ERKEN CUMHURİYET YILLARI MİLLİ KİMLİK TARTIŞMALARI: HASAN ALİ YÜCEL VE TÜRKİYE'DE HÜMANİZMA ARAYIŞLARI

Bu çalışma, Modern Türkiye tarihinin erken Cumhuriyet yıllarının ulus-devletleşme sürecinde milliyetçilik ve milli kimlik üzerine yaşanan tartışmalara katkıları açısından milli kimliğin içeriğini belirlemede Türkiye'ye özgü yeni bir hümanizma arayışını ve bu arayış çerçevesinde Hasan Ali Yücel'in Milli Eğitim Bakanlığı döneminde yaşanan hümanist reform girişimlerini incelemektedir. Avrupa'daki toplumsal-tarihsel değişimin ardından yaşanan Fransız İhtilali'nin yaydığı eşitlik, özgürlük ve kardeşlik fikirleri, kıtanın tamamını etkileyen milliyetçi hareketleri doğurmuştu. Bu hareketler, çok kültürlü, çok milletli imparatorluk yapılarının sonunu hazırlayarak ulus-devletleri ortaya çıkarmıştı. Avrupa'daki gelişmelere paralel olarak Osmanlı İmparatorluğu da benzer bir süreci yaşamış; imparatorluğun dağılmasının ardından ulus-devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştu. Bu süreçte, Osmanlı'dan Türkiye Cumhuriyeti'ne yapısal dönüşümün milliyetçilik ve kimlik açısından tartışmalarında ise modernleşme süreciyle başlayarak Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük olmak üzere üç temel ideoloji savunulmuş; ulus-devletin kurulmasıyla birlikte Batılı seküler modern kimlik bağlamında Türk milliyetçiliği resmi ideoloji olarak benimsenmişti. Fakat bu kimliğin içeriği konusunda tartışmalar sürdürülmekteydi. Bu süreçte düşüncelerini dile getiren küçük bir grup entelektüel, siyaset sahnesinden Hasan Ali Yücel ve arkadaşları, modern Türk kimliğini, hümanizmin gerçek kaynağı olarak gördükleri Anadolu hümanizmine bağlı olarak tanımlarken; bu kimliğin Türk Rönesansı ile gerçekleştirilebileceğini savunmuşlar ve Türkiye'ye özgü bir hümanizma anlayışı ile Anadolu'ya özgü bir kimliğin yaratılabileceğini savlayarak milli kimliğin içeriğine dair tartışmalara katkıda bulunmuşlardır.

DISCUSSIONS ON NATIONAL IDENTITY IN THE EARLY REPUBLICAN YEARS: HASAN ALI YUCEL AND SEARCHING FOR TURKISH HUMANISM

This article aims to demonstrate a small group of intellectuals' thoughts on nationalism and Turkish national identity who had tried to give an answer by searching for a new and unique Turkish humanism in general and particularly former Minister of Education, Hasan Ali Yücel's period and his humanist reformist approach to politics during the nation/identity-building process in the early decades of Republican Era. After the historical and social transition, French Revolution spreading the ideas of equality, liberty and fraternity giving rise to nationalist movements throughout Europe ended up with the decline of the multi-national empires and gave birth to the nationstates. Like the others, a new nation-state, Turkish Republic was established after the Ottoman Empire had collapsed. Turkish modernization initially took a form of westernization. Three ideologies; Pan-Ottomanism, Pan-Islamism and Pan-Turkism were seen as an appropriate direction for the society's search for a new identity. At the same time, Turkish national identity was seen as an appropriate direction for the society's search for a new identity and The republican elite embarked a radical stand and defined Turkish identiy as western modern secular nation which later became a dominant ideology for the new republic. At the time of early years of Republic, there were seen different acceptions for the content national identity. Hasan Ali Yücel and intellectuals searching for Turkish humanism defined modern Turkish identity by deriving it from Anatolian humanism, which could be realized through a Turkish Renaissance and claimed that it would be possible to create a unique Anatolian identity by this definition.

