TÜRK KÖYÜ KÖY EDEBİYATINA NASIL YANSIDI? KÖY ENSTİTÜLÜ YAZARLARDA TEMATİK EĞİLİMLER

Türkiye'de köy edebiyatının, Cumhuriyet dönemi başlarında ortaya çıkan "Halkçılık" ideolojisinin etkileri altında ve "Köye Doğru" akımının bir kolu olarak ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır. Ne var ki bu edebiyat, toplumcu gerçekçi bir iddia ile ortaya çıkmasına karşın, bir yandan kendisinden önce başlamış olan naturalist "köycü"lük akımından bir yandan da o dönem Rusya'sında görülen narodnik edebiyattan etkiler alarak eklektik bir yapı kazanmıştır. 1940'larda Türkiye'de yaşanan Köy Enstitüleri ortamında, bu okullardan mezun olan yazarlar tarafından oluşturulan bu edebiyat ile ilk kez köy ve köylü, kökeni köy olan yazarlar tarafından ve "içerden" dile getirilmiştir. Cumhuriyet ideolojisinin "Köylü efendimizdir" sloganından da güç alan bu akım 1950'lerden itibaren Türk edebiyatında güçlü bir yer kazanmıştır. Gelgelelim, gerek köy edebiyatının naturalist niteliği ve gerekse bu akımdan yazarların toplumu kurtarma " misyon"una özel bir önem vermeleri bir zaaf da oluşturmuştur. Bu arada, Enstitülü yazarların oluşturduğu köy edebiyatının reel toplumla her zaman uyum içinde olmadığı da görülmektedir. Hiç şüphesiz reel toplumda yaşanan süreçleri bu yapıtlarda her zaman birebir göremeyişimizin nedeni yazarların, edebiyat yapıtlarına kişisel düşüncelerini koymalarıyla ilişkisi vardır. Bu nedenle, Köy enstitülü yazarların oluşturduğu köy edebiyatının, -Lukacs'çı bir söylemle ifade edersek-, toplumsal gerçeklik umutlarına ve isteklerine karşı gitse de onu betimlemedeki "sarsılmaz dürüstlüğü" gösterip gösterememeleri de irdelenmelidir.

HOW THE TURKISH VILLAGE WAS REFLECTED IN VILLAGE LITERATURE? ON THEMATIC TENDENCIES IN THE AUTHORS OF VILLAGE INSTITUTES

It would not be wrong to state that village literature in Turkey appeared as a branch of "Into the Village" movementand under the influence of "Populism" ideology that emerged in the beginning of Republic period. However, this literature, though it came out with a social realist claim, gained an ecclectic structure as it was affected by Narodnik literature in Russia at that time on one hand and by the "rusticism" movement bearing naturalistic features, which had started earlier on the other. During the Village Institutes movement in 1940s in Turkey, with the literature created by the authors graduated from these schools, village and villagers were first voiced "emically" by these authors who were born and grew up in the village. This movement powered by the slogan of the Republic ideology, "Villagers are our masters," took strong roots in Turkish literature starting from 1950s. However, as of 1970s, parallel to the social change and urbanization it gradually weakened and in a sense, disappeared. Yet, due tothe naturalistic characteristic of village literature and the authors of this movement, who attached a special importance to the mission of "saving the society," the works produced within this movement are said to have been important in terms of village sociology. Within this framework, the prominent figures of this movement maintained that the work of art produced during this movement had "documentary" quality. However, to what extent this literature reflected the village and the villager realistically is still controversial. When looked at from a point of reflecting the village realism, it can be seen that this literature created by the authors of Village Instituteis not in line with what is real. Undoubtedly, the reason why we, as readers, were not able to see what was experienced in the society then is closely related to the author's endavour to incorporate his/her political views into his/her work. If we were to express the village literature created by the villager-authors in a Lukacsian discourse, "reality, even contrary to one's opinions, hopes and beliefs, has to be depicted with an unwavering honesty." Key Words: Village Literature, Narodnism, rusticism, urbanization, social change.

