HAYATIN DEĞİŞTİĞİ YERDE BAKKALLIK

Osmanlı topraklarında XIX. yüzyıl, geçmiş ile karşılaştırıldığında hayatın farklılaştığı bir dönemdir. Modernleşme süreci olarak adlandırılan bu yüzyılda devlet, siyasi açıdan önemli sorunlarla uğraşıyordu ama sosyal ve ekonomik açıdan bakıldığında bu durum biraz daha farklıdır. Hayatın değiştiği yerde, bu dönemde, Osmanlı kentleri ve kırsalı da sosyal ve ekonomik yönden bir değişim ve dönüşüm süreci içindedir. Bu sürecin şekillenişinde Batı kaynaklı kapitalist sermayenin etkisi, araştırmacıların ilgisini çeken bir konudur. Dönemin kentleri ve etki alanlarındaki kırsalın ticari hayatının kalbi olan çarşılar, bu değişim ve dönüşümün önemli ölçüde etkisindedir. Kent çarşıları, hatta irili ufaklı ticaret mekanları, uzak diyarlardan gelen malların istilasına uğradı ve gelişen ulaşım koşullarına göre çarşıların kent içindeki yeri değişti. Aynı çarşılar kent sakinlerinin günün koşullarına göre farklılaşan ihtiyaçlarını karşılamak için kendini yenilemeye çalıştı. Günümüzde önemini neredeyse yitirmiş bir işkolu olsa da bakkallar, eski kent çarşılarının vazgeçilmez esnaflarından biridir ve bu topluluk sözü edilen dönüşümden payını almıştır. Bu çalışmanın ana konularından biri Osmanlı bakkallarıdır, XIX. yüzyıl başından itibaren modernleşen ve değişen bir ekonomi içinde bakkal esnafının ticari hayattaki yeri, niteliği, devletin denetimi altındaki mesleki örgütlenmeleri, değişen hayata uyumu ve genel özellikleri öncelikle incelenecektir. Çalışmanın ana konularından bir diğeri de Batı Anadolu'daki bakkallık ve bakkallardır. Bunun nedeni XIX. yüzyılda Batı Anadolu bölgesi, Batı kaynaklı sermayenin büyük ölçüde etkisindedir böylelikle yabancı sermayenin etkisinin incelenmesi için iyi bir örnektir. Yine aynı nedenlerle bölge, değişimin izinin sürülmesi için de uygun veriler sunar. Ayrıca yaygın kanıya göre; Batı Anadolu'da bakkallığın belli etnik grupların tekelinde olduğu, iddiası sözü geçen bölgenin seçilmesinde etkili olmuştur. Müslim ve gayr-ı Müslim bakkal esnafının Batı Anadolu'da yüklendiği varsayılan sosyal-siyasi- sosyalsiyasi-ekonomik roller, çalışmanın ana sorunsallarından bir başkasıdır.

