220117

HELLESPONTUS'DAKİ RHODIUS VADİSİNDEN BİZANS MİMARİ PLASTİKLERİ

Çanakkale Boğazı'ndaki Bizans kıyı şehirlerinin ortak özelliği boğaz kıyısında bir limana sahip olmalarıdır. Bu limanların yeri genelde Çanakkale Boğazı'na ulaşan akarsuların oluşturduğu vadilerin ağzıdır. Vadilerin ise Bizans döneminde yoğun iskan edildiği anlaşılmaktadır. Bizans döneminde yoğun iskan edilmiş vadilerden biri orta Boğaz bölümünün Anadolu kıyısındaki Rhodius (Sarıçay) Vadisidir. Rhodius, Kirazlıdağ, Aladağ ve Kayalıdağ'dan gelen derelerle beslenir. Uzunluğu yaklaşık 40 km.'dir ve boğazın orta bölümündeki en büyük vadidir. Atik Hisar önlerinden ovaya çıkar. Ovaya çıktığı yerin güneybatısında bir Bizans kalesi yeralır. Bu kale vadinin Bizans dönemindeki önemini gösterir. Dar tabanlı bir vadi karakterine sahiptir. Taşıdığı alüvyonlarla bugünkü Çanakkale'nin üzerinde geliştiği kıyı ovasını oluşturmuştur. Rhodius'un boğaza döküldüğü bölümde, dönem kaynaklarından büyük bir Bizans şehri olduğunu bildiğimiz Abydos yeralır. Abydos antik şehrine ait mimari veriler günümüze ulaşamamıştır. Ancak yüzey araştırmalarımızda vadinin aşaşğı bölümünde Bizans dönemine ait çok sayıda taş eser belgeledik. Bu eserler Abydos şehri ve vadinin aşağı bölümündeki diğer Bizans yerleşimlerinin niteliklerinin anlaşılmasına ve lokalizasyon sorunlarının çözümlenmesine katkı sağlayabilecek niteliktedir. Bu eserler arasında sütun ve paye başlıkları ile çifte sütuncelerin yanı sıra liturjik işlevle kullanılan ambon balkon levhasına ait bir parça ile templon paye ve levhaları bulunmaktadır. Bu çalışmada Rhodius vadisinin aşağı bölümünde tespit ettiğimiz mimari ve liturjik işleve sahip bu taş eserler, buluntu konumları ile birlikte değerlendirilecektir

BYZANTINE ARCHITECTURAL SCULPTURE FROM RHODIUS VALLEY IN THE HELLESPONTUS

One of the common features of the Byzantine coastal cities and settlements in the Hellespont is that they had a natural port on the coast of the strait. These ports were generally located at the mouth of the valleys formed by the streams that reached the Hellespont. One of the important valleys is the Rhodius Valley on the Anatolian coast of the middle section of the Strait. Rhodius is nourished by the brooks coming from Kirazlıdağ, Aladağ and Kayalıdağ. Its length is approximately 40 km and it is the largest valley in the middle section of the strait. It reaches the plain via the front parts of Atik Hisar. There is a Byzantine castle in the southwest of the place where it reaches the plain. This castle shows the importance of the valley in the Byzantine period. It has the characteristics of a valley with a narrow floor. By the alluvia it had carried, it formed the coastal plain over which today’s Çanakkale developed. In the section where Rhodius-Sarıçay poured into the sea was the ancient city of Abydos which we know - from the resources of the period – had been a large Byzantine polis. The architectural ruins of the city of Abydos failed to reach the present day. However, during our surveys, we documented numerous stone works of the Byzantine period in the lower section of the valley. These works have the quality of contributing to the understanding of the qualities of the city of Abydos and of the other Byzantine settlements in the lower section of the valley and to the settlement of localization problems. In this study, the stone works with architectural and liturgical uses that we detected in the lower section of the Rhodius Valley will be evaluated together with their finding locations

