Türkçede Zarf-fiil eklerinin durum ekleriyle kalıplaşması

Türkçede ek kalıplaşması sık sık karşılaştığımız olaylardan birisidir. Kimi ekler kendi asli görevlerinden dışında kullanılmakta, kelime tabanına eklenerek farklı anlamda bir kelime oluşturmaktadır. Zarf-fiil eklerinin Türkçenin eski dönemlerinden beri kalıplaştığı ve yapım eki gibi kullanıldığı bilinmektedir. Ayrıca bu eklerin kural dışı olarak durum ekleriyle kalıplaştıkları da görülür. Bu yazımızı iki ana bölümde işleyeceğiz: Birinci bölümde zarf-fiil eklerinin kalıplaşarak asli görevleri yerine yapım eki gibi kullanılmaları ve oluşan isimlerin üzerine durum eklerinin gelmesini; ikinci bölümde ise, zarf-fiil eklerinin asıl fonksiyonlarını kaybetmeden, çoğu yalnız anlamı pekiĢtiren durum ekleri almasıyla oluşan genişlemiş zarf- fiil eklerini örnekleriyle göstereceğiz.

The patterned gerund affixes with case endings in Turkish

Inflexible affixes that have been observed in all periods of Turkish. Some affixes are used of outside their own principal duties and they added to the base of the word and create a new word with a new meaning. It is known that gerund affixes can become inflexible in Turkish and use as a derivational affix. This affixes also can become inflexible with the case endings. We discuss this article in two main section: In first section wediscuss gerund affixes which used as a derivational suffix and get the case endings over them. In the second section we show examples about the gerund affixes expanded with the case endings which were used to reinforce the meaning.

PDF

___

ARGUNŞAH, Mustafa (2009), “Kıbrıs Ağzında Ünlü Değişmeleri”, Kıbrıs Konuşuyor, Kıbrıs Ağzı Üzerine İncelemeler, Kesit Yayınları, İstanbul, s. 85-108.
BANGUOĞLU, Tahsin (1974), Türkçenin Grameri, Baha Matbaası, İstanbul.
BOZ, Erdoğan (2002), Afyon Merkez Ağzı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Afyon. (Afyon)
CAFEROĞLU, Ahmet (1995), Orta Anadolu Ağızlarından Derlemeler, TDK Yayınları, Ankara. (Kayseri)
DELİCEIRMAK, Orbay (1998), Süleyman Uluçamgil –Bütün Eserleri-, Lefkoşa.
EDİSKUN, Haydar (1963), Yeni Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
EREN, Emin (1997), Zonguldak-Bartın-Karabük İlleri Ağızları, TDK Yay., Ankara. (Zonguldak)
GEMALMAZ, Efresiyap (1995), Erzurum İli Ağızları, 3 c., TDK Yay., Ankara. (Erzurum)
GRÖNBECH, Kaare (1998), Türkçenin Yapısı, (çev. M. Akalın), TDK Yay., Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer (1988), Kütahya ve Yöresi Ağızları, TDK Yay., Ankara. (Kütahya)
GÜLSEVİN, Gürer (2000), “Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-fiiller”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 5, s. 122-143.
GÜLSEVİN, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları, TDK Yayınları, Ankara. (Uşak)
GÜNAY, Turgut (2003), Rize İli Ağızları, TDK Yayınları, Ankara. (Rize)
HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1992), Türk Dilinde Edatlar, Millî Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul.
KARAHAN, Leyla (1995), Türkçede Söz Dizimi, 3. bs., Akçağ Yayınları, Ankara.
KARAHAN, Leyla (1996), “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Bazı Zarf-fiil Ekleri”, Türk Kültürü Araştırmaları, Yıl: XXXII/1-2 1994, Ankara, s. 205-236.
KARAHAN, Leyla (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yayınları, Ankara.
KORKMAZ, Zeynep (1956), Güney-Batı Anadolu Ağızları, TDK Yay., Ankara.
KORKMAZ, Zeynep (1963), Nevşehir ve Yöresi Ağızları, TDK Yay., Ankara. (Nevşehir)
KORKMAZ, Zeynep (2000), Türkçede Eklerin Kullanılış ġekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK Yay., Ankara.
OLCAY, Selahattin (1995), Erzurum Ağzı, TDK Yay., Ankara. (Erzurum, O.)
ÖNER Mustafa (1999), “-matı / -meti Gerundiyumu Hakkında”, 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı 1996, TDK Yay., Ankara, s. 833-840
SARACOĞLU, Erdoğan (1992), Kıbrıs Ağzı, Sesbilgisi Özellikleri-Metin Derlemeleri, Sözlük,
KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yay., Ankara. (Kıbrıs) Tarama Sözlüğü (1965-1977), 8 cilt, TDK Yay., Ankara. (TarS)
TEKİN, Talat (1958a), “daha Zarfı ve da/de Edatı Hakkında”, Türk Dili, S. 83 (Ağustos 1958), s. 560-562.
TEKİN, Talat (1958b), “daha Zarfının Anlam ve KullanılıĢları”, Türk Dili, S. 85 (Ekim 1958), s. 25-27.
Türkçe Sözlük (2005), TDK Yay., Ankara.
ÜSTÜNER, Ahat (2003), Türkçede Pekiştirme, Fırat Üniversitesi Yay., Elazığ.
YÜCE, Nuri (1999), Gerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, Simurg Yay., İstanbul.
YÜKSEL, Hasan, DELİCE, H. İbrahim, AKSOYAK, İ. Hakkı (1996), Eski Anadolu Türkçesine İlişkin Bir Metin: İslâmî‟nin Mesnevîsi, Sivas.