GROCERY WHICH HAS CHANGED IN LIFETIME

If it compared with past XIX. century is an age in which has changed of life. 520Ottoman Empire tried to struggle politicial problems in that process by which named modernization age. On the other hand if we address in terms of social and economic condition of Ottoman we could find some differences in that period. When social life and economic circumstances changed, cities of Ottoman developed in terms of social and economic position in XIX. century. Not only Ottoman cities but also countrysides, bazaars which have changed life time participated in process of transformation. Historians interested in this improvement every time. Because it was estimated that transformation of economy and commercial life were affected by foreign capital. Furthermore bazaars of Ottoman even shops were invaded by goods was come from foreign countries. Sometimes bazaars relocated in developed cities they were renew by themselves to provide inhabitants of cities. Nowadays grocery has lost its advantages for us but groceires and grocers were important for bazaars and people in past thus they were able to accomodate for new conditions. This study deals with groceries of Ottoman. Firstly we'll cope with their role of commercial life and process of their transformation in a changed and modernizated economy beginning from XIX. century. Another topic of this study is grocery which located in Western Anatolia. Reason of this apporach is a discourse, in general it is believed that foreign capital more affected Western Anatolia than other regions of Ottoman so this area could show important examples to evaluate influence of foreign capital. Furthermore same reasons could help us to find trail of development in this area thus Western Anatolia was chosen by us. Another important topic is Muslim and non Muslim groceries in Western Anatolia because there is a claim that all of the grocers were non Muslim in the Ottoman Empire especially Izmir and its periphery at the end of XIX. century . Is this claim true otherwise we must prove that it is false.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri
Cevdet Tasnifi
C. ZB 66/3287 1150 C. ZB 10/467 (1211) C. DH 197/9807 (1232)
C. DH 287/14337 (1289)
C. BLD 34/1663. (1169) 1755, C. BLD 31/1508 (1169)
C. BLD 86/4278 (1145) C.BLD 104/5187 (1194) C. BH 100/4836 (1255) C. BLD 126/6268 (1137)
C. BLD 101/5020 C. BLD 34/1653 (1213) C. BLD 98/4897 (1211) C. BLD 123 6124 (1216) C. BLD 98/4897 (1210) (1198) C. BLD 144/7162 (1178)
C. BLD 123/6124 (1216). C. İKTS 2771305 (1219) C. İKTS 34/1670 (1220) C. MTZ 17/844 (1214) C. DH 287/14337 (1289) C. ZB 12/560 (1237)
Dahiliye Nezareti
DH MB. HPS 74/51, 45/8 (1334) DH. EUM. 3. Şb 8/46 (1333) DH. EUM.THR 52/12DH.EUM.VRK 4/11 (1328)
DH.İD 70/-2/7 (1330) DH. MKT 1756/88 (1308) DH. MKT. 1793/25 (1308) DH. MKT 1882/24 (1309 DH MKT 1141/10 (1325
DH. MKT 1074/20 (1324 ) 9 DH. MKT 1154/33 (1325), DH MKT 2123/12 (1316),DH. MUİ 77/-2 (1328), DH MUİ 93/31 (1328), DH. MKT 1778/34 (1308), DH. MKT 1629/141 (1306)
A. MKT NZD 425/5 (1278) A.MKT. UM460/80 (1277) A. MKT. ZD 203/52 (1278) A. MKT. NZD 78/63 A. MKT. NZD 155/37
İ. DH 423/27990 (1275) İ.MVL 67/1269 (1261
Yıldız Tasnifi
Y. MTV 310/25 (1326) Y. PRK. ASK 249/79 (1325) Y. PRK. ASK 233/8 (1323) Y.EE 54/144 (1327). Y.PRK. AJZ 46/39 (1320) Y.EE 53/96 (1320)
AHENK Gazetesi 28 Ağustos 1910 ve 13 Teşrin-i evvel 1316.
ADIVAR Halide Edip, Sinekli Bakkal ( İstanbul Özgür Yayınları 1999).
Ahmet Vefik Paşa, Lehçe-i Osmani, (Ankara TDK 2000).
ARIKAN Zeki " İzmir'de ilk Kooperatifleşme Çabaları" Tarih İncelemeleri Dergisi IV(1989).
AUGİSTİNOS Gerasimos, Küçük Asya Rumları On dokuzuncu Yüzyılda İnanç Cemaat Etnisite (Ankara Ayraç Yayıncılık 1997).
BRAUDEL Fernand, Maddi Uygarlık, Ekonomi, Kapitalizm, Ankara Gece Yayıncılık 1993.
ÇİFTÇİ Cafer "Osmanlı'da Meyve Alım-Satımı: Mekanlar, Görevliler, Vergiler ve Standartlar, EJOS, VIII (2005), No: 3.
GOFFMAN Daniel, "Köyden Kolonyal Liman Kentine", Doğu İle Batı Arasında Osmanlı Kenti, İstanbul Tarih Vakfı 1999 Ethem Eldem ve Bruce Masters ile Birlikte.
GOFFMAN Daniel, Levanten Dünya ve İzmir, İstanbul Tarih Vakfı 1995.
ERGENÇ, Özer, 16. Yüzyıl Sonlarında Bursa, Ankara, TTK 2006 .
DEVELLİOĞLU Ferit, Osmanlıca ve Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara.Aydın Kitabevi 1993.
ŞANDA Hüseyin Avni, "Köy Bakkalları ve Kahvecileri" Yurt ve Dünya ,1942
MANTRAN Robert, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, V Yayınları Ankara 1986 C.II.
Mehmet Şeref, " Köy bakkallarının men'i mazarratı" Ahenk, 5 Teşrin-i evvel 1316.
KÜTÜKOĞLU Mübahat,Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları Üçüncü Askeri Tarih Semineri, (1986)
MERÇİL Erdoğan, Türkiye Selçuklularında Meslekler, Ankara TTK 2000.
ÖZKAYA Yücel, 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul Yapı Kredi Yayınları 2008 .
PAKALIN M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul MEB Yayınevi İstanbul 1993.
Türkçe Sözlük, Ankara TDK, 1988.
YÜCEL Yaşar, 1640 Tarihli Es'ar Defteri, Ankara TTK 1992.