KÖNİ Mİ, KÜNİ Mİ YA DA KÖKTÜRK HARFLİ YENİSEY YAZITLARINDAN E 6 BARIK II YAZITININ KADINA AİT OLDUĞU MESELESİ ÜZERİNE

Yenisey yazıtlarından olan E 6 Barık II yazıtı bazı bilim adamları tarafından kadına dikilmiş yazıt olarak açıklanmıştır. Böyle bir düşünceye anısına yazıt dikilen şahsın adında geçen ve diğer satırlarda yer alan kelimelerin açıklanması neden olmuştur. Ancak aynı yazıtta diğer Yenisey yazıtlarında da geçerek yazıt sahibinin eşini bildiren kuydakı kunçuy tabirinin bulunması, kadına ait olarak açıklanan kelimelerin erkek birisine özgün şekilde de açıklanabileceği söz konusu yazıtın kadına ait olabileceği tezini zayıflatmaktadır. Bu makalemizde de bu doğrultuda kadına ait olduğunu düşündüren nedenler değerlendirilerek kadına mı, erkeğe mi ait olduğu sorusuna cevap aranmıştır. Çalışmada kadın ait olduğu düşüncesinin nedenlerinden biri olan, küni şeklinde okunan ve kuma şeklinde anlamlandırılan kelimenin köni şeklinde okunarak, doğru, dürüst şeklinde anlamlandırılabileceği ileri sürülerek bu kelime ile Eski Türkçede Köni Kuz, Köniçuk gibi erkek kişi adlarının yapıldığı tesbit edilmiştir. Bu yazıt üzerinde çalışma yapan bazı bilim adamları tarafından eş kıldı, eş etti şeklinde tercüme edilen, anlamlandırılan kişi kıl- birleşik fiilinin kişi etmek, büyütmek, kendi hayatını kendi kazanacak düzeye ulaştırmak anlamında kullanıldığı düşünlmektedir. Elde edilen bu ve buna benzer sonuçlar doğrultusunda söz konusu yazıtın Köni Tirig adlı erkek şahıs anısına dikildiği ileri sürülmüştür. Bizim çalışmalara göre bu yazıtta Köni Tirig’in üç yaşında babasından ayrıldığı, onu amcası olan Külüg Tutuk yetiştirerek büyüttüğü anlatılmaktadır. Son satırda ise merhum evdeki eşinden ayrıldığını, yani vefat ettiğini ifade etmektedir.

KÖNİ OR KÜNİ OR ON THE ISSUE OF THAT THE INSCRIPTION E 6 BARIK II, ONE OF THE KOKTURK LETTERED YENISEY INSCRIPTIONS BELONGS TO WOMAN

The inscription E 6 Barik II of Yenisey inscriptions, explained by some scientists as the inscription erected for woman. Reason for this is explanation of the words pasts in the name of the person in memory inscription erected and other lines in this inscription. However, there is the phrase kuyda kunchuy which indicating the owner's wife in this inscription. And the words described as belonging to the womans by previous lingusits can be explained as belonging to the mans. In this article were discussed the causes suggesting that this inscription was erected to the women. In this study, has been proposed that the word read in the form of küni and reviewed as second wife may be read as köni and explaıned as accurate, honest. Some scientists who have worked on this inscription before translated and ınterpreted compound verb kishi kıl- as make a wife, to marry. In accordance with the results obtained in this and others has been suggested that the inscription planted in memory of the male person named Köni Tirig. According to our studies in this explained that Köni Tirig’s father died when Köni Tirig was three years old. And described that his uncle trained and raised him. In the last line the deceased says that he departed from his wife who stayed in home.

PDF

___

ABRAMZON, S. M., (1990). Kirgizi i İh Etnogenetiçeskiye i İstoriko-Kul’turnıye Svyazi, Frunze.

AMANCOLOV, A. S., (2003). İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis’ma, Almatı: Mektep.

BATMANOV, İ. A., (1959). Yazık Yenisyskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti, Frunze.

CAFEROĞLU, Ahmet, (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, 3. baskı, İstanbul: Enderun Yayınları.

CLAUSON, Sir Gerard, (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thırteenth-Century Turkish, Oxford.

DLT: Divanü Ligat-it-Türk Tercümesi I, II, III, IV (çev. Besim Atalay), 1998, Ankara, 4.baskı.

DS: Drevnetyurkskiy Slovar’, 1969, Moskova-Lenigrad.

KARAHAN, Leyla, (2007). Türkçede Söz Dizimi, 12. baskı, Ankara.

KONONOV, A. N., (1980). Grammatika Yazıka Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov (VII-IX vv.), Leningrad.

KORMUİİN, İ. V., (1986). Tekstologiçeskiye Razıskaniya v Oblasti Yeniseyskoy Runiki (K Voprosu O Jenskih Pominal’nıh Nadpisyah), Turgologiga (K Vosmidesyatiletyu Akademika A. N. Kononova), Leningrad, s. 165-171.

KORMUŞİN, İ. V., (1997). Tyrkskiye Yeniseykiye Epitafii, Moskova.

KORMUŞİN, İ. V., (2008). Tyrkskiye Yeniseykiye Epitafii, Grammatika, Tekstologiya, Moskova.

MAHPİROV V. U., (1997). Imena Dalekih Predkov, Almata.

MALOV, S. E., (1952). Yeniseyskaya Pis’mennost Tyurkov, Moskva-Leningrad.

OSMONOVA C. ve diğerleri, (2001). Kırgız Tilinin Frazeologiyalık Sözdügü, Bişkek: KTMÜ yayınları.

TENİŞEV E. R ve diğer, (2001). Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Leksika, genişletilmiş II. baskı, Moskova: Nauka.

TORUN, Yeter, (2006). Türkçede Unvan Grupları ve Diziliş Özellikleri Üzerine, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, s.361-368.

USEEV, Nurdin, (2011). Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana Tekstter (Yenisey Yazıtları I: Söz Varlığı ve Metinler), Bişkek: Kırgız Milli Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Enstitüsü ve KTMÜ Yayınları.

USER, Hatice, İirin, (2011). Runik Türk Yazıtları Çerçevesinde Katun Ve Kunçuy, Ötüken’den İstanbul’a Türkçenin 1290 Yılı (720-2010) SempozyumuFrom Ötüken to Istanbul, 1290 Years of Turkish (720-2010)3-5 Aralık 2010, İstanbul / 3th-5th December 2010, İstanbul 2011, s. 281-292.

VASİLYEV, D. D., (2011). Güney Sibirya’daki Gök Türk Runik Yazıtlarında Adları Geçen Kişilerin Hayatları ve Kahramanlıkları Hakkındaki Tarihi Bilgiler, ‘Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl’ Konuu III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (26-29 Mayıs 2010) Bildiriler Kitabı (Editör: Ülkü ÇELİK ŞAVK), 2. Cilt, s. 901-910.