208124

KEMAL TAHİR’İN “DEVLET ANA” ADLI ROMANINDA İKİLEMELER

Eş görevli iki sözcüğün yan yana gelerek meydana getirdiği kelime gruplarına genellikle ikileme veya tekrar grubu denilir. Birçok dilde görülebilen ikilemeler, özellikle ses ya da anlam yönünden bir benzerlik, bir bütünlük taşıyarak cümlede çeşitli görevler yüklenebilen, cümleye ahenk veren; vurgulama, pekiştirme, canlılık katma, kesinlik bildirme gibi fonksiyonlarıyla anlama destek olarak akıcılık kazandıran kelime gruplarıdır. İkileme olayı Türkçenin önemli ses, kavram ve anlam zenginliklerinden biridir. Nitekim Türkçenin bilinen ilk yazılı kaynaklarından itibaren çeşitli ikileme örneklerini görmek mümkündür. Bu makalede, Türk edebiyatının önemli romancılarından Kemal Tahir’in Devlet Ana adlı romanındaki ikilemeler, tekrar sayılarıyla tespit edilerek bir sınıflandırmaya tabi tutulmuşlardır. Devlet Ana’nın ilk baskısı 1967 yılında Bilgi Yayınevi tarafından 623 sayfa olarak yapılmıştır. Ardından başka yayınevleri tarafından pek çok kere yayımlanmıştır. Çalışmamızda romanın yukarıda bahsedilen ilk baskısı esas alınmıştır. Romanda tespit ettiğimiz 448 farklı ikilemeyi kullanım sayıları ile birlikte, anlamlarını esas alarak şöyle bir sınıflandırmaya tabi tuttuk: 1) Aynı kelimenin tekrarıyla kurulanlar, 2) Eş veya yakın anlamlı kelimelerin tekrarıyla kurulanlar, 3) Zıt anlamlı kelimelerin tekrarıyla kurulanlar, 4) Yansıma seslerle kurulanlar, 5) Sayılarla kurulanlar, 6) Biri anlamlı biri anlamsız iki kelimenin kalıplaşmasıyla kurulanlar. Bütün bu işlemlerin ardından yazarın ikileme kullanımına dair tercihleri, amaçları ve bunun üslubuna yansımalarına ilişkin tespitlerde bulunduk.

REDUPLICATIVES IN KEMAL TAHIR’S NOVEL DEVLET ANA (MOTHER STATE/PARENS MATRIAE)

Word groups that are composed of two words having the same function (task) coming together are generally called reduplication or repeat group. Reduplications, which can be seen in may languages, are words that carry a resemblance or unity especially in terms of sound or meaning and assume various tasks in a sentence, adds rhythm (harmony) to the sentence, as well as fluency by supporting meaning with such functions as emphasis, reinforcement, enlivening, and expressing certainty. The phenomenon of reduplication is one of the most important assets of Turkish in terms of sound, concept and meaning. Indeed, one can see examples of reduplication beginning with the earliest written sources of Turkish. In this study, reduplications in the novel Devlet Ana (Parens Matriae/Patriae) by Kemal Tahir, who is one of the prominent novelists of Turkish Literature, were determined with their repeat numbers and subjected to a classification. The first edition of Devlet Ana, which was 623 pages, was published by Bilgi Yayınevi in 1967. Subsequently, it has been published numerous times by other publishing houses. Our study was based on the first edition mentioned above. We classified 448 different reduplications that we found in the novel as follows based on their meanings together with their numbers of use: 1) Those formed with repetition of the same word, 2) Those formed with repetition of synonyms or near synonyms, 3) Those formed with repetition of antonyms, 4) Those formed with onomatopoeic sounds (words), 5) Those formed with numbers, 6) Those formed with repetition of one meaningful an done meaningless. After all these procedures, we made observations concerning the author’s preferences with regard to his use of reduplications, his objectives and their reflections on his style.