___

AÇIK, Tansu (2003). ''Türkiye'de Hümanizma Tartışmalarına Bir Bakış'', Toplum ve Bilim, S:98, s.111-151.
AKYILDIZ, Kaya, KARACASU, Barış (1999). ''Mavi Anadolu: Edebi Kanon ve Kemalizm ile Bir Ortaklık Denemesi'', Toplum ve Bilim, S:81, s.26-43.
ALVER, Köksal (Haziran 2001). ''Anadoluculuk ve Hilmi Ziya Ülken'', AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C:3,S.1, s.133-138.
APAYDIN, Ümit (Temmuz-Ağustos 2010). ''Cumhuriyet Döneminde Bir Yerlilik Arayışı: Mavi Anadoluculuk'', Hece: Düşüncede, Edebiyatta, Sanatta Yerlilik Özel Sayısı, C:14, S:162- 163-164, s.312-322.
ATABAY, Mithat (2002). ''Anadoluculuk'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce IV: Milliyetçilik, Tanıl Bora (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.515-532.
ATABAY, Mithat (2005). İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye'de Milliyetçilik Akımları, İstanbul: Kaynak Yayınları.
ATAÇ, Galip (1943). ''Irk ve İklim'', Hep Bu Topraktan, S:1, s.144-145.
ATAÇ, Nurullah (1954). Diyelim, İstanbul: Varlık Yayınları.
ATAÇ, Nurullah (1964). Söyleşiler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATAÇ, Nurullah (2010). Günlerin Getirdiği-Sözden Söze, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ATAÇ, Nurullah (2012a). Dergilerde: Denemeler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ATAÇ, Nurullah (2012b). Diyelim-Söz Arasında, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
AYDIN, Suavi (2004). ''Batılılaşma Karşısında Arkeoloji ve Klasik Çağ Araştırmaları'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık, Uygar Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.403-427.
BARRETT, Michele (1996). Marx'tan Foucault'ya İdeoloji, Ahmet Fethi (Çev.), İstanbul: Sarmal Yayınevi.
BAŞOĞLU, Muzaffer Şerif (1943a). ''Hümanizma Görüşümüz'', Adımlar, S:8, s.2-5.
BAŞOĞLU, Muzaffer Şerif (1943b). ''Sunuş'', Adımlar, S:1, s.3-4.
BAYRAKTAR, Levent (2009). ''Bir Düşünce Ekolü Olarak Anadoluculuk'', Felsefe Dünyası, S: 49, s.69-80.
BELGE, Burhan (1938a). ''İnsan ve Kültür: Kemalizm'den Önce'', Ulus, 6 Aralık 1938.
BELGE, Burhan (1938b). ''İnsan ve Kültür: Milliyetçilikte Realizm ve Rasyonalizm'', Ulus, 15 Aralık 1938.
BELGE, Burhan (1938c). ''İnsan ve Kültür: Kültür ve Kültür Krizleri'', Ulus, 16 Aralık 1938.
BELGE, Burhan (1938d). ''İnsan ve Kültür: Kemalizmin Eseri'', Ulus, 17 Aralık 1938.
BELGE, Burhan (1938e). ''İnsan ve Kültür: Netice'', Ulus, 18 Aralık 1938.
BELGE, Burhan (1938f). ''Hümanizm'e Nasıl Gidebiliriz?'', Ulus, 20 Aralık 1938.
BEZİRCİ, Asım (1968). Nurullah Ataç: Eleştiri Anlayışı ve Yazıları, İstanbul: Kitapçılık Yayınları.
COŞKUN, Alev (2007). Hasan Ali Yücel: Aydınlanma Devrimcisi, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
ÇIKAR, Mustafa (1997). Hasan Ali Yücel ve Hümanist Kültür Reformu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ÇINAR, Metin (2007). Anadoluculuk Hareketinin Gelişimi ve Anadolucular ile Cumhuriyet Halk Partisi Arasındaki Gelişmeler (1943-1950), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
COOK, Nilla (1943). ''Türk Toprağı'', Hep Bu Topraktan, S:1, s.146.
DELLALOĞLU, Besim F. (2012). Ahmet Hamdi Tanpınar: Modernleşmenin Zihniyet Dünyası, İstanbul: Kapı Yayınları.
DEMİR, Şenol (1997). Türk Edebiyatında Nev Yunanilik Akımının Kaynakları (1912-1950), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
DEMİRALP, Oğuz (2004). ''Ahmet Hamdi Tanpınar'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık, Uygar Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.24-35.
ELİBOL, Sadettin (2004). ''Hilmi Ziya Ülken'', Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce IV: Milliyetçilik, Tanıl Bora (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.520-527.
ERBİR Bilal, KARAKAŞ, Ömer (2007). ''Cumhuriyet Dönemi Türk Kültür ve Edebiyatında Hümanizm Etkileri'', Turkish Studies, C:2, S:4, s.381-392.
ERDEMİR, Tuğba Tanyeri (2006). ''Archeology as a Source of National Pride in the Early Years of the Turkish Republic'', Journal of Field Archeology, S:4, s.382-390.
