191107

GELENEKTEN MODERNE ANADOLU’DA DEVECİLİK

Konar-göçer yaşam Orta Asya’dan Anadolu coğrafyasına göç eden Türklerin getirmiş olduğu sosyo-ekonomik bir yaşam şeklidir. Türkler Anadolu’ya gelişleri ile birlikte Orta Asya’da sahip oldukları bu sosyo- ekonomik etkinliklerini bu coğrafyada da devam ettirmişlerdir. Özellikle modernite ile birlikte toplumsal değişmenin hızı artmış, yönü de modern sosyo-ekonomik ve politik yaşama doğru değişim göstermiştir. Konar- göçer yaşam da bu değişimden etkilenmektedir. Türkiye’de bazı Yörük toplulukları tarafından sürdürülen konar göçer yaşam biçiminde develer önemli bir yere sahiptir. Ancak günümüzde geleneksel olarak tabir edebileceğimiz bu yaşam biçimi büyük bir değişim ve dönüşüm ile karşı karşıya gelmek zorunda kalmıştır. Çünkü endüstrileşme ve sanayileşmenin ilerlemesi ile modern yaşamın bir parçası olan teknolojik araç ve gereçler konar- göçer yaşamda insan yaşamını kolaylaştırsa da, geleneksel olan tüm yapıları da dönüşüme maruz bırakmıştır. Sadece teknolojiyi alıp, kültürünü almamak konar-göçer yaşamda da mümkün olmamıştır. Bu çalışmada modern zamanlara gelindiğinde deveciliğin ve devecilik kültürünün gelenekselden moderne doğru nasıl değişip dönüştüğü ele alınmaya çalışılmaktadır. Bu doğrultuda Anadolu’daki devecilik kültürünün ele alındığı çalışmanın verileri 2015-2017 yılları arasında farklı zaman dilimlerinde gerçekleştirilen alan araştırmasına dayanmaktadır. Alan araştırması Mersin, Konya, Karaman illerinde konar-göçer yaşamı devam ettiren Yörük obalarını, Antalya, Muğla, Denizli, Manisa, Aydın, İzmir, Balıkesir ve Çanakkale’de devecilikle uğraşan kesimleri kapsamaktadır. Bu çerçevede yaylaya göç, deve güreşleri, deveciliğe dair bir takım ritüeller de gözlemlenmiş, bu konulara dair bilgiler elde edilmiştir.

FROM TRADITION TO THE MODERN: CAMEL DEALING IN ANATOLIA

Nomadic lifestyle is a socio-economic life form brought by Turks who migrated from Central Asia to Anatolia. The Turks continued their socio-economic activities brought from Central Asia together with their arrival in Anatolia in this region. Especially with the modernity, the speed of social change has increased and its direction has transform towards modern socio-economic and political life. Nomadic life is also affected by this transformation. In Turkey, camels and camel breeding have a central place in the life of nomadic tribes. However, this way of life, which can be called as traditional, has to face a great change and transformation. Because of advancement of industrialization and technological tools, which are part of modern life, make human life easier in migratory life. As a result of that all traditional structures are also transformed. Just taking the technology and not getting the culture is not possible in the nomadic life. In this study, when it comes to modern times, it is tried to deal with how camel breeding and the culture of camel wrestling has changed and transformed from traditional to modern. In this respect, the data of this study are based on the fieldwork carried out in different times between the years 2015-2017. The fieldwork encompasses the nomad tribes living around Mersin, Konya and Karaman and people dealing with camel wrestling and camel breeding in the cities such as Antalya, Muğla, Denizli, Manisa, Aydın, İzmir, Balıkesir and Çanakkale. Within this framework, a number of rituals related to culture of camel wrestling and camel breeding, and migration to the highlands were also observed. Data and information collected through this observations and fieldwork

