BİR TİPOLOJİ İNCELEMESİ: GÜNER SÜMER’İN DRAMATİK METİNLERDE TİPİK KİŞİLERİN İNCELENMESİ

Altmışların tiyatro sahnesi politik, ekonomik ve toplumsal değişimlerin sonuçlarını sorgulama yeridir. Dramatik yazının altmışlı yıllarında, aile kurumunun parçalanma tehlikesiyle karşı karşıya kalması ve aile bireylerinin tehlike durumunu engelleme çabaları dramatik metinlere konu olur. Tarihsel aile kurumu, toplumun en küçük yapı birimi olarak sahneye en uygun malzemedir ve dramlar üretmeye elverişlidir. Güner Sümer, 60’lı yıllarda ve 70’li yılların başlarında kaleme aldığı dramatik metinlerde geçim sıkıntısı içindeki, orta halli toplumsal tipleri aile kurumu içinde çizer. Küçük bir esnaf veya memur olup yaşam savaşı içerisinde acı çekmeye mahkûm tipler, birbirlerine zıt ve koşut şekillerde çizilidir. Dramatik kişiler yaptıkları eylemlerle metinlerdeki aksiyonu oluştururlar. Aile bireyleri dışındaki kişiler acımasız dış dünyanın temsilcisidirler. Aile dışındaki kişiler aile bireylerini kötü eylemlere sevk ederek metnin akışında değişikliklere neden olurlar. Dramatik kişiler ekonomik, toplumsal ve politik koşulların etkisiyle ve aile dışındaki kişilerin yönlendirmesiyle kötü eylemlerde bulunurlar. Çünkü hayatta kalmak ve tarihsel ailei kurumunu bir arada tutabilmek için başka çareleri yoktur. Güner Sümer, dramatik metinlerinde soygunculuk yapan tiplere, varlıklı ve yaşlı erkeklerle evlendirilen genç kız tiplerine, toplum ve aile arasında sıkışıp kendine ve topluma yabancılaşan tiplere ve evlatları için her türlü fedakârlığı göze alan anne tiplerine sıkça yer verir. Bu incelemede, Güner Sümer’in dramatik metinleri bünyesindeki tipler saptanacak ve bu tipler Sevda Şener’in Çağdaş Türk Tiyatrosunda İnsan adlıyapıtındaki tipolojik yaklaşımından yola çıkılarak sınıflandırılacaktır.

A TPOLOGY ANALYSIS: GUNER SUMER’S TYPES

The playwriting of the 1960s was the place to point up the consequences of political, economic and social changes. In the 60s drama, the efforts of the family institution to face the danger of disintegration and to block the danger of family members have been the subject of plays. The family is the most suitable institution for the smallest building unit of the society for writing dramas. Güner Sümer formed middle class "social types" in the livelihoods of plays written in the 1960s and early 1970s. Güner Sümer’s characterization, typically a small tradesman or civil servant and were condemned to suffer in the life struggle, are drawn in opposite and parallel ways. Types are responsible for the action in the plays. Güner Sümer’s types are in bad action through the influence of economic, social and political conditions and through the directing of people outside the family. Because, there is no other way to survive and keep the family together. Güner’s Sümer types of plays that make robbery, the young girls who are married to the wealthy and the old men, the types that are trapped and clenched between the society and the family, the mothers who struggle all kinds of difficulties for their children, etc. is often encountered in plays. In this examination, the types of Güner Sumer's plays will be determined and classified by using of Sevda Şener's typological approach in the analysis of The Human in Contemporary Turkish Theater.

PDF

___

Alpsal, Aysel, 1965 “Sanatçılarla Konuşmalar Güner Sümer’le”, Varlık, s.656, s.10
And, Metin (1983) Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Andı, M.Fatih (1995) İnsan Toplum Edebiyat, İstanbul: Bayrak Yayımcılık
Belkıs, Özlem (2003) Kalemden Sahneye 1946’dan Günümüze Türk Oyun Yazarlığınde Eğilimler, İstanbul: YGS Yayınları
Camus, Albert (2015) Başkaldıran İnsan. çev. Tahsin Yücel İstanbul: Can Yayınları
Edgü, Ferit. 1982 “Romanda Tip Olgusu ve Tipin İşlevi Üzerine Yazarlarla Söyleşiler, Söyl: Zeynep Karabey, Yazko- Edebiyat, S.26, s.98
Engels, Fredrich, Karl Marx (1885) Sanat ve Edebiyat. çev: Murat Belge, İstanbul: De Yayınevi
Kaplan, Mehmet (1994) Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar – 3 Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergâh Yayınları
Lukacs, George (1986) Çağdaş Gerçekliğin Anlamı. çev. Cevat Çapan, İstanbul: Payel Yayınları
Lukacs, George (1987) Avrupa Gerçekçiliği. çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınları
Moran, Berna, 1982 “Romanda Tip Olgusu ve Tipin İşlevi Üzerine Yazarlarla Söyleşiler”, Söyl: Zeynep Karabey, Yazko- Edebiyat, S.24, s.94 – 104
Moran, Berna (2016) Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları
Moran, Berna (2015) Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, İstanbul: İletişim Yayınları
Oktay, Ahmet (1986) Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları, İstanbul: Bilim/ Felsefe/Sanat Yayınları
Sümer, Güner (2006a) Bütün Oyunları 1, İstanbul: Mitos – Boyut Yayınları
Sümer, Güner (2006b) Bütün Oyunları 2, İstanbul: Mitos – Boyut Yayınları
Sümer, Güner (2006c) Bütün Oyunları 3, İstanbul: Mitos – Boyut Yayınları
Şener, Meral, 1968 “Ankara Sanat Tiyatrosu’ndan Güner Sümer”, Varlık, s.717 c13
Şener, Sevda (1972) Çağdaş Türk Tiyatrosunda İnsan 1923 – 1972, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil - Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları
Şener, Sevda (2003) Gelişim Sürecinde Türk Tiyatrosu, İstanbul: Alkım Yayınları
Şener, Sevda, 2006 “ Güner Sümer”. Bütün Oyunları 1, İstanbul: Mitos – Boyut Yayınları
Stevick, Philip (1988) Roman Teorisi. çev: Sevim Kantarcıoğlu, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları
Tunalı, İsmail (1993) Marksist Estetik, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi
Wellek, Rene, Austin Varen (1993) Edebiyat Teorisi. çev: Doç. Dr. Ömer Faruk Huyugüzel. İzmir: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.