BİR SÜRERLİK İŞARETLEYİCİSİ OLARAK “PASO” SÖZCÜĞÜ VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Türkçede, özellikle gençler arasında, bir sürerlik işaretleyicisi olarak kullanılan "paso" sözcüğünün Türkçeye başka bir dilden gelmiş olabileceği kanaatine varılabilir. Ancak sözcüklerin kökenine ilişkin karar verebilmek için sesdizimi bilgi ve/ya sezgisine sahip olmak bazen yeterli olmayabilir. Karar verebilmek için titiz bir etimolojik araştırma yapabilecek bilimsel derinlik, artzamanlı bir dil kültürü gerekmektedir. Hızlı bir lektleşme etkisiyle genç kuşakların ağzında kullanım sıklığı gittikçe yükselen "paso" nun kökeni ile ilgili Türkçe sesdizim kurallarına aykırılığı nedeniyle yabancı kökenli olduğu kanaatine kapılabilinir. Sözlükler, "paso"nun İtalyanca veya Fransızca passe (=geçmek) fiilinden Türkçeye geçmiş olduğu bilgisini vermektedir. Fakat dilimizde "sürekli, durmadan" anlamında kullanılan "paso" bize bu bilginin eksikliğini düşündürmektedir. Ağızlarda sadece "paso" değil; basa ya da pasa biçiminde ala morflar da mevcuttur. Dilde yaşanan morfo-fonolojik değişmelerin kökenden çok zamanla ilgisi de bulunmaktadır. Görünüş kategorisi Türkçede sürerlik görünüşü "pasa, basa, paso" gibi zarfların yanı sıra yorı-, dur-, yardımcı fiilleri de Türkçede sürerlik işaretleyicisi olarak kullanılan morfemlerdir. Yaptığımız sözlük araştırmaları ve ağız derlemelerinde kadim bir Türkçe sözcük olan "basa" ya da "pasa" nın morfofonetik süreçler sonrasında bugünkü "paso"nun bir "a la mof"u olduğu sonucuna varılabilir

WORD “PASO” AS A DURATIVE MARKER AND THOUGHTS REGARDING ITS ORIGIN

One might thought that the word “paso”, which is widely used especially among youngsters as a durative marker, is a borrowing in Turkish. However, to consider about the etymology of a word, only phonological knowledge and/or intuition may not be enough. It is essential to have a scientific profundity which can conduct an in-depth etymologic research and diachronic language culture. It may be thought that word “paso”, which has been used by young generation increasingly, is a borrowing from a foreign language as it contradicts the phonological rules of Turkish. According to dictionaries, the word “paso” is borrowed from Italian or from the French verb “passe” (= to pass). However, “paso” is used, to mean “continuously, non-stop” so that this explanation may be insufficient. It is not only used as “paso” it also has allomorphs such as “basa or pasa”. Morphophonological changes, which occur in a language, are related to time rather than origin. In Turkish, in durative aspect beside adverbs “pasa, basa, paso” auxiliary verbs “yorı-, dur-” are morphemes used as durative markers. In conclusion, according to our lexicology studies and dialect compilations “basa” or “pasa”, which are archaic words in Turkish, can be considered as allomorphs of current “paso” as a result of morphophonemic processes

PDF

___

Aktunç, Hulki, (1990), Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü, Afa Yay., İstanbul.
Arıcı, Muzaffer, Her Yönüyle Rize Şiveleri (Baskı bilgileri yok).
Banguoğlu, Tahsin (1995), Türkçenin Grameri, (1974), İstanbul, Baha Matbaası.
Bilgin, Muhittin, Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, (2006), Anı Yay. Ankara.
Clauson, Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford.
Çağbayır, Yaşar, (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, Cilt 1.
Demir, Necati (2006), Trabzon ve Yöresi Ağızları I-II-III (Tarih- Etnik Yapı- Dil İncelemesi), Gazi Kitabevi Ankara.
Demir, Necati, Ülker Şen (2006), Sivas İli ve Yöresi Ağızları (Etnik Yapı- Dil İncelemesi-MetinlerSözlük), Gazi Kitabevi, Ankara.
Demir, Necati, Özkan Aydoğdu (2009), Giresun İli ve Yöresi Ağızları I (Tarih-Dil İncelemesiMetinler-Sözlük ), Giresun Valiliği Yayınları, Giresun.
Demir, Necati (2001), Ordu İli ve Yöresi Ağızları (İnceleme- Metinler- Sözlük), TDK, Ankara.
Doğan, D. Mehmet (2011), Doğan Büyük Türkçe Sözlük, Vadi Yayınları, Ankara.
D.Lessıng, Ferdinand (2003), Moğolca Türkçe Sözlük 1(çev:Günay Karaağaç), TDK Ankara.
Ediskun, Haydar (1963), Yeni Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Günay, Turgut(2003), Rize İli Ağızları (İnceleme- Metinler- Sözlük),Ankara TDK.
Karabacak, Esra, (2004), Zaman İsimleri Üzerine, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, TDK, Ankara.
Korkmaz, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, TDK, Ankara.
Özön, M. Nihat (1971), Resimli- Büyük Türk Dili Sözlüğü, Arkın Kitabevi, İstanbul.
Örnekleriyle Türkçe Sözlük 3 L-R, (1996) Milli Eğitim Bakanlığı Yay. Ankara. Porzig, W., (Çev: Vural Ülkü), Dil Denen Mucize, TDK, Ankara.
Tietze, Andreas (2002), Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati, Cilt I A-E, Simurg Yay. İstanbul- Wien.
Toparlı, Recep (2007), Hanifi Vural, Recep Karaatlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK, Ankara.
Turan, Zikri (2006), Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı, TDK, Ankara.
Türkçe Sözlük (1945), TDK, Cumhuriyet Basımevi, İstanbul.
Türkçe Sözlük (1974) TDK, Bilgi Basımevi, Ankara.
Türkiye Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü I A-B, (2009), TDK, Ankara.
Ünlü, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Eğitim Kitabevi, Konya.
Yüce, Nuri (1993), Mukaddimetü’l- Edeb, (Giriş, Dil Özellikleri, Metin, İndeks), TDK, Ankara.