PDF

___

ALEKSOVA, B. and MANGO, C. (1971). “Bargala: A Preliminary Report”, Dumbarton Oaks Papers, 25, pp. 265-281.
AUZEPY, M. F., ÇETİNKAYA, H., DELOUİS, O., GRELOİS, J. P., PRALONG, A., KAPLAN, M. and YILMAZ, H. (2007), “Campagne de prospection 2006 de la mission Marmara”. Anatolia Antiqua, XV, pp. 335-369.
BARSANTİ, C. 2004. “İznik/Nikaia Arkeoloji Müzesi Kataloğunun Peşinde”. In Tarih Boyunca İznik, Istanbul: pp. 267-300.
BAUER,, F. A. and KLEİN, H. A. (2004). “Die Hagia Sophia (Süleyman Paşa Camii) in Vize Bericht über die arbeiten im jahr 2003”. 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı II, 24-28 Mayıs 2004 Konya: pp. 31-40.
DEICHMANN, F. W. (1969). Ravenna, Geschichte und Monumente I. Steiner.
DEICHMANN, F. W. (1981). Corpus der Kapitelle von San Marco. Venedik.
DUVAL, N., MARİN, E. and METZGER, C. (1994), Salona I. Rome-Split.
EBERSOLT, J. (1921). Mission Arcéologique de Constantinople. Paris.
EYİCE, S. (1956), “Les fragments de la décoration plastique de l’église des Saints Apôtres”, Cahiers Archéologiques, VIII, pp. 63-74.
FARIOLI, R. (1982). “La cultura artistica nellle regioni bizantine d’Italia dal VI all’XI secolo”. In I Bizantini in Italia, a cura di G. Pugliese Carratelli. Milano: pp. 139-426.
FIRATLI, N. 1952. “İstanbul ve civarından üç not”. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, 5, pp. 56-63.
FILIPOVA, S. (2006). Early Byzantine Capitals in the republic of Macedonia. Skopje.
FLETCHER, B. (1905). A History of Architecture on the Comparative Method. London.
FOSS, C. (1979). Ephesus After Antiquity: A Late Antique, Byzantine and Turkish City. Cambridge.
GUIGLIA, A. (2005). “Istanbul Ayasofya Müzesi Bizans Dönemi Mermer Malzemesinin Corpus’u”. In Fırat’tan Akdeniz’e Turkiye’deki İtalyan Arkeoloji Heyetlerinin Araştırmaları, Ankara: pp. 177 -186.
HASLUCK, F. W. (1914/1915 – 1915/1916). “Geographical Distribution of the Bektashi”. The Anuual of the British School at Athens, 21, pp. 84-124.
HERRMANN, J. and BARBIN, V. (1993). “The Exportation of Marble from the Aliki quarries on Thasos: Cathodoluminessence of samples from Turkey and Italy”. American Journal of Archaeolog, 97, pp. 91-103.
JAKOBS, P. H. F. (1987). Die frühchristlichen Ambone Griechenlands. Habelts Dissertationsdrucke. Reihe Klassiche Archäologie. Heft 24.
KEŞOĞLU, M. (1972-73). “İznik Müzesinde Bazı Bizans Başlıkları”, Sanat Tarihi Yıllığı, V, pp. 281-290.
KAUTZSCH, R. (1936). Kapitellstudien. Berlin.
KÄHLER, H. (1967). Die Hagia Sophia, Berlin.
KITZINGER, E. (1946). “A Survey of Early Christian Town of Stobi”. Dumbarton Oaks Papers, 3, pp. 81-161.
LETHABY, W. R. (1971). Medieval art: from the peace of the Church to the eve of the Renaissance 312-1350. Ayer publishing.
LAURENT, J. (1899). “Delphes Chrétien”. Bulletin de correspondance hellénique, 23, pp. 206- 279. Le Chevalier. (1800). Voyage de la Propontide, Paris.
LETHABY, W. R. and SWAİNSON, H. (2004). The Church of Sancta Sophia, Constantinople A Study of Byzantine Building. Kessinger Publishing.
