TANZİMAT'TAN II. MEŞRUTİYET'E HÜDÂVENDİGÂR VİLAYETİNDE KARAYOLU YAPIM ÇALIŞMALARI*

Tanzimat döneminde her alanda köklü ıslahatlar yapılmaya başlanmıştı. Bayındırlık alanındaki girişimler kapsamında özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren karayolu meselesine büyük önem verilmiş ve yıllardır ihmal edilen karayollarının ıslahı için çalışmalar başlatılmıştı. Devlet, hazırlattığı projelerle yeni yollar inşa etmeye, eski yolları tamir etmeye çalışmış, bunlarla ilgili birçok nizamname yayımlamıştı. Tanzimat'ın ardından İmparatorluğun karayolu serüveni İmar Meclisleri'nin çabalarıyla başlamıştı. İmar meclisleri oluşturulurken ulaşıma öncelik verilmesi şart koşulmuş, bu meclislere öncelikli görev olarak bölgelerinde yapılacak yolların tespit edilmesi vazifesi verilmişti. İlk iş olarak 1848'de Karadeniz'i Orta Anadolu üzerinden Arabistan'a bağlamak için Trabzon-Bağdat arasında şose yolu yapılması kararlaştırılmıştı. Ancak bunun için hazinede yeterli kaynak bulunamadığı gerekçesiyle bu girişim ertelenmişti. Bu arada yine İmar Meclisleri'nin çabalarıyla Trabzon-Erzurum ve Bursa-Gemlik arasında yol yapım çalışmaları başlatılmıştı. Bu amaçla yapılan çalışmalar yeterli kaynak bulunamaması ve gereken ilginin gösterilmemesi yüzünden yarım bırakılmıştı. Hüdâvendigâr vilayeti yol yapım ve onarım meselesinde en çok önem verilen vilayetlerden birisi idi. Zira Anadolu Sağ Kol Güzergâhı yollarının önemli bir kısmı Hüdâvendigâr vilayeti sınırları içerisinden geçtiğinden her dönemde vilayet yollarının yapım ve onarımına dikkat edilmişti. Ayrıca İstanbul'un iaşesinin temininde Hüdâvendigâr vilayeti oldukça önemli bir yer teşkil ettiğinden vilayetin yollarının yapımı ve düzenli olarak onarımı gerçekleştirilmeye çalışılıyordu. Bu çalışmada Tanzimat'tan II. Meşrutiyet dönemine kadar geçen sürede vilayet dâhilinde bulunan mevcut yollar ortaya konulurken, yapılan yeni yollar ve tamirat işleri ile ilgili bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

FROM TANZİMAT PERIOD TO THE SECOND CONSTITUTIONALIST HÜDÂVENDİGÂR CITY HIGHWAY CONSTRUCTION WORKS

Made during the Tanzimat reforms began to be established in every area. Initiatives, especially in the field of Public Works under the XIX. given great importance to the issue of the road in the second half of the century, and for many years was initiated studies for the rehabilitation of neglected roads. Government, prepared by the projects to build new roads, worked to repair the old ways, many of regulation was published about them. Councils Reconstruction efforts after the Tanzimat, the empire had begun the adventure of the road. Giving priority to creating a transportation stipulated in the zoning Councils, to identify ways to do these councils serve as the primary task was given to regions. In 1848, the first job out of the Black Sea, Central Anatolia to Arabia, decided that the way to connect the highway between Trabzon and Baghdad. However, due to lack of sufficient grounds for this treasure, this initiative was postponed. In the meantime, efforts still Councils Reconstruction of Trabzon, Erzurum and Bursa-Gemlik road construction work was launched. For this purpose, studies was discontinued due to the lack of resources and the need to not show interest.Road construction and repair Hüdavendigâr province provinces was one of the most important issue. Because a significant portion of the Anatolian Right Arm Route Hüdavendigâr district roads within the boundaries of the construction and repair of roads passes each note in the province had been. Also very important in the feeding of Istanbul province constitutes a supply Hüdavendigâr province sought to be realized by constructing new roads and repair on a regular basis. In this study, from the Tanzimat within the existing roads in the province in the period up to the period of constitutionalıst are introduced, information about the new roads and repair works will bepresented.

