GÖNÜL MADDESİNİN FARKLI TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE KARŞILAŞTIRMALI İNCELENMESİ ÜZERİNDEN TDK SÖZLÜĞÜNÜN SÖZLÜK BİLİMİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sözlük, "bir dilin ya da bir dilin bir bölümünün genel olarak veya belirli bir zamanda kullanılan sözcük ve deyimlerini genellikle abece sırasına, bazen da kavram alanlarına göre ele alıp aynı dille tanımlarını yapan, örnek vererek açıklayan veya başka bir dildeki karşılıklarını yazan kitap" şeklinde tanımlanabilir. Dil biliminin gelişiminden sonra bunun bir dalı olan sözlük bilimi (leksikografi) üst seviyede dil eğitimi almayı, Türkçenin çeşitli dönemlerini ve bunlarla ilgili özelliklerini bilmeyi gerektiren bir uzmanlık alanı haline gelmiştir. Sözlük yazımında en önemli husus sözlüğü yazılacak dilin söz varlığının tespit edilmesi işidir. Anlamlar soyuttan somuta doğru sıralanır, daha sonra mecaz, anlam genişlemesi ve bir dereceye kadar halk ağzı, argo ve terim anlamları gibi özel anlamlar yazılır. Sözlükçülükte bir diğer önemli konu kelimelere, doğru, anlaşılabilir ve dilde kullanılan anlamların verilmesidir. Biz bu çalışmada TDK sözlüğünü temel alarak gönül sözcüğü ile ilgili madde başları ve gönül sözcüğünün iç maddelerini (atasözü, deyim ve birleşik sözler) yedi farklı sözlükten (TDK Sözlüğü, Ötüken Sözlüğü, Kubbealtı Sözlüğü, Püsküllüoğlu Sözlüğü, Dil Derneği Sözlüğü, Doğan Sözlüğü, Hançerlioğlu Sözlüğü) karşılaştırıp sözlük bilimi ile dilbilim alanları arasındaki etkileşimin bu sözlüğe ne derece yansıdığını değerlendirmeye çalışacağız. Temel alınan TDK sözlüğü incelendikten sonra başka sözlüklerin varsa artı yönlerini ortaya koymakla TDK sözlüğüne bir katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. Vereceğimiz hususlar dikkate alınıp aynı hususlar diğer maddelerde de uygulandığı takdirde en çok başvurulan Türkçe sözlük olan TDK sözlüğü, sözlük bilimi ilkelerine daha uygun hale gelecektir.

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Glossary can be defined as "A book that takes a language or a part of a language in general or to a specific time in the word and expressions from alphabet in order, it is sometimes a concept according to the area, and with that same language definitions, describes with examples, or writes any other language meanings". After the development of the science of language, lexicography that is a branch of it, has become a specialized field that requires taking a high level language training and knowing the properties of the various periods of Turkish. The most important issue in dictionary writing is the detecting of the existence word in that language. Meanings sorted fram concrete to abstract, then is written metaphor, meaning enlargement and to some extent people's mouth, slang and special meanings such as the meanings of terms. Another important issue in lexicography is giving to the words accurate, understandable and meanings used in the language. We in this study, based on TDK dictionary will compare the word heads and interior items (proverbs, idioms and compound words) of Gönül from seven different dictionary (TDK Dictionary, Ötüken Dictionary, Kubbealtı Dictionary, Püsküllüoğlu Dictionary, Dil Derneği Dictionary, Doğan Dictionary, Hançerlioğlu Dictionary) and will try to examine that interaction between the fields of linguistics and lexicography, to what degree is reflected in this dictionary. After analyzing the underlying TDK dictionary, with bringing up the positive aspects of the other dictionary, we aim to contribute to a TDK dictionary. If considered our considerations and applied the same considerations in other items, TDK dictionary, as most Turkish dictionary that is referenced, will become more suitable to the principles of lexicography.

___

  • AYVERDİ, İlhan (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı yay., İstanbul.
  • BOZ, Erdoğan (2012), "Türk Sözlükbiliminin Problemleri", TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, Volume 7/4, Fall 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3838, p. 13-20.
  • ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken yay., İstanbul. Dil Derneği (1998), Türkçe Sözlük, Dil Derneği yay., Ankara.
  • DOĞAN, Mehmet (2005), Doğan Büyük Türkçe Sözlük, Pınar yay., İstanbul.
  • HANÇERLİOĞLU, Orhan (1998), Türk dili Sözlüğü, Remzi yay., Ankara.
  • İLHAN, Nadir (2009), "Sözlük Hazırlama İlkeleri, Çeşitleri ve Özellikleri", TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4/4, Summer 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.819, p. 534-554.
  • Kültüral, Zühal (2009), "Sözlük Bilimi Açısından Dîvânü Lugâti't-Türk", TURKISH STUDIESInternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4/4, Summer 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.829, p. 790-796.
  • PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2010), Arkadaş Türkçe Sözlük, Arkadaş yay., İstanbul.
  • TDK (2011), Türkçe Sözlük, 11. baskı, TDK yay., Ankara,.
  • TOPALOĞLU, Ahmet, KAÇALİN, Mustafa S. (2009), "Sözlük/Türkçe", İslam Ansiklopedisi, cilt 37, Türk Diyanet Vakfı yay., İstanbul, , s. 402-414.