LOLLING, H. G. (1881). “Mittheilungen aus Kleinasien. II. Aus dem Thal des Rhodios”. Attenische Mittheilungen, VI, pp. 227-228.
MANGO C. and Ševčenko, I. (1973). “Some Churches and Monasteries on the Southern Shore of the Sea of Marmara”. Dumbarton Oaks Papers 27, pp. 235-272.
MANGO C. and HAWKİNS, E. J. W. (1964). Additional Notes, The Monastery of Lips (Fenari İsa Camii). Dumbarton Oaks Papers, 18, pp. 299-315.
MÖLLERS, S. (1994). Die Hagia Sophia in İznik/Nikaia. Alfter.
NIEWÖHNER, P. (2006). “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie, Steinmetzwesen und Siedlungsgeschischte einer zentralanatolischen Region”. Istanbuler Mitteilungen, 56, pp. 407-473.
NIEWÖHNER, P. (2007). Aizanoi, Dokimiom und Anatolien, Stadt und Land Siedlungs und Steinmetzwesen vom spätern 4. bis ins 6 jahrhunders n. Chr. Berlin.
ORLANDOS, A. K. (1952). Hē xylostegos palaiochristianikē basilikē II. Athens.
ÖTÜKEN, Y. (1996). Forschungen im Nordwestlichen Kleinasien Antike und Byzantinische Denkmäler in der Provinz Bursa, Tübingen.
PANAYOTIDI, M. (1970-72). “Chapiteaux byzantins a décoration animale”, The Deltion of the Christian Archaeological Society, 6, pp. 82-129.
PESCHLOW, U., PESCHLOW-BINDOKAT, A. and WÖRRLE M. (2002). “Die Sammlung Turan Beler in Kumbaba bei Şile (II) Antike und byzantinische Denkmäler von der bithynischen Schwazmeerküste”, Istanbuler Mitteilungen 52, pp. 429-522.
PESCHLOW, U. (2006). “Dividing Interior Space in Early Byzantine Churches: The Barriers between the Nave and Aisles”. In S. E. F. Gerstel (ed.), Theresholds of the Sacred, Washington D.C.: pp. 53-71.
SCRANTON, R. L. (1957). Corinth XVI, Medieval Architecture in the Central Area of Corinth. Princeton, New Jersey. SODINI, J. P. and HERRMANN, J. (1977). “Exportations de marbre thasien à l’époque paléochrétienne: le cas des chapiteaux ioniques”, Bulletin de correspondance hellénique, 101, pp. 471-511.
SODINI, J. P and KOLOKOTSAS, K. (1984). Aliki II: La Basilique Double. Athens.
STRUBE, C. (1973). Die westliche Eingangsseite der Kirchen von Konstantinopel in justinianischer Zeit. Berlin.
TEZCAN, H. (1989). Topkapı ve Çevresindeki Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul.
TÜRKER, A. Ç. (2001). “Atik Hisar Kalesi”, In V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü 19-20 Nisan 2001, Ankara: pp. 193-206.
TÜRKER, A. Ç. (2006). “Bizans Döneminde Orta Boğaz Bölgesi ve Madytos”. In G. Yumuşak (ed.), I. Uluslararası Çanakkale Kongresi, Istanbul: 613-625.
TÜRKER, A. Ç. (2009). “Byzantine Architectural Sculpture from Akköy on the Middle Scamander Valley in Hellespontus”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26.1, pp. 201-218.
TÜRKER, A. (2010). “Byzantine Architectural Sculpture from Abydos”. Ancient Near Eastern Studies 47, pp. 194-217.
ULBERT, T. (1969). Studien zur dekorativen Reliefplastik des östlichen Mittelmeerraums. Schrankenplatten des 4. Bis 10. Jhs., Miscellanea byzantina monacensia 10. Münich.
WRIGHT, G. R. H. (1997). “Beycesultan 1954. Some Byzantine Remains”. Anatolian Studies 47, pp. 177-193.