PDF

___

BOA. İ.MMS. 110/4706, 10 R 307(04.12.1889).
BOA. İ.MMS. 110/4706, 6 Ca 307(29.12.1889).
BOA. İ.DH. 519/35361, 5 B 1280 (16.12.1863).
BOA. İ.DH. 1080/84763, 29 Ş 305 (11.05.1888).
BOA. Y.PRK.T.NF. 1/26, 1298 (1880/1881).
BOA. Y.PRK.TNF. 2/38, 22 Ca 306 (24.01.1889).
BOA. Y.PRK.UM. 22/26, 1 Temmuz 307 (13.07.1891).
BOA. T.OMZ.VRK. 532/5, 28 Şubat 320 (13.03.1905).
Sâlnâme-i Vilâyet-i Hüdâvendigar, H. 1302 (1885); H. 1303 (1885/1886); H. 1310 (1892/1893); H. 1311 (1893/1894); H. 1312 (1894); H. 1315 (1897); H. 1316 (1898); H. 1318 (1900); H. 1321 (1903); H. 1323 (1905); H. 1324 (1906).
Ceride-i Havadis, nr. 526, 4 C 1267 (06.04.1851); nr. 557, 11 S 1268 (06.12.1851); Ceride-i Havadis, nr. 583, 29 Ş 1268 (18.06.1852).
Mecmua-i Umur-ı Nafia, nr. 1, M 1302 (Ekim-Kasım 1884); nr. 2, S 1302 (Kasım-Aralık 1884); nr. 12, Z 1302 (Eylül-Ekim 1885).
Takvim-i Vekâyi, def'â 439, 21 S 1267 (26.12.1850); nr. 466, 10 C 1268 (01.04.1852).
Tasvir-i Efkâr, nr. 83, 23 Ş 1279 (13.02.1863).
Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, 1 Ş 1309 (01.03.1892); 1 S 1310 (25.08.1892); 1 N 1314 (03.02.1897); 15 Za 1315 (07.04.1898); 1 Ra 1319 (18.06.1901), 1 B 1319 (14.10.1901); 15 B 1319 (28.10.1901); 15 N 1320 (16.12.1902).
ATALAR, Münir, "Hacc Yolu Güzergâhı ve Masrafı (KaraYolu, 1253/1837)", OTAM Dergisi, 4. Sayı, s. 43-90.
BOSTAN, M. Hanefi, "Osmanlı Devleti'nde Yol ve Haberleşme Sistemi", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 82. Sayı, s. 63-67.
ÇADIRCI, Musa, "Tanzimat Dönemi'nde Karayolu Yapımı", Ankara Üniversitesi DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, 15. Cilt, 26. Sayı, Ankara 1991, s. 153-167.
ÇETİN, Cemal, Anadolu'da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2009.
ÇİFTÇİ, Cafer, "Osmanlı Döneminde İstanbul'un İâşesinde Bursa'nın Rolü", Ankara Üniversitesi OTAM Dergisi, 16. Sayı, Ankara 2004, s. 153-171.
Déscription de la ville d'Arz-roum, suivie de six itinéraires de cette ville a Constantinople, Tiflis, Dijarbekr, Trébizonde, Bagdad et Smyrne, par le colonel ***, 1826, Journal Asiatigue, Tome IX, Paris, 1826, s. 223-230.
DUYSAK, Cabir, "19. Yüzyılda Osmanlı Devleti Karayolları", Osmanlı'da Ulaşım, Editörler: Vahdettin Engin-Ahmet Uçar vd. , Çamlıca Yayınları, İstanbul 2012, s. 37-51.
HALAÇOĞLU, Yusuf, Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), PTT Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2002.
KILIÇ, Rüya, "Osmanlı Devleti'nde Hac ve Hac Yolları", Tarih Çevresi, 18. Sayı, Eylül-Ekim 1995, s. 34-48.
KİNNEİR, John Macdonald, Journey through Asia Minor, Armenia and Koordistan, in the Years 1813 and 1814, London 1818.
LAURENT, Beatrice Saint, "Bir Tiyatro Amatörü: Ahmed Vefik Paşa ve 19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Bursa'nın Yeniden Biçimlenmesi", Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, Editörler: Paul Dumont-François Georgeon, Çev. Ali Berktay, Tarih Vakfı Yurt Yay. , İstanbul 1999, s. 79-98.
MİROĞLU, İsmet, "Osmanlı Yol Sistemine Dair", Tarih Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Münir Aktepe'ye Armağan), 15. Sayıdan Ayrıbasım, İstanbul 1997, s. 241-252.
MÜDERRİSOĞLU, Fatih, "Osmanlı İmparatorluğu'nda Menzil Yolları ve Menzil Külliyeleri", Osmanlı Ansiklopedisi, 10. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 376-383.
RAMSAY, W. M. , Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1960.
SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, "Tanzimat Dönemi İmâr Meclisleri", Ankara Üniversitesi DTCF, OTAM Dergisi, 3. Sayı, s. 323-332.
SOYDEMİR, Selman, "Osmanlı Devrinde Hac Yolları", Osmanlı'da Ulaşım, Editörler: Vahdettin Engin-Ahmet Uçar vd. , Çamlıca Yayınları, İstanbul 2012, s. 53-66.
ŞENTÜRK, M. Hüdai, "Osmanlılarda Haberleşme ve Menzil Teşkilâtına Genel Bir Bakış", Türkler, 14. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 904-919.
TAESCHNER, Franz, "Muhtelif Devirlerde Anadolu Yolları ve Cihan Münakalatına Nazaran Vaziyeti", Çev. Hamit Sadi, Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, 5. Cilt, 1-2. Sayı, Haziran-Kanun-ı Evvel 1926, Milli Matbaa-İstanbul 1927, s. 96-108.
_________________, Osmanlı Kaynaklarına Göre Anadolu Yol Ağı, Çev. Nilüfer Epçeli, Cilt I-II, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2010.
TEKELİ, İlhan-İLKİN, Selim, Cumhuriyetin Harcı Modernitenin Altyapısı Oluşurken, 3. Cilt, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Eylül 2004.
TUNCER, Orhan Cezmi, Anadolu Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2007, s. 91-114.
TURAN, Osman, "Selçuk Kervansarayları", Belleten, 10. Cilt, 39. Sayı, Ankara Temmuz 1946, s. 471-496.
TÜTENGİL, Cavit Orhan, İçtimaî ve İktisadî Bakımdan Türkiye'nin Karayolları, İstanbul Matbaası, İstanbul 1961.