İLKÖĞRETİM 5. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABINDAKİ DEYİM VARLIĞININ ÖĞRENCİLERİN ALICI SÖZ VARLIĞINA KATKISI

Ana dili, bireyin içinde doğup büyüdüğü aile ya da toplum çevresinde ilk öğrendiği dildir. Ana dili öğretiminde aile ve yakın çevre okul çağına kadar etkili olurken, eğitim kurumları aracılığıyla ana dili öğretimi daha sistemli bir hâl alır. Türkiye’de ilköğretim okulları, ana dili öğretimini üstlenen eğitim kurumlarının başında gelir. Bu okullar, öğrencilere belirlenmiş bir program üzerinden ders kitapları aracılığıyla dilin anlama ve anlatma becerilerini kazandırmaya çalışırlar. İlköğretim Türkçe programına göre öğrenciler, aldıkları dil eğitimiyle, okuduklarını ve dinlediklerini anlayacak kadar okuma ve dinleme becerisi; isteklerini, duygularını ve düşüncelerini anlatacak kadar da konuşma ve yazma becerisi kazanmalıdır. Türkçe ders kitabı, öğrencilerin dil becerilerini geliştirmelerinde önemli bir araçtır. Türkiye’de birçok öğrenci için okumaya yönelik etkinlikler sadece ders kitabındaki metinlerle sınırlıdır. Bu sebeple kitaplarda yer alacak metinler, Türkçenin söz varlığı ögelerinin iyi şekilde yansıtıldığı metinler olmalıdır. Kavramları ve belli durumları mecaz yoluyla anlatan deyimler, Türk kültürünün manevi parçalarından biridir. Sözlü kültürün bu önemli ögeleri, öğrencilerin söz varlığına sistemli bir şekilde kazandırılmalıdır. İlköğretim 5. sınıf öğrencileri bilişsel gelişim olarak soyut dönemin başında değerlendirilirler. Bu dönem deyimlerin öğretilmesi, öğrencilerin alıcı söz varlığına kazandırılması için ideal zamandır. Ancak hangi deyimlerin öncelikli olarak öğretileceği Türkçe öğretim programında da açık olarak belirtilmemiştir. Bu çalışmada, İlköğretim Türkçe 5 Ders Kitabı (2012)’nda yer alan deyimlerin tespit edilmesi ve deyimleşme dereceleri bakımından değerlendirilmeleri amaçlanmıştır. Bunun yanında, metinlerde derecelerine göre yer alan deyimlerin öğrencilerin söz varlıklarına katkısı üzerinde durulacaktır.

THE EFFECT OF IDIOMS IN PRIMARY EDUCATION 5. GRADE TURKISH COURSE BOOK ON STUDENTS RECEPTIVE VOCABULARY

The mother tongue is the first acquired language by individuals in family and the society they born. While the family and inner circle are effective in teaching mother tongue until the school age, by the way of educational institutions this teaching becomes more systematic. In Turkey primary schools are the leading institutions undertakes mother tongue teaching. These schools try to teach word attack skills by predetermined programs and course books. According to Primary Education Turkish program by means of the language education, students should have enough reading and listening skills to understand what they read and listen, and have enough speaking and writing skills to express their needs, emotions and ideas. Turkish course book is an important means to develop student’s language skills. In Turkey for a lot of students writing activities is limited with texts in the course books. Thus the text in course books should represent Turkish vocabulary in every respect. The idioms, which express concepts and some certain situations with metaphorically, are the intangible parts of the Turkish culture. These important components should be taught to children systematically. The 5. Grade students are regarded at the beginning of formal operation as of cognitive development. This period is ideal to teach idioms and make these idioms permanent in their receptive vocabulary. But which idioms teach initially isn’t indicated obviously in Turkish Curriculum. In this study, ascertaining the idioms in Turkish course book (2012) and evaluation of them in terms of their being idiom process. Moreover the contribution of these idioms (according to their type) to texts in Turkish course book will be discussed.

PDF

___

AKSAN, Doğan. 1993. Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.

AKSAN, Doğan.1996. Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yay.

AKSAN, Doğan. 1998c. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim III. Ankara: TDK Yay.

AKSOY, Ömer Asım. 1988a. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yay.

AKSOY, Ömer Asım. 1988b. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yay.

BAĞCI, Hasan. 2010. “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Atasözlerini ve Deyimleri Algılama Düzeyi”, TÜBAR XXVII, Bahar, s. 91-110.

BAŞTÜRK, Mehmet. 2004. Dil Edinim Kuramları ve Türkçenin AnaDili Olarak Edinimi, Ankara: PegemA Yay.

BEYDOĞAN, H. Ö. 2001. “Dil Öğretim Yaklaşımlarına Göre Çocukta Anadili Edinimi Gelişimi”, A.T.Ü. KKEFD Dil Edinimi ve Dil Öğretimi Özel Sayısı, s.5.

BAYRAKTAR, N.-YAİAR, F. Ö.2005. “İlköğretim I. Kademe V. Sınıfta Deyim Öğretimine İlişkin Uygulamalar ve Deyim Öğretimine Yeni Bir Yaklaşım”, Dil Dergisi, s.127. s. 7- 19.

ERSANLI, Kurtman. 2012. Davranışlarımız, Samsun: Cantekin Mat.

HAMİDOV, Hayrullah. 2002. “Türkçede İnsan İlişkileriyle İlgili Deyimler”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S.610, s. 831-835.

HATİBOĞLU, Vecihe. 1963-64. “Atasözleri ve Deyimler” Türk Dili. C. 13. S. 152. s. 469-471. Ankara. TDK Yay.

HATİBOĞLU, Vecihe.1982. Türkçenin Sözdizimi. Ankara: Ankara Ünv. Basımevi.

KORKMAZ, Zeynep. 1992. Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.

MEB. 2009. İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-5. Sınıflar), Ankara: Devlet Kitapları Müd. Basım Evi.

MEB. 2012. İlköğretim Türkçe 5 Ders Kitabı, Ankara: MEB Yay.

MEB. 2012. İlköğretim Türkçe 5 Öğrenci Çalışma Kitabı, Ankara: MEB Yay.

ÖZBAY, M.- MELANLIOĞLU, D. 2009. “Türkçe Eğitiminde Deyimlerin Öğretme Öğrenme Süreci Bakımından Değerlendirilmesi”, Milli Eğitim Dergisi, S.181, Kış, s.8-20.

ÖZÖN, Mustafa Nihat. 1943. Türkçe Tâbirler Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

PALA, İskender.2005. İki Dirhem Bir Çekirdek, İstanbul: Kapı Yay.

PARLATIR, İsmail. 2008. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.

PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali. 1998.Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yay.

SUBAŞI, Leyla. 1988. Dilbilimi Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İncelenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatları (Dil Bilimi) Anabilim Dalı. Ankara.

ŞEN, Ülker (2008). “Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 1/5, Fall, s. 763-779.

VARDAR, Berke yönetiminde. 2002. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi.