GÖYNÜK VADİSİ’NDE (BİNGÖL) HEYELAN DUYARLILIĞININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE ANALİZİ

Bu çalışmada Coğrafi Bilgi Sistemleri ile heyelan duyarlılık analizinde kullanılan bitki indisi (NDVI), eğim, yükselti, bakı durumu, jeolojik özellikler, yamaç eğriselliği, fay hatlarından ve akarsu ağlarından uzaklık, aktif heyelan alanları kullanılarak Göynük Vadisi'nin Bahçeköy ile Elmalı arasındaki bölümünde heyelan duyarlılığı oluşturulmuştur. Jeolojik özellikler ve faylar Maden Tetkik Arama Enstitüsü'nün çalışma alanı ile ilgili hazırlamış olduğu jeoloji haritalarının taranarak CBS ortamına taşınması ve sayısallaştırılması elde edilmiştir. Sahanın jeomorfolojik özellikleri 1\25000 ölçekli topoğrafya haritalarının sayısallaştırılması ile elde edilen Sayısal Yükseklik Modelinden üretilmiştir. Çalışma sahasına ait uydu verisi Landsat TM tarafından 19 Eylül 2011 tarihinde kaydedilmiştir. Uydu verisinin 4. ve 3. bant değerleri kullanılarak normalleştirilmiş fark bitki indisi (NDVI) formülü ile bitkiden yoksun alanlar belirlenmiştir. Uydu görüntüsünden elde edilen bilgiler, jeolojik ve jeomorfolojik özellikler literatür araştırması ile birlikte değerlendirilerek inceleme alanı için çok yüksek, yüksek, orta, düşük duyarlı heyelan sahaları ve heyelana duyarsız sahalar belirlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre Göynük Vadisi'nde heyelana orta derecede duyarlı olan sahaların oranı % 45, yüksek derecede duyarlı olan sahaların oranı % 25'dir. Bu sonuçlara göre Göynük Vadisi'nin heyelan duyarlılığı yüksektir. Göynük Vadisi'nde Bingöl-Erzurum karayolu uzun bir mesafede heyelan duyarlılığı yüksek olan sahalardan geçirilmiştir. Çeşitli kesimlerinde meydana gelen heyelanlar karayolunun geçirildiği yer konusundaki yanlışlığı göstermektedir. Göynük Vadisi'nde Bingöl'ün içme suyu ihtiyacını karşılayan Kürik Hattı da duyarlılığın yüksek olduğu sahadan geçirilmiştir. Heyelan duyarlılığının yüksek olduğu sahada yer alan Kalencik, Göynük ve Elmalı köyleri vadide nüfusun en fazla olduğu yerleşmelerdendir. Göynük Vadisi'nde heyelanların doğurduğu sorunların fazla olması, inceleme alanında beşeri faaliyetler planlanırken heyelan duyarlılığın dikkate alınmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Vadide heyelan duyarlılığının çok yüksek ve yüksek olduğu sahalar yerleşime açılmamalı, var olan yerleşmeler nakledilmeli ve heyelan sahasından geçirilen karayolunun yeri değiştirilmelidir. İçme suyu ihtiyacını karşılamak için alternatif su kaynakları devreye alınmalıdır

THE ANALYSIS OF LANDSLIDE SENSITIVITY THROUGH GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS IN GÖYNÜK VALLEY

In this study landslide sensitivity has been formed between Bahçeköy and Elmalı parts of Göynük Valley by using geographical information systems together with Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) used in landslide sensitivity analysis, slope, elevation, aspect, geological features, curvature, distance from tectonic faults and river systems and active landslide zones. Geological features and tectonic faults have been obtained through scanning the maps, prepared concerning the research area by Mineral Research and Exploration Institute, transferring to CBS and digitising them. The geomorphological features of the area have been produced from Digital Elevation Model which is obtained by digitising the 1/25000 scale maps. The satellite data of research area were recorded on September 19, 2011 by Landsat TM. The plantless areas have been determined by using the 4th and 3rd band values of satellite data with the formula of Normalized Difference Vegetation Index. The information picked up from satellite images, geological and geomorphological features have been evaluated together with literature research and for research areas highest, high, medium, low, sensitive and insensitive areas for landslides have been determined. According to the data picked up in this research, the rate of medium landslidesensitive areas are 45%, the rate of high landslide-sensitive areas are 25% in Göynük Valley. Accordingly, the landslide sensitivity of Göynük Valley is high. The freeway of Bingöl-Erzurum throughout the Göynük Valley has been built on areas where lanslide-sensitivity is highalong a long distance. The frequent landslides that took place at various parts of the freeway indicates the imperfections about the area where it was built. The Kürik potable water pipeline that meets the freshwater need of Bingöl in Göynük Valley was also built on those parts where landslide sensitivity is high. Kalencik, Göynük and Elmalı villages, which are situated on that area where the landslide sensitivity is high, are the most densely populated areas in the Göynük Valley. As the problems that landslides creates are much, while the human activities are being planned, the landslide sensitivity should be considered. The areas where landslide sensitivity is too high and highshould not be open to settlement, the existing settlements sould be transferred, and the location of the freeway on landslide sensitive area should be changed. To meet the potable water need alternative sources should be put into use

PDF

___

AKINCI Halil, DOĞAN Sedat, KILIÇOĞLU Cem, KEÇECİ Sevim Bilge, Samsun İl Merkezinin Heyelan Duyarlılık Haritasının Üretilmesi, Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, C: 2, N: 3 (2010), s.: 13-27.
AKYÜZ Serdar, SANÇAR Taylan, ZABCI Cengiz, Karlıova Üçlü Eklemi Civarında Göynük Fayı (Bingöl) ve Varto Fayı’nın Morfotektoniği, Fay Geometrisi ve Kayma Hızı, Tübitak Proje No: 109Y160, İstanbul 2010.
ALPARSLAN Erhan, Yüce Hilal, ERKAN Bora, İNAN Sedat, ERGİNTAV Semih, SAATÇILAR Ruhi, “Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece Gölleri Arasındaki Bölgede Heyelan Duyarlılığının Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Çok Kıstaslı Analizi”, 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13-16 Eylül 2006, Fatih Üniversitesi, İstanbul 2006.
ARPAT Esen, ŞAROĞLU Fuat, “Doğu Anadolu Fayı ile ilgili Bazı Gözlem ve Düşünceler”, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Dergisi, S: 78 (1972), s.: 44-51, Ankara.
AVCI V, (2007). Bingöl Ovası ile Karlıova Arasında Göynük Çayı Vadisi’nin Jeomorfolojisi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ
AVCI Vedat, GÜNEK Halil, Göynük Çayı (Bingöl) Vadisi’nde Doğu Anadolu Fayı’na Bağlı olarak Oluşan Heyelanlar ve Özellikleri, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Hatay 2012.
AYALEW Lulseged, YAMAGISHI Hiromitsu, “The Application of GIS-Based Logistic Regression For Landslide Susceptibility Mapping İn The Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan”, Geomorphology, V: 65, I: 1-2 (2005), pp.: 15–31.
BULUT İhsan, GİRGİN Mustafa, Gök Yaşar, “Kalecik Heyelanı- Karlıova”, Doğu Coğrafya Dergisi, S: 3 (2000), s.: 47-60, Erzurum.
CLERICI Aldo, PEREGO Susanna, TELLINI Claudio, VESCOVI Paolo, “A Procedore for Landslide Susceptibility Zonation by Conditional Analysis Method”, Geomorphology, V:48, I: 4 (2002), pp.: 349-364.
DAĞ Serhat, BULUT Fikri, “Coğrafi Bilgi Sistemleri Tabanlı Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasına Bir Örnek: Çayeli (Rize, KD Türkiye)”, Jeoloji Mühendisliği Dergisi 36 (2012), s.: 35-62
DAI C. Fuchu, LEE Chack Fan, LI Jia, XU Zhi Wei, “Assessment of Landslide Susceptibility on the Natural Terrain of Lantau Island, Hong Kong”, Environmental Geology, V: 40, I: 3 (2001), pp.: 381–391.
DAI C. Fuchu, LEE Chack Fan, NGAI Y. Yip, “Landslide Risk Assessment and Management: an Overview”, Engineering Geology, V: 64, I: 1 (2002), pp.: 65–87.
DEĞERLİYURT M, “İskenderun-Arsuz İlçelerinin (Hatay) Cbs Tabanlı Zemin Hareketleri Duyarlılık Analizi, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring (2014), p. 655-678. www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6765
DONATI L, TURRINI M. C, “An Objective Method to Rank the Importance of the Factors Predisposing to Landslides with the GIS Methodology: Application to an Area of the Apennines (Valnerina; Perugia, Italy)”, Engineering Geology, V: 63 I: 3-4 (2002), pp.: 277-289.
DUMAN Tamer, OLGUN Şeyda, ÇAN Tolga, NEFESLİOĞLU Hakan, HAMZAÇEBİ Semi, ELMACI Hasan, DURMAZ Serap, ÇÖREKÇİOĞLU Şule, 1/500000 Ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Erzurum Paftası, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara 2009.
DUMAN Tamer, EMRE Ömer, “The East Anatolian Fault: Geometry, Segmentation and Jog Characteristics”, Geological Society, Special Publications v: 372 (2013), London
EKİNCİ Deniz, “Karadeniz Ereğli’sinin Zemin Hareketleri Duyarlılık Sahalarının Sınıflandırılması ve Yüksek Riskli Yerleşmelerin Zemin Stabilite Analizi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, S: 13 (2005), s.: 121-137, İstanbul
EKİNCİ Deniz, Zonguldak-Hisarönü Arasındaki Karadeniz Akaçlama Havzasının Kütle Hareketleri Duyarlılık Analizi, Titiz Yayınları, İstanbul 2011.
EMRE Ömer, HERECE Erdal, DOĞAN Ahmet, PARLAK Oktay, ÖZAKSOY Volkan, ÇIPLAK Rukiye, ÖZALP Selim, 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi Değerlendirme Raporu, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Rapor No:10585, Ankara 2003.
ERENER Arzu, DÜZGÜN H. Şebnem, “Heyelan Analizlerinde Coğrafi Ağırlıklandırılmış Regresyon (CAR) Metodu”, 11. Türkiye Bilimsel Harita ve Teknik Kurultayı, 02-06 Nisan, Ankara 2007.
GÖKÇE Oktay, DEMİR Ahmet, ÖZDEN Şenay, Türkiye’de Heyelanlı Yerleşim Birimlerinin dağılımı ve CBS Ortamında Sorgulanması (Afet Envanteri 1950- 2005), 1. Heyelan Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s.: 24-40, Trabzon 2006.
GÖKÇEOĞLU Candan, ERCANOĞLU Murat, “Heyelan duyarlılık haritalarının hazırlanmasında kullanılan parametrelere ilişkin belirsizlikler”, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni Yerbilimleri, S: 23 (2001), s.:189-206.
HERECE Erdal, Doğu Anadolu Fayı Atlası, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Özel Yayın No:13, Ankara 2008.
KUMTEPE Pemra, NURLU Yıldız, CENGİZ Türkan, SÜTÇÜ Emine, “Heyelan Duyarlılık Haritalarının Hazırlanmasında Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı”, HKM Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetim Dergisi, S: 3 (2011), s.: 41-46.
LUZİ Lucia, PERGALANİ, Florıana, “Slope in Stability in Static and Dynamic Conditions for Urban Planning: the “Oltre Po Pavese”, Case History (RegioneLombardia-Italy)”, Natural Hazards, S: 20 (1999), s.: 57-82.
MEHROTRA G. Sarkar, SARKAR Shantanu, DHARMARAJU R, “Landslide hazard assessment in Rishikesh-Tehriarea, Garhwal Himalaya, India”, Proceedings of 6th International Symposium on the Landslides, 10-14 February, Christchurch, England, D.H. Bell (ed.), Balkema 1992.
NAGARAJAN Ramasamy, ROY Arijit, VINOD Kumar R, MUKHERJEE A, KHIRE M. V, “Landslide Hazard Susceptibility Mapping Based On Terrain and Climatic Factors For Tropical Monsoon Regions”, The Bulletin of Engineering Geology and the Environment, V: 58, I: 4 (2000), pp.: 275–287.
ÖZŞAHİN Emre, KAYMAZ Kıvanç Çağlar, “Camili (Macahel) Biyosfer Rezerv Alanının (Artvin KD Türkiye) Heyelan Duyarlılık Analizi”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/3, (2013), p.: 471- 493, www.turkishstudies.net, DoiNumber:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4260
ÖZTÜRK Kemal, “Heyelanlar ve Türkiye’ye Etkileri”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C: 22, S: 2 (2002), s: 35-50.
REİS Selçuk, BAYRAK Temel, SANCAR Cenap, ERDURAN Murat, ATASOY Mustafa, NİŞANCI Recep, Ekercin Semih, Rize İline ait Heyelan Risk Bölgeleri ve Uygun Yerleşim Alanlarının Coğrafi Bilgi Teknolojileri ile Belirlenmesi, TÜBİTAK Proje No: 106Y018, Ankara 2009.
SAHA Ashis Kumar, GUPTA P. Ravi, ARORA M. K, “GIS-Based Landslide Hazard Zonation in the Bhagirathi (Ganga) Valley, Himalayas”, International Journal of Remote Sensing, V: 23, I: 2 (2002), pp.: 357-369.
SEVER Ramazan, “Erzurum-Bingöl Karayolunda Ulaşımı Güçleştiren Coğrafi Etmenler”, Doğu Coğrafya Dergisi, S:14 (2005), s: 283-309, Konya.
TARHAN Niyazi, 1/100000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Erzurum G31 Paftası, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara 1997.
TEMESGEN Berhanu, MOHAMMED, M. Umer, KORME Tesfaye, “Natural Hazard Assessment Using GIS and Remote Sensing Methods, With Particular References To The Landslides in The Wondogenet Area, Ethiopia”, Physics and Chemistry of the Earth (C), V: 26, No: 9 (2001), pp.: 665–675
TONBUL Saadettin, “Bingöl Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Gelişimi”, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, C: 2, S: 2 (1990), s: 329-352, Ankara.
VARNES J. Davis, Landslide Hazard Zonation: a Review of Principles and Practice, Published by the United Nations Educational, France 1984.
YALÇIN Ali, “Heyelan Duyarlılık Haritalarının Üretilmesinde Analitik Hiyerarşi Yönteminin ve CBS’nin Kullanımı”, Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, C: 22, S: 3 (2007), s.: 1-14.
YALÇIN Ali, BULUT Fikri, “Landslide susceptibility mapping using GIS and digital photogrammetric techniques: a case study from Ardesen (NE-Turkey)”, Nat Hazards, 41, (2007),201–226.