PDF

___

Ağakay, M. A. (1954). “Türkçede Kelime Koşmaları”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
Akerson, Fatma (1982). “Türkçenin Çeviride Tam Değerlendirilemeyen Bir Özelliği: İkilemeler”. Çağdaş Eleştiri. S. 6, s. 49-52.
Aktan, Bilal (2010). “Dîvânu Lügâti’t-Türk’ün Söz Varlığında Yer Alan İkilemeler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.28, s.1-12.
Aktaş, Tahsin (1996). “Yapı ve Anlam Bakımından Almanca ve Türkçede İkilemeler”. Türk Dili, S. 539, s. 565-575.
Akyalçın, Necmi (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü (Tanıklı), Ankara: Anı Yayıncılık.
Alkaya, Ercan (2008). “Orta ve Doğu Karadeniz Ağızlarında Görülen İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Volume 3/3, s. 37-76.
Banguoğlu, Tahsin (2000). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay.
Bilgegil, Kaya (1982). Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Dergâh Yay.
Can, Meltem (2010), Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
Coşkun, Sezai (2012). Esir Şehrin Hür İnsanı Kemal Tahir (İnsan, Eser, Fikir). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Çağatay, Saadet (1978). “Uygurcada Hendiadyoinlar”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yıllık Çalışmalar Dergisi, S.1, s. 97-144.
Çavdar, Yıldıray (2018). Kemal Tahir’in Romanlarında Söz Varlığı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
Çoraklı, Şahbender (2001). “Türkçenin Yaratma Gücü İkilemeler I”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 17, Erzurum.
Çoraklı, Şahbender (1991). Türkçe ve Almancada İkilemeler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Çürük, Yasemin (2016). “İkilemelerin Dilbilgisel Anlamları”. The Journal of Academic Social Science Studies, No.:48, s. 397-411.
Eker, Süer (2003). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yay.
Erdem, Mehmet Dursun (2005). “Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine”. Bilig, Bahar S. 33, s. 189-226.
Eren, Hasan (1949). “İkiz Kelimelerin Tarihine Dair”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. VII, S. 2, s. 283-286.
Ergin, Muharrem (2002). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yay.
Gencan, Tahir Nejat (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yay.
Grönbech, K. (2002). Türkçenin Yapısı. Çev. Mehmet Akalın, Ankara: TDK Yay.
Hatipoğlu, Vecihe (1971). İkileme. Ankara: TDK Yay..
Karahan, Leyla (1999). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yay.
Korkmaz, Zeynep (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
Korkutan, Kadir (2016). Kemal Tahir’in Romanlarındaki İkilemelerin Türkçe Öğretimi Bakımından Değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay.
Ölmez, Zuhal Kargı (1997). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler”. Türk Dilleri Araştırmaları, S.7, s. 19- 40.
Özkan, Abdurrahman; Toker, Mustafa; Aşcı, Ufuk Deniz (2016) Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Palet Yayınları, Konya.
Özkan, Bülent (2011). “Türkiye Türkçesinde İkili Tekrarlar”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/1 Winter, s. 1625-1648.
Özkan, Elif (2013). “Dede Korkut Kitabı’nın Vatikan Nüshası’nda Yer Alan İkilemeler Üzerine Bir Değerlendirme”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi. C. 30, S. 1, s. 118-140.
Tahir, Kemal (1967). Devlet Ana. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Taş, İbrahim (2012). “Kutadgu Bilig’de İkilemeler”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. 60 (2), s. 43-96.
Tekin, Talat (2003). Orhon Türkçesi Grameri. Yayımlayan: Mehmet Ölmez. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9, Sanat Kitabevi.
Tietze, Andreas (1966). “Reduplikasyon ve (r) ile Kurulmuş Çift Sözler”, Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara. s. 423-429,
Tokay, Yaşar (2013). “Evliyâ Çelebi Seyahat-nâmesi’nde İkilemeler” Turkish Studies, Volume 8/9 Summer, s. 2401-2416.
Tuna, Osman Nedim (1949). “Türkçede Tekrarlar-1”. Kowalski Özel Sayısı. C. III, No: 3-4, İstanbul. s. 429-477.
Tuna, Osman Nedim (1947). “Türkçede Tekrarlar”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. III, s. 429-447.
Vardar, Berke (2002). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilungial Yabancı Dil Yayınları.
Yüce, Nuri (1998). “İkilemelerdeki İlginç Problemler”. Bahşı Ögdisi, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 21, Freiburg (60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı). İstanbul: Simurg Yayınları, s. 419-427.