GÜNYOL, Vedat (1983). ''Türkiye'de Çeviri'', Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 2. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları.
HARVEY, David C. (2003). '''National' Identities and the Politics of Ancient Heritage: Continuity and Change at Ancient Monuments in Britain and Ireland, c.1675-1850'', Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, S:4, s.473-487.
İNÖNÜ, İsmet (1943). Ülkü, S:51, s.iii-iv.
IŞIN, Ekrem (1987). ''Cumhuriyet ve Hümanizm'', Gergedan, S:7, s.90-110.
JONES, Sian (1997). The Archeology of Ethnicity: Constructing Identities in the Past and Present, London, New York: Routledge.
KAPLAN, Mehmet (2005). Nesillerin Ruhu, İstanbul: Dergah Yayınları.
KAPLAN, Mehmet vd. (Ed.) (1992). Atatürk Devri Fikir Hayatı, 2.Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KARACASU, Barış (2009). ''Mavi Kemalizm: Türk Hümanizmi ve Anadoluculuk'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce II: Kemalizm, Ahmet İnsel (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.334-343.
KARAÖMERLİOĞLU, ASIM (2011). Orada Bir Köy Var Uzakta: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İstanbul: İletişim Yayınları.
KASAPOĞLU, Aytül (2011). ''Bir Halk Sosyolojisi Olarak Adımlar Dergisinin Semiyotik İncelemesi'', Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, S:1, s.135-191.
KOÇAK, Cemil (2003). Türkiye'de Milli Şef Dönemi (1938-1945), 2. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları.
KOÇAK, Orhan (2009). ''1920'lerden 1970'lere Kültür Politikaları'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce II: Kemalizm, Ahmet İnsel (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları, s.370-418.
KORUCU, Burcu (2007). Türk Hümanizmi'nin Çeviri Boyutu: Tercüme Bürosu ve Tercüme Dergisi (1940-1946), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
MERİÇ, Cemil (2011). Bu Ülke, İstanbul: İletişim Yayınları.
MUHİP, Fevzi (1935). ''Neo-Hümanizm'', Yücel, S:2, s.7-8.
NARLI, Mehmet (Ocak 2009). ''Yahya Kemal: Havza Medeniyeti ve Nev Yunanilik'', Hece: Yahya Kemal Özel Sayısı, S:41, s.73-78.
OKTAY, Ahmet (1987). ''Halikarnassos'dan Bodrum'a'', Gergedan, S:7, s.97-102.
ÖZMAN, Aylin (2004). ''Hasan Ali Yücel'', Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık, Uygar Kocabaşoğlu (Ed.), İstanbul: İletişimYayınları, s.358- 370.
SEREZLİ, Güneş Altınbaş (2006). Turkish Humanism Project in the Early Republican Period, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
SİNANOĞLU, Suat (1988). Türk Humanizmi, İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1961). ''Hasan Ali Yücel'e Dair Hatıralar ve Düşünceler'', Yeni Ufuklar, S:109, s.1-10.
TOKER, Şevket (1982). ''Türk Edebiyatında Nev-Yunanilik'', Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S:1, s.135-165.
TÖR, Vedat Nedim (1943). ''Hep Bu Topraktan'', Hep Bu Topraktan, S:1, s.4-11.
TÖR, Vedat Nedim (1943). ''Niçin Bu Topraktan?'', Hep Bu Topraktan, S:2, s.78.
TÖR, Vedat Nedim (1945). ''Kalkınma Endüstrisi: Turizm'', Hep Bu Topraktan, S:5, s.65.
TÖR, Vedat Nedim (1999). Yıllar Böyle Geçti: Yaşantı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
UÇMAN, Abdullah (Eylül 2002). ''Edebiyatımızda Nev-Yunanilik Meselesi Üzerine Hasan Ali'den Rıza Tevfik'e İki Mektup", Tarih ve Toplum, S:225, s.41-43.
YÜCEL, Hasan Ali (1933). ''Türk Dilinin Halk Edebiyatında Sürüp Divan Edebiyatında Bozulması - İki Edebiyattan Numuneler'', Birinci Türk Dil Kurultayı: Tezler, Müzakere Zabıtları, İstanbul: T.C. Maarif Vekaleti.
YÜCEL, Hasan Ali (1938). ''Klasikler Nasıl Doğar ?'', Akşam, 5 Eylül.
YÜCEL, Hasan Ali (1993). Milli Eğitim ile İlgili Söylev ve Demeçler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
YÜCEL, Hasan Ali (2006). ''Önsöz'', Platon, Devlet, Sabahattin Eyuboğlu, M. Ali Cimcoz (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
YÜCEL, Hasan Ali (2007). Geçtiğim Günlerden, İstanbul: İletişim Yayınları.
YÜCEL, Hasan Ali (2011). İyi Vatandaş İyi İnsan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ZEKİYAN, Boğos (1982). Hümanizm: Düşünsel İşlev ve Tarihsel Kökenler, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi