950), Ankara: Babil Yayıncılık
Eagleton, Terry, (2005). İdeoloji, (Çev. Muttalip Özcan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
Ilıcak, Nazlı, (1975). 27 Mayıs Yargılanıyor, Cilt 1, İstanbul: Kervan Yayınları.
Koçak, Cemil, (2011). “Siyasal Tarih (1923-1950)”, Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, (Yayın Yön. Sina Akşin), İstanbul: Cem Yayınevi, 127-193.
Oktay, Cemil, (2010). Siyaset Bilimi İncelemeleri, İstanbul: Alfa Yayınları
Önder, Meltem, (2014). “1960 Darbe Sürecinde Akis Dergisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/28, 257-280.
Özcan, Muhsin, (1996). “Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Haftalık Haber Dergiciliğinin Gelişim Evreleri (Akis Dergisi Örneği)”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Öztekin, Hülya, (2016). Tan: Serteller Yönetiminde Bir Muhalif Gazete, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Zürcher, Erik Jan, (2010). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (Çev. Yasemin Saner), İstanbul: İletişim Yayınları