KAYSERİ VE YÖRESİ TARİH ARAŞTIRMALARI MERKEZİ'NDE BULUNAN EBRÛ KAPLI DEFTERLER

Yazma eser kütüphaneleri, müzeler, arşivler; cilt, hat, tezhip, minyatür ve ebrû gibi geleneksel sanatlarımızla bezenmiş eserlerin yer aldığı zengin koleksiyonlara sahiptir. Geleneksel sanatlarımızdan olan Ebrû'nun geçmişine ait örneklerin yer aldığı arşivlerden biri de Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi (KAYTAM) Arşivi'dir. Arşiv, müze ve kütüphanelerde çeşitli konularda yazılmış yazma eserler ve resmi belgeler hem süsleme hem de koruma amaçlı olarak döneminin sanat anlayışıyla bezenmiştir. İşte bu anlayıştan yola çıkarak yazımızda KAYTAM Arşivi'nde bulunan ve Osmanlı Devleti'nin son 100 yılı ile Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarını içeren çeşitli konulardaki defterlerden ebrû kaplı olanlar ele alınarak incelenmiştir. İnceleme sonucunda tespit edilen 153 adet Ebrû kaplı defterin 25'i aşırı tahrip olmuştur. Kalan 128 adet Ebrû kaplı defterde ise 26 Battal ebrû ve 102 Dalgalı ebrû olmak üzere iki ebrû çeşidi görülmektedir. Makalemizde söz konusu ebrûlardan benzer örnekler elenerek 20 ebrû örneği alınmıştır. Ele aldığımız ebrû kaplı 20 defterden 10 tanesi Battal ebrû, 10 tanesi Dalgalı ebrûdur. Bu ebrû örneklerinde kullanılan renkler; lahor çividi, çivid mavi, oksit sarı, oksit kırmızı, koyu kahverengi, kahverengi, vişne çürüğü'dür. Bir iki örnekte de siyah, mavi, açık mavi, oksit yeşil ve gri renkleri görülmektedir. Ebrûların genel olarak tarihlendirilmesi sıkıntılı olsa da incelediğimiz ebrûların yer aldığı defterler 1842-1876 ve 1886-1889 tarih aralıklarını kapsamaktadır.

THE MARBLED PAPER IN THE NOTEBOOKS THAT IS BEING AT HISTORY OF KAYSERI AND NEIGHBORING AREAS RESEARCH AND IMPLEMENTATION CENTER

Manuscript libraries, museums and archives own rich collections of literary works decorated with traditional art such as bindings, calligraphies, ornamentations, miniatures and Marbled Paper. One of the archives that include samples of history of Marbled Paper, which is one of our traditional arts, is History of Kayseri and Neighboring Areas Research and Implementation Center (KAYTAM). Manuscripts of various topics and official documents that are in the archives, museums and libraries are decorated with the sense of art of the period both to ornament and to protect. Accordingly, in our study, among notebooks of various topics that are found in the archive of History of Kayseri and Neighboring Areas Research and Implementation Centre, and included the last 100 years of Ottoman Empire and the early years of the Turkish Republic, the ones covered with Marbled Paper were studied. As a result of the study, it is found out that out of 153 notebooks with Marbled Paper, 25 were extremely ruined. In the remaining 128 notebooks covered with Marbled Paper, two different kinds of Marbled were detected, 26 being Battal Marbled and 102 being Wavy (Dalgalı) Marbled Papers. In our study, only 20 Marbled Paper samples were chosen after eliminating the other Marbling samples that had similar patterns. Out of 20 notebooks with Marbling, 10 notebooks had Battal Marbled Paper and the remaining had Wavy Marbled Paper. The colours used in these Marbling samples are Lahore blue, indigo, yellow oxide, red oxide, dark brown, brown and maroon. Black, blue, light blue, green oxide and grey colours are seen in one or two samples. Even though backdating Marbled Paper is generally difficult, the notebooks that included the Marbling samples we studied cover the dates between 1842-1876 and 1886-1889.

___

  • Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi (KAYTAM) Arşivi, Bekaya Defteri, 1260.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Zincidere 4. Defter, 1304.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Oymaağaç 2. Defter, 1302.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Obruk, 1302.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Kayseri İsmail Efendi Mah. 2. Defter.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Kayseri Hacı Arap Madenoğlu Mahallesi, 1302.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Kayseri Eskiciyahya Mahallesi, 1302.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Kayseri Kemer Mahallesi, 1305.
  • KAYTAM Arşivi, Kabzımal Defteri, Erkilet 3, 1302.
  • KAYTAM Arşivi, Mesarifat Defteri, Kayseri 1289-1292.
  • KAYTAM Arşivi, Vergi Defteri, Kayseri 1273.
  • KAYTAM Arşivi, Vergi Defteri, Kayseri 1258.
  • KAYTAM Arşivi, Vergi Defteri, Develi 1264.
  • KAYTAM Arşivi, Muhasebe Defteri, Kayseri 1280.
  • KAYTAM Arşivi, Bekaya Defteri, Kayseri Köstere 1268.
  • ALAN, Gülbadi, Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi (KAYTAM) 14.08.2013 Tarihli Faaliyet Raporu.
  • ARGUN, İhsan, "Ebrû Sanatı", İktisat Dergisi, S. 224-225, İstanbul, Temmuz-Ağustos, 1984, s.42- 43.
  • BABAOĞLU, Alparslan, Ebrû İstanbul, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2007.
  • BARUTCUGİL, Hikmet, Suyun Rüyası Ebrû Yaşayan Gelenek, Ebristan Yayınları, İstanbul, 2001.
  • DERE, Ömer Faruk, Ebrû Sanatı, İsmek Yayınları, İstanbul, Tarihsiz.
  • ELHAN, Salih, "Ebrû Sanatı", Türkiyemiz, Yıl:27, S.80, Akbank Kültür ve Sanat Hizmetleri, İstanbul, 1997, s.47-53.
  • ELHAN, Salih, Yapım Yöntemleriyle Ebrû Sanatı, Murat Kitabevi, Ankara, 2004.
  • ÖZÇİMİ, M. Sadreddin, Ebrû, Bilim Kültür Sanat Derneği Yayınları, 2010.