ASYA HUN DEVLETİ’NDE ATIN YERİ VE ÖNEMİ

Sanayi devrimi öncesinde klasik toplumlar için askeri ve ekonomik yönden en değerli mallardan biri attır. At; katır, deve gibi diğer binek hayvanlarında bulunmayan özelliklere sahiptir. Hız ve dayanıklılığı aynı bünyede barındıran at ancak geniş çayırlarda yetiştirilebilir. Böyle çayırlara da ancak konargöçer toplumlar sahip olabilir. Çünkü yerleşik toplumlar bu verimli ve geniş sahaları tarım arazisi olarak kullanmışlardır. Ekonomik açıdan bakıldığında bazı iktisadi faaliyetlerde at kullanılır. Bu iktisadi faaliyetlerin başında taşımacılık gelir. Konargöçer toplumlar için de taşımacılık hayvanları değerlidir. Ancak atın ekonomik yönden daha fazla bir değeri vardır. Bu da iyi cins atların komşu devletlere satılarak gelir getirmesidir. Bu iki yönüyle at, Asya Hunları için değerli bir maldır. At üreten Moğollar, Yüeçiler gibi başka toplumlar da var olmasına rağmen Asya Hunları Çin ile bu devletler arasında bulunduğu için, bölgede at ticaretini kontrol eden devlet olmuştur. Atın ekonomik değerinin yanında önemli bir savaş aracı olma özelliği Hun ordusunun en büyük gücüdür. Bu gücü ortaya çıkaran bir diğer unsur da Hun askerlerinin at kullanma becerisidir. Bu beceri ve çok sayıda at üretimi birleşince, önünde durulması zor, hızlı ve güçlü bir ordu ortaya çıkmıştır. Çin ordusuna benzemeyen bu ordu ile Hunlar, Çin sınırında yağma akınları yapmış, Çin'e ve diğer komşularına karşı büyük zaferler kazanmışlardır. Asya Hunları bir anlamda bölgede at üretiminde tekel oldukları için, hem askeri zaferler hem de iktisadi başarılar kazanmışlardı

STATUS AND IMPORTANCE OF HORSE IN ASIA HUN (HSIUNG-NU) STATE

Horse is the one of the most valuable good as a military instrument and economic good for the classical societies before industrial revolution. Horse has some properties that some other animals like mule and camel don’t have. Horse that hosts speed and endurance at the same time can be grown on large meadows. But just nomadic societies can have such large meadows. Because settled societies use these meadows as agricultural lands. From an economic perspective horse is used in some economic activities. Transportation is the one of the most important economic activity for these societies. Transportation animals are valuable for nomadic societies. However horse has an other economic value. This is best breeding horses are sold to neighboors and brings income to nomadic societies. With these two aspects, horse is a valuable good for Asian Huns. Although there were societies like Mongols and Yue-chihs breeding horse, because of standing between China and these states, Asia Huns has become the state that controlled the horse trade. Besides the economic value horse is an important military instrument. This is the most important strenght of Hun military. Another factor that brings out this power is horse riding ability of Hun soldiers. When this ability and producing large numbers of horse are coupled, an army that is fast and strong and difficult to stop came out. Huns have done looting attacks, won victories against China and other enemies owing to these army that is unlike Chinese army. Because of being monopoly in producing horse, Asian Huns won military victories and had economic success

PDF

___

ALTUNTAŞ Halil, Muzaffer ŞAHİN, Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Baskı, Ankara 2006
BAYKUZU Tilla Deniz, Asya Hun İmparatorluğu, Kömen Yayınları, Konya 2012
EBERHARD Wolfram, “Eski Çin Kültürü ve Türkler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi I/ 4, Ankara 1943
EBERHARD Wolfram, “Çin Kaynaklarına Göre Orta Asya’daki At Cinsleri ve Beygir Yetiştirme Hakkında Malumat”, Ülkü Dergisi Ekim 1940
EBERHARD Wolfram, “Çin Kaynaklarına Göre Türkler ve Komşularında Spor”, (Çev. Nimet Uluğtuğ) Ülkü Dergisi, Mayıs 1940
EBERHARD Wolfram, Çin Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1995
KARAMAN, Hayreddin, Mustafa ÇAĞRICI, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’an Yolu-Türkçe Meal ve Tefsir, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2008
KOPPERS Wilhelm, “Etnolojiye Dayanan Cihan Tarihinin Işığı Altında İlk Türklük ve İndoGermenlik”, Belleten V/20, I. Teşrin 1941, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995
MCNEILL William H., Dünya Tarihi, (Çeviren Alaeddin Şenel), İmge Kitabevi, 8. Baskı, Ankara 2004
NIENHAUSER William H., The Grand Scribe’s Records The Memoirs Of Han China, Vol. IX, Part II, Indiana University Press, Bloomington USA 2010
OLSEN Stanley J., “The Horse In Ancient China and Its Cultural Influence In Some Other Areas”, Proceedings Of The Academy Of Natural Sciences Philadelphia, 140/ 2, 1988
OWEN., Inner Asian Frontiers Of China, Beacon Press, Boston USA, 1967
ÖGEL Bahaeddin, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981, Cilt I
ÖZTÜRK Murat, Asya Hunları’nda İktisadi Hayat, (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Elazığ 2013