PDF

___

Akar, M. (1994). “Göçebe Türkmenlerde Deve Güreşi ve Sosyo-Kültürel Boyutu”, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, II. Cilt Halk Edebiyatı: Halk Müziği, Oyun Tiyatro, Eğlence, Gelenek, Görenek, İnançlar, 22-23 Aralık 1994, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Aksoy, Y. (1985). Bir Kent Bir İnsan: İzmir’in Son Yüzyılı, S. Ferit Eczacıbaşı’nın Yaşam ve Anıları, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, İstanbul.
Armağan, M. (1984). Batı Anadolu Tarihinde İlginç Olaylar, Uğur Ofset Matbaası, İzmir.
Bazın, M. (1994). “Orta Toros Yörüklerinden Sarıkeçili Aşireti”, (Çev.: Hamdi Kara), Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 3, ss., 323-350, Ankara.
Beyru, R. (2011). 19. Yüzyılda İzmir Kenti, Literatür Yayınları, İstanbul
Beyru, R. (2000). 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
Beyru, R. (1992). “İzmir’in Gezi ve Eğlence Yaşamı”, Üç İzmir, ss. 341-361, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Çalışkan, V. (2010). Kültürel Bir Mirasın Coğrafyası, Selçuk Belediyesi Selçuk-Efes Kent Belleği Yayınları-3, İzmir.
Çalışkan, V. (2016). Bir Dünya Kültür Mirası: Anadolu Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri, İncirliova Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın.
Çulha, O. (2008). “Kültür Turizmi Kapsamında Destekleyici Turistik Ürün Olarak Deve Güreşi Festivalleri Üzerine Bir Alan Çalışması”, Journal of Yaşar Univesity, 2008, Yıl 3, Sayı, 12, ss. 1827-1852.
Donlon, Jon. G. ve diğerleri (2010). “Cultural Tourism, Camel Wrestling, and the Tourism ‘Bubble’ in Turkey”, Anatolia: An lnternatlonal Journal of Tourism and Hospitality Research, Volume 21, Number 1, pp. 29-39.
Dulkadir, H. (1995). “Develer”, İçel Kültürü Dergisi, Ocak 1995, Sayı 24, ss. 37-38.
Eröz, M. (1991). Yörükler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
Ertürk, D. (2017). “Türkiye’de Deve Güreşleri”, Türkiye’de Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri içinde, (Edt. Devrim Ertürk; Süleyman Şanlı), ss. 21-70, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara.
Ertürk, D. ve Şanlı, S. (2017). “Toplumsal Değişmenin Konar-Göçer Yaşama Etkileri”, Yörük Yaşamı Kültürü ve Uluslararası Geleneksel Türk Sanatları Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Edt. Musa Eliri; Mehmet Ali Eroğlu), ss. 101-107, Kırıkkale Üniversitesi Yayınları, Kırıkkale.
Ertürk, D. ve Şanlı, S. (2017). Türkiye’de Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara.
Ertürk, D. ve Thwaıtes-Diken, E.Ç. (2016),. “Ritüel, Kültür ve İktidar: ‘Çökertme Filmi’ Bağlamında Deve Güreşçiliğinin Sosyolojik Bir Analizi”, I. Uluslararası Selçuk Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu 17-18-19 Kasım 2016, I. Cilt Sosyal Bilimler, (Edt. Devrim Ertürk; Özgür Gökdemir), ss. 352-372, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, İzmir
Faroqhi, S. (1982). “Camels, Wagons and the Ottoman State in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 14, No. 4 (Nov. 1982), pp. 523- 539.
Hobsbawm E. (2006). “Giriş: Gelenekleri İcat Etmek”, Geleneğin İcadı, içinde, (Der. Eric Hobsbawm ve Terence Ranger), (Çev. Mehmet Murat Şahin), ss. 1-18, Agora Kitaplığı, İstanbul.
Işık, C. (2016). “Devecilik Kültüründeki Farklılaşmalar Üzerine Sosyal Antropolojik Bir Analiz” , I. Uluslararası Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu, I. Uluslararası Selçuk Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu 17-18-19 Kasım 2016, I. Cilt Sosyal Bilimler, (Edt. Devrim Ertürk; Özgür Gökdemir), ss. 184-200, Selçuk Belediyesi Kent Belleği Yayınları, İzmir.
İnalcık, H. (2014). “The Yörüks: Their Origins, Expansion and Economic Role”, The Journal of MCRI, Cedrus II, 2014, ss. 467-495.
İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 1300-1600. (Çev. Halil Berktay), 3. Baskı, Eren Yayıncılık, İstanbul.
İnalcık, H. (1998). “Arab Camel Drivers in Western Anatolia in the Fifteenth Century”, Essays in the Ottoman History, Eren Yayıncılık, İstanbul.
Kasaba, R. (2012). Bir Konargöçer İmparatorluk: Osmanlı’da Göçebeler, Göçmenler ve Sığınmacılar, (Çev. Ayla Ortaç), Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kılıçkıran, M.N. (1987). “Ege’de Kış Turizminin Kurtarıcısı: Deve Güreşleri”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongreleri Bildirileri, ss. 125-147, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
Kıray, M. (1998). Örgütleşemeyen Kent: İzmir, İkinci Basım, Bağlam Yayınları, Ankara.
Kongar, E. (1999). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye GerçeğI, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Koyuncu-Okca, A. (2014). “Geleneksel Deve Güreşi ve Deve Donanımları”, Deve Kitabı içinde (Edt., Emine Gürsoy Naskali ve Erkan Demir), ss.43-71, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Koyuncu-Okca, A.; Genç, M. (2017). “Yörük Göçlerinde Deve”, The Journal of Academic Social Science Studies, Number 58, Summer II, 2017, ss. 225-236.
Koyuncu-Okca, A.; Uygur, K.. (2018) “Geleneksel Deve Güreşlerindeki Deve Donanımlarının Halk Kültürü Açısından İncelenmesi”, Bilimin izinde Prof. Dr. Pakize Pervin Aytaç Armağanı içinde, (Edt. Reyhan Gökben Saluk), ss. 247-268, Berikan Yayınevi, Ankara.
Ortaylı, İ. (1973). “Devenin Taşıma Maliyeti Üzerine Bir Deneme”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 28 (01), ss. 181-190.
Pullukçuoğlu-Yapucu, O. (2007). Modernleşme Sürecinde Bir Sancak Aydın, Kitap Evi Yayınevi, İstanbul.
Quatert, D. (2006). “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914”, (Edt.: Halil İnalcık; Donald Quataert), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 1600-1914 içinde 2. Baskı, (Çev., Ayşe Berktay vd.), ss. 885-1052, Eren Yayıncılık, İstanbul.
Şanlı, S. ve Ertürk, D. (2017). “Yörük Kültüründe Konar-Göçerlikten Yerleşikliğe Geçişte Devenin İşlevsel Açıdan Dönüşümü”, Yörük Yaşamı Kültürü ve Uluslararası Geleneksel Türk Sanatları Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Edt. Musa Eliri & Mehmet Ali Eroğlu), ss. 389-396, Kırıkkale Üniversitesi Yayınları, Antalya.
Scherzer, K.V. (2001). İzmir 1873, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir.
Tekeli, İ. (1992). “Ege Bölgesi’nde Yerleşme Sisteminin 19. Yüzyıldaki Dönüşümü”, Üç İzmir, ss. 125- 141, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Tekeli, İ. (1990). “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi ve İskan Sorunu”, Toplum ve Bilim, Sayı 50, ss. 49-71.
Tuztaş-Horzumlu, A.H. (2014a). Konup-Göçmek, Yerleşmek ve Yaşamak: Sarıkeçili’lerde Mekan ve Anlatı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Tuztaş-Horzumlu, A.H. (2014b). “Sarıkeçili Yörük Yaşamında Deve”, Deve Kitabı içinde, (Edt.: Emine Gürsoy Naskali ve Erkan Demir), ss. 71-106, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Uygur, H.K. (2016). “Necati Cumalı’nın Yenilmeyen Hikayesinin Geleneksel Deve Güreşleri Açısından Değerlendirilmesi”, I. Uluslararası Selçuk-Efes Devecilik Kültürü ve Deve Güreşleri Sempozyumu Bildiriler, I. Cilt, (Edt. Devrim Ertürk; Özgür Gökdemir), ss. 410-431, Selçuk- Efes Kent Belleği Yayınları, İzmir
Wittek, P. (2011). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Türk Aşiretlerinin Rolü”, Tarih Dergisi/Turkish Journal of History, 13 (17-18), ss.257-268.
Yakut, İ. (2009). Ege’nin Deve Güreşi Şenlikleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir.