İBN HALDUN'UN SİYASET TEORİSİ VE SİYASAL SİSTEM SINIFLANDIRMASI

Yönetim şekilleri ile ilgili bilimsel çalışmaların geçmişi oldukça eskidir. Siyasal sistemleri karşılaştırmalı şekilde inceleyerek en iyisini bulma çabası sadece geçmişle sınırlı kalmamış günümüze kadar da devam edegelmiştir. En iyi yönetimin nasıl olması gerektiği üzerine Antik Yunan döneminden itibaren Batı'da yapılan birçok çalışmaların yanı sıra İslam Dünyasında da bu alanda değerli çalışmalar yapılmıştır. İslam Dünyasında siyaset teorisi ve siyasal sistem sınıflandırmaları üzerine çalışma yapan önemli düşünürlerden biri de İbn Haldun'dur. Kendisi siyasal hayatın içinde yer almış birisi olarak deneyim ve gözlemlerinin ışığında dönemi için ileri sayılabilecek siyasal sistem incelemelerinde bulunmuştur. Batı'nın Ortaçağında dini düşüncenin ön plana çıkması ile siyasal sistem sınıflandırmaları en aza inerken İslam Dünyasında salt dini düşünceye bağlı kalmadan İbn Haldun tarafından olanı inceleyerek yapılan siyasal sistemlerin araştırılması makaleyi önemli kılmaktadır. Bu bağlamda makalede öncelikle İbn Haldun'un sosyal bilimler içerisindeki yeri ele alınmaktadır. Daha sonra onun siyaset teorisi için vazgeçilmez olan devlet, asabiyet ve riyaset-mülk gibi temel kavramlar üzerinde durulmaktadır. Son olarak da makalenin temel konusu olan İbn Haldun'un siyasal sistem sınıflandırması ana hatları ile irdelenmektedir. İbn Haldun siyasal sistemleri sınıflandırırken bunları öncelikle mülke dayalı ve dine dayalı siyaset olarak ikiye ayırmaktadır. Mülke dayalı siyaseti de kendi içinde tabii mülk ve siyasi mülk şeklinde iki başlık altında incelemektedir. İbn Haldun'un dine dayalı siyaset olarak adlandırdığı ve idealize ettiği yönetim şekli ise hilafet ya da imamettir.

POLITICAL THEORY AND POLITIC SYSTEM CLASSIFICATION OF IBN KHALDUN

The past of the scientific works of administration methods is quite old. The struggle of finding out the best one by examining political systems comperatively were not only limited with the past. It has been carried on until today. As well as the works that have been performed in West since the Ancient Greek Period, The Islamic World have submitted many precious works in aforementioned topic. One of those who submitted precious works for political theory and politic system classification was Ibn Khaldun. He, with the light of his experience and observations as someone who have taken part in politic life itself, has examined politic systems that could have been considered as beyond from his era. While the politic system classification has decreased to minimum with the theoratic thought came into prominence in the middle age of the west, In Islamic World, Researching the political systems which have been submitted by Ibn Khaldun without depending on the absolute theoratic thoughts keeps this essay valuable. In this respect, the very place of Ibn Khaldun in social sciences is considered primarily. Afterward, The concepts of State, Relationship and Presidency-Estate which are irrevocable for his politic theory are elaborated. Finally, Politic system classification of Ibn Khaldun, The basic contect, is studied generaly. Ibn Khaldun bisects them as theoratic based system and Estate based system whilke secting political systems. He also generalizes Estate based policy in two main topics as absolute estate and politic estate. What Ibn Khaldun named and idealized administration method as a theoratic based policy is Caliphate or Imamate.

PDF

___

BAYRAKDAR, Mehmet (2012), İslâm Bilim Adamları, İnkılab Yayınları, İstanbul.
BİLGİN, Vejdi (2010), Bizi Kuşatan Toplum: Sosyolojiye Giriş, Düşünce Kitabevi Yayınları, İstanbul.
ÇAĞRICI, Mustafa (1991), "Asabiyet", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (T.D.V.İ.A]., C: 3, s. 453-455.
DURSUN, Davut (2012), Siyaset Bilimi, 6. Basım, Beta Yayınları, İstanbul.
EROĞUL, Cem (1981), "Siyasal Düzenlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Birkaç Tarihsel Örnek ve Tartışma", Ahmet Şükrü Esmer'e Armağan, A.Ü. Matbaası, Ankara.
GÖZE, Ayferi (2009), Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 12. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul.
HASSAN, Ümit (1982), İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara Ün. SBF Yayını, Ankara.
HOCAOĞLU, Durmuş (2007), "Erken Dönem Bir Milliyetçilik Teorisyeni Olarak İbn Haldun" Bayburt Vakfı, Bayburt Eğitim, Kültür ve Hizmet Vakfı Bülteni, Sayı: 5, İstanbul, 44-48.
Islamic Philosophy Online (1998), ''Aristotelianism in Islamic philosophy'', İnternet Adresi: http://www. muslimphilosophy.com/ip/rep/H002, Erişim Tarihi: 10.07.2013.
İBN HALDUN (2009), Mukaddime, Cilt 1, (çev. Süleyman Uludağ), 6. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
İBN TEVMİYE (1989), Bir İslam Kurumu Olarak Hisbe, İnsan Yayınları, İstanbul.
KIŞLALI, Ahmet Taner (1987), Siyaset Bilimi, A.Ü. Basın Yayın Yüksekokulu Yayını, Ankara.
KORKUT, Şenol (2008), "Ibn Khaldun's Critique of the Theory of al-Siyâsah al-Madaniyyah", Asian Journal of Social Science, 36 (3-4), 547-571.
KOZAK, İbrahim Erol (2012), "İbn Haldun'un İşletme ve Kamu Yönetimine İlişkin Görüşlerine Günümüzden Bir Bakış", İş Ahlakı Dergisi, 5 (9), 163-184.
MERİÇ, Cemil (1998), Umrandan Uygarlığa, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
MÜCAHİD, Huriye Tevfik (1995), Fârâbi'den Abduh'a Siyasi Düşünce, İz Yayıncılık, İstanbul.
ÖZTÜRK, Armağan (2008), "Düzenin Meşruluğu Sorunu Bağlamında İbni Haldun Felsefesinin Değerlendirilmesi", A. Ü. SBF Dergisi, 63 (1), Ankara, 175-206.
RAYYIS, Ziyauddin (1995), İslam'da Siyasi Düşünce Tarihi, (çev. İbrahim Sarmış), 2. Baskı, Nehir Yayınları, İstanbul.
STOWASSER, Barbara (1984), "İbn Khaldun'un Tarih Felsefesi: Devletlerin ve Uygarlıkların Yükseliş ve Çöküşü", (çev. Nermin Abadan-Unat), A.Ü. SBF Dergisi, 39 (1-4).
ŞAYLAN, Gencay (1981), Çağdaş Siyasal Sistemler, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.