YENİ HARFLERİN KABULÜ VE ADANA BASINI’NA YANSIMASI: “YENİ ADANA” VE “TÜRK SÖZÜ” GAZETESİ

Bir ülkedeki toplumsal, siyasal, kültürel, ekonomik ve dini gelişmelerin halka yansıması televizyon, radyo, gazete, dergi gibi basın yayın araçlarıyla olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurtuluş ve kuruluş yıllarında da basın yayın organlarının rolü oldukça önemlidir. Özellikle, Milli Mücadele zamanında halka psikolojik destek veren gazeteler, milli duyguların kuvvetlenmesinde, birlik ve beraberliğin güçlenmesinde etkin rol oynamışlardır. Ulusal basının yanı sıra yerel basın da Kurtuluş Savaşı sürecinde bölge halkını bilgilendirmiş ve halkı Milli Mücadele konusunda bilinçlendirmiştir. Kurtuluş Savaşı'nın ardından kurulan Yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin rejimi, siyasi ve kültürel vizyonu ulusal ve yerel basında an be an yer almıştır. Devlet kurulduktan sonra gerçekleştirilen değişim ve dönüşümler yine basın kanalıyla Cumhuriyeti'nin çağdaş devlet haline gelmesinde dönüm noktası olan Atatürk devrimlerinin toplum tarafından anlaşılması için de dönem basınına büyük görev düşmüştür. Atatürk devrimlerinden olan Harf İnkılabı'nın duyurulma aşamasında faal olarak çalışan kurumlardan bir tanesi de dönem gazeteleridir. Yeni harflerin tanıtımı, halka öğretilmesi, Mustafa Kemal'in ve aydınların Latin harfleriyle ilgili görüşleri basında sık sık yer almıştır. Çalışmada 1918 yılında kurulan ve Adana'nın yerel yayın organı olan Yeni Adana ve 1923 yılında yayın hayatına başlayan Türk Sözü gazetelerinin fonksiyonlarından yararlanılacaktır. Bu gazetelerin, Harf İnkılâbı'nın duyurması, yeni harfleri tanıtması ve uygulama sürecindeki rolleri ortaya konacaktır.

THE ACCEPTANCE OF NEW LETTERS AND REFLECTION OF THEM TO THE ADANA PRESS: “YENİ ADANA” AND “TÜRK SÖZÜ”

The reflection of social, political, cultural, economic and religious developments in a country has been by the media like television, radio, newspaper and magazine. The role of the media in the years of liberation and foundation of Turkish Republic was also very important. Especially the newspapers provided psychological support to the public in the time of the National Struggle played an active role in strengthening the national feelings, strengthening the unity and solidarity. The local press as well as the national press informed the people of the region and got the people to become conscious about the National Struggle during the War of Independence. The political and cultural vision of the new regime of Turkish Republic established after the War of Independence was involved in national and local media moment by moment. The changes and the transformations after foundation of state were delivered to the public through the press. At this stage, to be understood of Atatürk’s revolutions which were the historic moment for the Turkish Republic in becoming contemporary society was entrusted a major task of the press. It was the newspapers of the period which was one of the institutions working actively in the announcement stage of the Letter Revolution one of the revolutions of Atatürk. The introduction of new letters, the teaching to the public, the opinions of Mustafa Kemal and intellectuals about Latin letters often were been involved in the press. In the study it will benefit from the functions of Yeni Adana established in 1918 and was the local media of Adana and Türk Sözü began broadcasting in 1923. It will be exposed the announcing of Letter Revolution, introducing of new letters and the roles in the process of implementation of these newspapers.

