İSLAM’DA ÇEVRE BİLİNCİ VE EĞİTİMİ

14-15 Mayıs 2008 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nin düzenlemiş olduğu "Uluslararası Çevre ve Din" adlı Sempozyum'da İslâm'ın çevreyle olan ilişkisinin ne olduğu bilimsel olarak bildirilerde ifade edildiyse de, eğitim yönünün çok fazla dile getirilmediği görülmektedir. Bu çalışmada, "İslam'da çevre bilinci ve eğitimi hangi perspektiften yola çıkarak ele alınmıştır?" konusu ön plana çıkarılacaktır. İslam'da çevre bilinci ve eğitiminin hangi konulara dayalı olarak ele alındığını ve insanlara nasıl bir çevre bilinci verildiğini açıklamaya yöneliktir. Çalışmanın amacı, İslam'da çevre bilincini ve çevresel değerlere nasıl sahip çıkıldığını eğitim yönüyle ortaya koymaya çalışmaktır. Yöntem ise, Kur'an ve hadislerdeki çevre eğitiminin ana çerçevesini ortaya koyarak konuya açıklık getirmektir. Çevre eğitimi, bilim tarihine henüz 1970 yılında girmeye başlamış ve bu tarihte "Dünya Günü"nde ilk defa planlanmış genç bir bilimsel anlayıştır. Fakat İslam'da çevre eğitimi, Kur'an'ın ilk ayetlerinde yer alan bir konudur. İslam'da çevre bilincinin ve eğitiminin, Kur'an'ın indiriliş sırası gözetilirse ilk inen ayetlerin sıralaması olarak 9-10. ayetlerle başladığı söylenebilir. Bu ayetlerde "Elbiseni temiz tut ve bütün pisliklerden arın" denilerek çevre eğitimine vurgu yapılmaktadır. Hz. Peygamber'in öğretilerinde de bu duruma paralel olarak çevresel bilinç oluşturmaya özen gösterilmiştir. Konuyla ilgili "Yarın kıyametin kopacağını bilseniz dahi, elinizdeki fidanı dikin", "Siz de evlerinizin avlularını ve bulunduğunuz sahayı temiz tutunuz" vb. hadislerde çevre bilinci ve eğitimine yönelik vurgular yapılmıştır

ENVIRONMENTAL AWARENESS AND EDUCATION IN ISLAM

It seems that the environmental education aspect of Islam is not so much expressed and not found too much voice, eventhough Islam's relation with the environment is scientifically quite explained in papers presented in the “International Environment and Religion” Symposium, held by Faculty of Theology of Istanbul University in May 14 to 15 in 2008. In this study, the issue of “ based on from which perspective the environmental awareness and education in Islam was to be debated?” will be brought to the foreground. Of environmental awareness and education in Islam based on what issues have been addressed and its subject is intended to explain how the people is provided with the environmental conscious. The purpose of the study is to try to put forth and demonstrate how the environmental awareness and environmental values in Islam has been embraced in terms of education. The method here is to clarify the issues merely by presenting the main frame of environment education in Kur’an and Hadiths. The environmental education just started to entering to the history of science in 1970 and it is a juvenil scientific perception planned the first time in this date of “World Day”. However, environmental education in Islam, located on the first verse of the Quran is an issue. The environmental awareness and education in Islam, if the order of revelation of the Qur'an as observed, it should be emphasized that the Ayats of Muddessir are the 9th and 10th ayats as the sequence of the first verses revealed. In these ayats, "dress kept clean and from of all dirts are cleansing " by saying the emphasis is on environmental education. Even in the teachings of Hz. Prophet, He has been trying to create environmental awareness as parallel to this matter. As relevant to this issue, He had emphasized the principals on environmental education by expressing the sayings such as “ Plant the seedlings in your hand, even if you know that the doomsday will take place tomorrow.” , “And you too, keep your yards of homes clean and keep it clean the area you reside.” etc

PDF

___

ABDULBÂKİ, M. A., el-Mu’cemü’l-Müfehres li-Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, II. Baskı, Beyrut, Dâru’l-Fikr, 1991.
AKSOY, B., “Problem Çözme Yönteminin Çevre Eğitiminde Uygulanması”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.14, s. 93-98, 2003.
AYTEN A., “ ‘Sahip Olma’ mı ‘Emanet Görme’ mi? –Çevre Bilinci ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma-“, C.1, s. 203-233, Din Bilimleri Akademik araştırma Dergisi, sayı: 2, 2010.
BAŞKURT, İ., “Dengeli Bir Dünya İçin Evreni Doğru Okumak: İnsan ve Evren Üzerine İslami Bir Bakış”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 2, s. 11-24, (15-16 Mayıs 2008).
BAYRAKLI, B., Kur’ân’da İçsel-Sosyal-Maddi Çevre Kavramları, İstanbul, Bayraklı Yayınları, 2009.
ÇAĞRICI, M., “Adalet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul, T.D.V. Yayınları, 1988.
DOĞAN, Musa, “Eğitim ve Kalıtım”, Ulusal Çevre Eylem Planı, Türkiye Çevre Vakfı, 1997, http://ekutup.dpt.gov.tr/cevre/eylempla/doganm.pdf.
ERTEN, S., (2004): “Çevre Eğitimi Ve Çevre Bilinci Nedir, Çevre Eğitimi Nasıl Olmalıdır?”, Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı. sayı: 65/66, s. 1-13, 2006.
EVKURAN, M., Çevre Bilincinin Teolojik Temelleri Üzerine, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 1, s. 35-48, (15-16 Mayıs 2008).
EZ-ZEMAHŞERÎ, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşaf An Hakaiki’t-Tenzil Ve Uyuni'l-Ekavil Fî Vücuhi't-Te’vil, Thk. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Lübnan, 2009, C. 4.
FURAT, A. Z., “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Çevre Konularına Ayrılan Yer Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 1, s. 369-377, (15-16 Mayıs 2008).
FROMM, E., Sahip Olmak Ya da Olmak, s. 237-238, (Çev. Aydın Arıtan); İstanbul, Arıtan Yayınları, 1982.
GÜRER, B., “Çevre Ahlakı Kapsamında Bir Değer Olarak “Adalet”in Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 1, s. 361-367, (15-16 Mayıs 2008).
KAHYAOĞLU, Mustafa ve KENANOĞLU, Rıdvan (2014), “Ortaöğretim Öğrencilerinin Medya Okuryazarlığı İle Çevre Konularıyla İlgili Kitap Okumaya Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi / Relatıonshıp Between The Medıa Lıteracy And Attıtudes Towards Readıng Books On Envıronmental Issues Of Secondary School Students”, TURKISH
STUDIES - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Sosyal Bilimler Sayısı) Volume 9/2 Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOİ Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6072, p. 833-843.
KARAMAN Hayrettin ve Diğerleri, Kur’an Yolu (Türkçe Meal ve Tefsir), D.İ.B. Yayınları, Ankara, 2007, C. 5.
KARATEKİN, Kadir ve AKSOY Bülent (2012). “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi / Examınatıon Of Teacher Candıdates Of Socıal Studıes’ Envıronmental Lıteracy Level In Terms Of Varıous Varıables”, TURKISH STUDIES - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Filiz Kılıç Armağanı) Volume 7/1, Winter 2012, www.turkishstudies.net, DOİ Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2858, p.1423-1438.
KOCADAYI, A., İslam’da Çevre, Çeküd (Çevre Kuruluşları Dayanışma Derneği), Erişim Tarihi (5 Eylül 2013) http://cekud.org.tr/haberx/750-islamda-cevre.html.
KÖYLÜ, M., “Çevre Eğitimi: Dini Bir Yaklaşım”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 1, s. 165-189, (15-16 Mayıs 2008).
KULA, N., “Sahip Olma ve Emanet Duyguları Açısından İnsan-Çevre İlişkisi”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, c. 1, s. 207-225, (15-16 Mayıs 2008).
ÖZDEMİR İ., ve YÜKSELMİŞ, M., Çevre Sorunları ve İslâm, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
ÖZDEMİR, İ., Çevre ve Din, Ankara, Çevre Bakanlığı Yayınları, 1997.
ÖZDEMİR, O., “Yeni Bir Çevre Eğitimi Perspektifi: “Sürdürülebilir Gelişme Amaçlı Eğitim”, Eğitim ve Bilim, C. 32, S. 145, s. 23-39, 2007.
TOKSARI, A., “Emanet” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul, TDV. Yayınları, 1995.
UĞUR, Y., “Türkiye’de Şehir Tarihçiliği”, C. 3, S. 6, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2005.
YARAN, C. S., “İslam Çevre Etiğinin Dört Kuramı ve Sekiz İlkesi: Hiyerarşik Bir Sınıflandırma Denemesi”, Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu, C. 2, s. 121-135, (15-16 Mayıs 2008).
YARAN, R., “İmkân- İhtiyaç Dengesi” Kâinattan Sorumluyuz, İstanbul İl Müftülüğü Kültür Yayınları, Çevre Sayısı, S. 4, İstanbul, 2008.
YAZICI OKUYAN, Hülya ve GÜL GEDİKOĞLU, Yasemin, “Aytül Akal’ın Çocuk Kitaplarında Çevre Bilinci Ve Duyarlığı / Envıronmental Awareness And Sensıtıvıty In Aytül Akal’s Chıld Books”, TURKISH STUDIES - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Coşkun Ak Armağanı), Volume 7/2 Spring 2012, www.turkishstudies.net, DOİ Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3347, p. 793-806