PDF

___

AVCIOĞLU, Doğan (1969). Türkiye'nin Düzeni -Dün-Bugün-Yarın- , Bilgi Yayınevi, Ankara.
AZİZ, Aysel (1979), Kırsal Kesim Toplumsallaşmasında Radyo ve Televizyon (Ankara'nın Üç Köyünde Yapılan Görgül Araştırma), (Yayımlanmamış Doç. Çalışması) , A.Ü. SBF, Ankara.
BAYKURT, Fakir (1974), Yılanların Öcü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
BAYKURT, Fakir (1972), Irazca'nın Dirliği, Remzi Kitabevi, İstanbul.
BAYKURT, Fakir (1970) , Tırpan, Remzi Kitabevi, İstanbul.
ÇANKAYA, Erol (1976), "Acenta Mirza Üzerine", Politika Gazetesi, 6 Şubat 1976.
ÇANKAYA, Erol , "Başkalaşan Köy ve Edebiyat", Yansıma Dergisi, Sayı: 11, Haziran 1974.
DİE (1977) , Türkiye'de Toplumsal ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, DİE Yayınları, Ankara.
GERAY, Cevat (1974), Planlı Dönemde Köye Yönelik Çalışmalar (Sorunlar Yaklaşımlar Örgütlenmeler), TODAİ Enstitüsü Yayınları, Ankara.
KABAKLI, Neslihan (2012) , "Türk Edebiyatı'nda Etnografik Bir Yazın Olarak 'Bizim Köy', Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012, p.1331-13377
KEMAL, Yaşar (1997), Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, Alain Bosquet ile Görüşmeler, Adam Yayıncılık, İstanbul.
KEMAL, Yaşar (1980) Akçasazın Ağaları, Adam Yayıncılık, İstanbul.
KEMAL, Yaşar (1980) Yer Demir Gök Bakır, Tekin Yayınevi, İstanbul.
KEMAL, Yaşar (1970) , Ortadirek, Ant Yayınları, İstanbul.
KEMAL, Yaşar (1968) , Ölmez Otu, Ant Yayınları, İstanbul.
LUKACS, György (1977) , Avrupa Gerçekçiliği, Çev. Mehmet H. Doğan, Payel Yayınevi, İstanbul.
MAKAL, Mahmut, (2004), Bizim Köy - Anılar, Piramit Yayıncılık, İstanbul.
MAKAL, Mahmut (1964) , Kuru Sevda, Varlık Yayınevi, İstanbul.
MAKAL, Mahmut (1954) , Memleketin Sahipleri, Varlık Yayınevi, İstanbul.
MAKAL, Mahmut, (1950), Bizim Köy, Varlık Yayınları, İstanbul.
MAKAL, Ahmet (2001), "Türkiye'de 1950-1965 Döneminde Tarım Kesiminde İşgücü ve Ücretli Emeğe İlişkin Gelişmeler", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (Cilt: 56, Sayı: 3, Temmuz-Ağustos-Eylül, 2001): 103-140.
NACİ, Fethi (1981), Türkiye'de Roman ve Toplumsal Değişme, Gerçek Yayınevi, İstanbul
NACİ, Fethi (2004), Yaşar Kemal in Romancılığı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
OTYAM, Fikret (1975) Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları, E Yayınları, İstanbul
OZANKAYA, Özer (1979) Toplumbilime Giriş, 3.Basım, Ankara, A.Ü. S.B.F. Yayınları,
ŞAHİN, Osman (1974), Acenta Mirza, Cem Yayınevi, İstanbul
ŞAHİN, Osman (1971), Kırmızı Yel, İstanbul.
TARIM BAKANLlĞI (1968), Türkiye Tarımında Gelişme Eğilimi, Grafik ve İstatistikler, 1968, Ankara,
TİMUR, Taner (2002), Osmanlı - Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, İmge Kitabevi, Ankara.
TÜKEL, Turhan (1960) , Beş Romancı Tartışıyor, Düşün Yayınevi, İstanbul.