PDF

___

AKALIN, H.Ş. (2002). Cumhuriyet Döneminde Türkçe, Türkler Ansiklopedisi içinde (ss.15-53), c.18, Edt: Hasan Celal Güzel vd., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. Ankara.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1997) c.II, Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları: 1.
ARIKAN, A. (2009 Kasım). Bilimsel Yönden Harf Devriminin Haklılığının Kesin Kanıtı Olarak Harf Devriminin Türk Basınına Somut Etkileri. 80.Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.82–88). Edt: Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayını.
ARIKOĞLU, D. (1961). Hatıralarım, İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası.
BABACAN, M. (2009). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Alfabe Tartışmaları. 80.Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.30–36). Edt: Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayını.
BARAN, T.A. (2009 Kasım). Çağdaşlaşma Aracı Olarak Harf İnkılâbı. 80.Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.114–123). Edt: Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayını.
BAYDAR, M. (1973). Atatürk ve Devrimlerimiz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2. Baskı.
ÇELİK, K. (2009). Türk Basın ve Yayımında Harf İnkılâbı. 80.Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.89–108). Edt: Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayını.
DEVELLİOĞLU, F. (2004). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Haz: Aydın Sami Güneyçal, Ankara: Aydın Kitabevi.
DÖNMEZER, S. (2004). Atatürk İnkılâpları ve Sosyal Değişme. Atatürk Düşünce El Kitabı I. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
ENER, K. (1970). Çukurova Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi. Ankara: Türkiye Kuvayı Milliye Mücahit ve Gazileri Cemiyeti.
GÜLMEZ, N. (2006). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Harfler Üzerine Tartışmalar. İstanbul: Alfa Aktüel.
İSLAM, İ. (1995). Milli Mücadelede Yeni Adana Gazetesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Prof. Dr. Enver KONUKÇU (Danışman), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
KATOĞLU, M. (2008). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Eğitim, Kültür, Sanat. Türkiye Tarihi-Çağdaş Türkiye (1908-1980). Yay.yön. Sina Akşin, İstanbul: Cem Yayınevi.
KOLOĞLU, O. (1993). Türk Basını Kuvayi Milliye’den Günümüze. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KOLOĞLU, O. (2009). “Bilimselden “Medyatik” e Tarih. İstanbul: Destek Yayınevi.
LEVEND, A.S. (1949). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Safhaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
LEWİS, B. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: TTK.
MAHMUDOVA, G. (2009 Kasım). Eski Türk Alfabelerine Bir Bakış. 80.Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu içinde (ss.46–53). Edt: Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayını.
OKÇABOL, R. (1999). Cumhuriyet Döneminde Yetişkin Eğitimi. 75 Yılda Eğitim, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
ÖZEL, E. (2007). Atatürk Dönemi Türk Eğitim Programları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yrd. Doç. Dr.Necati AKSANYAR (Danışman), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kütahya.
ÖZTÜRK, Y. (1992). Yerel Anadolu Basını. Yerel Basın Kurultayı içinde (ss.149–154). Adana: Çukurova Gazeteciler Cemiyeti Yayınları: 2.
TUNCA, E.A. (2006 Aralık).Türk Harf Devriminin Halka Tanıtım Çalışmaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2.
ÜLKÜTAŞIR, M.Ş. (2000). Atatürk ve Harf Devrimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3.Baskı.
http://www.yeniadana.net/web/hakkimizda.aspx?pgid=12. ErişimTarihi: 12 Aralık 2012.
Hâkimiyet-i Milliye, 1 Eylül 1928.
Hâkimiyet-i Milliye, 2 Eylül 1928.
Resmi Gazete, 3 Teşrîn-i Sânî (Kasım)1928 (Cumartesi).
Türk Sözü, 20 Haziran 1928 (Çarşamba).
Türk Sözü, 28 Haziran 1928 (Perşembe).
Türk Sözü, 1 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe).
Türk Sözü, 1 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe). “Baio”.
Türk Sözü, 1 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe). Mustafa Nuri, “Sös Derleme”.
Türk Sözü, 2 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Cuma).
Türk Sözü, 4 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Pazar). “Reis-i Cumhur Hazretlerinin Îrâd (söyleme) Buyurdukları Tarihi Nutuk”.
Türk Sözü, 5 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Pazartesi). “Harf Kanunu”.
Türk Sözü, 7 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Çarşamba). Tonguç, “Türk Sanatkârları”.
Türk Sözü, 8 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe). “Paşa Kazım Beyle Mülakat”.
Türk Sözü, 29 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe). “Şayan-ı Tebrik Bir Muvaffakiyet”.
Türk Sözü, 9 Birinci Kânûn (Aralık) 1928 (Pazar). “Harf inkılâbımızın memleket haricindeki akisleri”.
Türk Sözü, 30 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Cuma).
Türk Sözü, 31 Birinci Kânûn 1928.
Yeni Adana, 1 Eylül 1955.
Yeni Adana, 2 Eylül 1928 (Pazar).
Yeni Adana, 6 Eylül 1928 (Perşembe).
Yeni Adana, 28 Eylül 1928 (Cuma).
Yeni Adana, 20 Teşrîn-i Evvel 1928 (Pazar). A.Nami, “Dürbin Arkasında”.
Yeni Adana, 1 Teşrîn-i Evvel (Ekim) 1928 (Pazartesi). “Yeni imlayı çabuk öğrenelim 1 Teşrînde Resmi muhâberât bununla olacak”.
Yeni Adana, 2 Teşrîn-i Evvel (Ekim) 1928 (Salı). “İmlamız Daha Ziyade Kolaylaştı! Hemen Öğrenelim”.
Yeni Adana, 2 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Cuma).
Yeni Adana, 5 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Pazartesi).
Yeni Adana, 7 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Çarşamba). “Yeni Harflerle”.
Yeni Adana, 10 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Pazar).
Yeni Adana, 14 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Çarşamba).
Yeni Adana, 16 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Cuma).
Yeni Adana, 19 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Pazartesi).
Yeni Adana, 27 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Salı).
Yeni Adana, 29 Teşrîn-i Sânî (Kasım) 1928 (Perşembe). “Türkiye’de Yeni Harfler”.
Yeni Adana, 9 Kânûn-ı Evvel 1928 (Pazar).
Yeni Adana, 25 Kânûn-ı Evvel 1928 (Pazar). Muzaffer Timur Taş, “On birinci seneye girerken de aynı maksatla koşuyor”.
Yeni Adana, 26 Kânûn-ı Evvel (Aralık) 1928 (Çarşamba).
Yeni Adana, 30 Kânûn-ı Evvel (Aralık)1928 (Pazar).