KERKÜKÎ ABDÜSSETTÂR EFENDİ VE Mİ'RÂCİYYE'Sİ

Türk İslâm edebiyatı geleneği çerçevesinde Hz. Peygamber'in doğumu, manevî yaşam tarzı, mucizâtı, şahsiyeti ve ölümü üzerine birçok eser kaleme alınmıştır. O'nun hayatı etrafında meydana getirilen eserler ya müstakil olarak kaleme alınmış ya da yazar meydana getirdiği eserinin bir bölümünü bazı nazım şekilleri altında, Hz. Peygamber'in mucizeleri veya vasıflarına ayırmıştır. Hicretten yaklaşık bir yıl önce, Recep ayının 27. gecesinde zuhûr eden Mi'râc hadisesi; Hz. Peygamber'in, ilahî sevk ile Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksâ'ya ve nihayetinde Yüce Allah ile görüşüp, bazı ilahî emirleri almasından müteşekkildir. Bu hadise birçok yazar ve şair tarafından kaleme alınmış; zamanla "Mi'râciyye, Mi'râc-nâme" adı altında eserler meydana getirilmiştir. Zaman içinde belirgin özellikler kazanan mi'râciyeler XI. yüzyıldan itibaren çok fazla rağbet görmüş, manzum-mensur karışık veya manzum şekilde yazılmış metinler halinde gelişimini sürdürmüştür. Şairlerin coşkulu bir söyleyiş ve yer yer didaktik özelliklerle dolu olarak kaleme aldıkları mi'râciyeler, mi'râc mucizesini anlatmaları nedeniyle, çoğu zaman sanatkârane bir üslûpla yazılmışlardır. 19. yüzyılın ortaları ile 20. yüzyılın başlarında yaşamış, Kerkükî Abdüssettâr Efendi de tercî'-i bend nazım şekliyle bir Mi'râciye kaleme almıştır. Nakarat beyti; Rûz u şeb zikr-i lisânımdır salât ile selâm Ol mübârek rûhına ey Hazret-i fahrü'l-enâm olan mi'râciyyede şair, Hz. Peygamber'e duyduğu derin sevgi ve muhabbeti samimî, coşkun ve lirik bir şekilde dile getirmiştir. Bu yazıda, mi'râciye türü ve mi'râciyenin Türk edebiyatındaki yeri, tarihî gelişimi ve Türk edebiyatında yazılmış belli başlı mi'râciyeler hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra, müellifin hayatı bahis konusu edilecek, şairin daha önce üzerinde durulmamış olan Mi'râciye'si şekil ve muhteva husûsiyetleri açısından incelenip; eserin transkribe edilmiş metni ve günümüz Türkçesine çevirisi verilecektir.

KERKÜKÎ ABDÜSSETTÂR EFENDİ AND HIS Mİ'RÂCİYYE

In the framework of tradition of Islamic Turkish literature, a lot of works were written about birth, moral life style, miracles, personality and death of the Prophet Muhammad. The works about His life were written as an independent work or author wrote a chapter of his work about the Prophet Muhammad's miracles or qualifications in some forms of verse. Aproximately one year before Hejira, Mi'râc which happened on the 27th Rajab is composed of the Prophet Muhammad's going from AlAqsa Mosque to Al- Haram Mosque through divine transfer and meeting God Most High and receiving some divine orders. This phenomenon was written by many authors and poets and in time the works called "Mi'râciyye, Mi'râc-nâme" were created. In time, mi'râciyye having some typical characteristics attracted great attention as from XI. century and maintained its development as texts in mixed poetic-prose form or prose form. Mi'râciyye written by poets in an enthusiastic utterance and partly with full of didactic features were written generally in an artistic style because they narrated miracle of mi'râc. Kerkükî Abdüssettâr Efendi (1858-1932) also wrote a Mi'râciyye in poetry form of tercî-i bend. It's chorus verse is below: Rûz u şeb zikr-i lisânımdır salât ile selâm Ol mübârek rûhına ey Hazret-i fahrü'l-enâm In this mi'râciyye, the poet expressed his deep love and affection to the Prophet Muhammad in a sincere, enthusiastic and lyric way. In this paper, some information about mi'râciyye as a genre, the place of mi'râciyye in Turkish Literature, its historical development and some major mi'râciyye in Turkish literature will be given. After that, author's life will be mentioned, his Mi'râciyye, which hasn't been emphasized before, will be examined in terms of form and content and its transcript and translation into modern-day Turkish will be provided.

PDF

___

AKAR, Metin, (1987) Türk Edebiyatında Manzum Mi'râcnâmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

CANIM, Rıdvan, (2012) Divan Eebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.

ÇELEBİOĞLU, Âmil, (1998), Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler", Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yayınları, İstanbul.

EKİNCİ, Ramazan, (2013), "Erzurumlu Osman Sirâceddin'in Hayâl-i Bâl Adlı Mi'râciyyesi", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.26.

ERDOĞAN, Kenan, (1999), "Klâsik Mi'râciyyelerden Farklı Olarak Bir Mi'râciyye: Said Paşa ve Mi'râciyyesi", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.12, Erzurum.

İsmail b. Muhammed el-Aclûnî, (1418/1997), Keşfü'l-Hafâ ve Müzîlü'l-İlbâs, Beyrut, C. II Şemseddin Sâmi, (1317) Kâmus-ı Türkî, İkdam Matbaası, İstanbul.

LEVEND, Agâh Sırrı, (1972) Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri", TDAY Belleten, Ankara.

MACİT, Muhsin, (2005) Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.

ÖNAL, Sevda, (2013) Şeyhî'nin Kadir Gecesi Gazeli Çerçevesinde Klâsik Türk Edebiyatında Kadir Gecesi Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme, TURKISH STUDIES, International Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkısh or Turkic (Prof. Dr.

PALA, İskender (1986) Mi'râc-nâme, TDEA, Dergâh Yayınları, Ankara

PALA, İskender, (2012) Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.

PARLATIR, İsmail, (2006) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınları, Ankara.

SIR, Ayşe Nur, (2013) Eski Türkiye Türkçesi Devresine Ait Mensur Bir Eser: Risâle-i Mi'râciyye, TURKISH STUDIES, International Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkısh or Turkic (Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı), Volume 8/1 Winter 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4497, p. 2257-2349. Ankara.

TERZİBAŞI, Ata, (2005) Kerkük Şairleri, Kerkük.

YEKBAŞ, Hakan (2010), "Klâsik Türk Şiirinde Regâibiyye ve Mehmed Fevzî Efendi Efendi'nin Regâibiyyesi", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 42, Erzurum.

YILDIZ, Ali (2010), Tanzimat Sonrası Türk Şiirinde Tasavvuf, TURKISH STUDIES, International Periodical for the Languages, Literatüre and History of Turkısh or Turkic, Volume 5/2 Spring 2010, www.turkishstudies.net, Doi sayısı: http://doi.org/10.7827/TurkishStudies.1135, p. 526-572. Ankara.

UÇMAN, Abdullah, (1992) "Beş Hececiler", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C.5.

UZUN, Mustafa, (2005) "Mi'râciyye", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C. 30.