NİĞDE TÜRK OCAĞI'NIN KURULUŞU VE İLK FAALİYETLERİ(1924-1926)

Fiili olarak 1911 senesinde kurulan Türk Ocakları Milli Mücadele sonrasında yeniden teşkilatlanmaya gitmiştir. Niğde Türk Ocağı Milli Mücadele sonrası kurulan teşkilatlardan birisidir. Ocağın kuruluşunu ve ilk faaliyetlerini Niğde'de yayınlanan ve elimize ulaşabilen gazete nüshalarında yer alan haberlerden istifade ederek değerlendirdik. Bugüne kadar kütüphane ve arşivlerde Niğde Gazetelerine ait tam bir koleksiyon bulmam mümkün olmamıştır. Bu sebepten de Niğde Türk Ocağının kuruluşu ve faaliyetlerine dair bir çalışma yapılamamıştır. Ancak Niğde Türk Ocağına 1925 tarihinde başkanı seçilen Hasan Hüsnü (Savaşçın) Bey'in oğlu Mehmet Yılmaz Savaşçın vasıtasıyla temin ettiğimiz gazete ve belgelerden Ocağın kuruluşu ve faaliyetlerini aydınlatmak mümkün olmuştur. Elimizde mevcut olan gazete ve belgelerden Niğde Türk Ocağı Eylül 1924'te kurulmuştur. İlk İdari Heyeti Reisi C. Şehabeddin (Tüzün) Bey'dir. Bu kişinin meşhur şair C. Şehabeddin olabileceği şeklinde yanlış bir kanaat hâkimdir. Ancak yapılan çalışmada Şehabeddin'in Niğde'de avukatlık mesleğini icra ettiği ortaya çıkarılmıştır. Şehabeddin Bey'in kısa süreli (yaklaşık altı ay) yönetimini takiben 9 Ocak 1925'te yapılan kongrede yönetim değişmiştir. İkinci İdari Heyet Reisi olarak Hasan Hüsnü (Savaşçın) Bey seçilmiştir. Elimizdeki bulunan Türk Ocakları Üyelerine Mahsus Hüviyet varakasında Niğde Türk Ocağı'nın 1 numaralı üyesi Hüsnü Beydir. Hüsnü Bey kısa sürede Ocağı teşkilatlandırıp faal hale getirmiştir. Niğde Türk Ocağı yaptıkları etkinlikler ile Niğde'nin kültürel hayatına önemli hizmetlerde bulunmuştur. Elimizdeki sınırlı belgeler ışığında bugüne kadar çalışılmamış olan Niğde Türk Ocağının kuruluşu ve ilk faaliyetleri değerlendirilmiştir.

THE ESTABLISHMENT AND FIRST ACTIVITIES OF NİĞDE TÜRK OCAĞI (1924-1926)

"Türk Ocakları" which had been established in 1911 was reorganized after national conflict. "Niğde Türk Ocağı" was one of the establishments organized after national conflict. We evaluated the establisments and first activities of "Ocak" from the news of some newspapers we could obtain which had been published in Niğde. It was impossible to find a full collection of Niğde newspapers in libraries and archives. So, no researches were made about the activities and establishment of "Niğde Türk Ocağı". It was possible to mark the activities and establishment of "Ocak" from the newspapers and documents that we could obtain by Mehmet Yılmaz Savaşçın who was the son of selected chairman of "Niğde Türk Ocağı" in 1925 Hasan Hüsnü (Savaşçın). According to documents and newspapers we had, "Niğde Türk Ocağı" was established at September 1924. First chairman of administrative board was C. Şehabeddin (Tüzün). There is a misbelief about this person for he can be the famous poet C. Şehabeddin. But in this study it was discovered that Şehabeddin had worked as lawyer in Niğde. The administrative board changed at the congress in January 9 1925 after Şehabettin Bey's short (about six months) regimen. Hasan Hüsnü (Savaşçın) was selected as the chairman of second administrative board. According to identity certificate which was only for members of "Türk Ocakları" the first numbered member was Hüsnü Bey. Hüsnü Bey had organized and functionalized the "Ocak" in a short time. "Niğde Türk Ocağı" supported to cultural life of Niğde with its activities. The establishment and first activities of "Niğde Türk Ocağı" was evaluated for the first time by our limited documents.

___

  • 1. Arşiv Kaynakları
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
  • BCA, 490.01,70.265.1, 7.6.1932.
  • Özel Arşiv
  • Niğde Türk Ocağı Hüviyet Varakası.
  • Nüfus kayıt Örnekleri
  • Şehabettin Tüzün, Nüfus Kayıt Örneği, Niğde Merkez, Yenice Mahallesi, Cilt No: 21, Hane No: 105.
  • Hasan Hüsnü Savaşçın, Nüfus Kayıt Örneği, Sakarya İli, Geyve İlçesi, Kışlaçay Köyü, Cilt No: 63, Hane No: 13.
  • 2. Gazeteler
  • Cumhuriyet Gazetesi
  • 31 Teşrin-i evvel 1925; 6 Nisan 1958.
  • Feryad I/24 (25 Kânunuevvel 1340)
  • Hâkimiyeti Milliye 4 Mart 1341, 13 Teşrinievvel 1925
  • Müdafaa I/4 (19 Kânunusani 1925)
  • Nida I/4 (5 Ocak 1925); I/7 (26 Ocak 1341); I/10 (16Şubat 1341)
  • Niğde 17 Mart 1926; 24 Mart 1926; 30 Haziran 1926.
  • Resmi Niğde 16 Şubat 1931.
  • 3. Kitap ve makaleler
  • BAYRAKTUTAN, Yusuf, Türk Fikir tarihinde Modernleşme Milliyetçilik ve Türk Ocaklaro (1912-1931), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
  • KARAER, İbrahim, Türk Ocakları ve İnkılâpları (1912-1931), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp tarihi Enstitüsü (Doktora tezi), Ankara 1989.
  • SAPANCALI HÜSNÜ, Karamanoğulları Hayat ve Vekâyi' Tarihiyyeleri, (haz. Nevzat Topal), Kömen Yayınları, Konya 2010.
  • SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken, İstanbul 1994.
  • TUNCER, Hüseyin, Türk Yurdu (1911-1931) Üzerine Bir İnceleme, Kültür Bakanlığı, Ankara 1990).
  • Türk Yurdu, Cilt I, Sayı 3 (Kânunuevvel 1340), s. 229.
  • Türk Ocakları Kurultayı, 23 Nisan-1 Mayıs 1927, 5. İçtima, 2. Celse, s. 249.
  • "Niğde Ocağının Yeni İdare Heyeti", Türk Yurdu, Cilt I, Sayı 6 (Mart 1341), s. 589.
  • Mutlu Erdem, 1942 Niğde Doğumlu