KIRAAT KİTAPLARINDA CUMHURİYET VATANDAŞI VE YENİ TÜRKİYE

Milli Mücadele'nin ardından toplumsal yaşamı düzenleme ve yönlendirme çabası gereğince milli his ve vatan muhabbeti yüksek, Türk inkılabının ilke ve esaslarını benimsemiş, cüzi ve külli görev ve sorumluluklarının bilincinde olan yeni bir nesil yetiştirmek ve eğitim vasıtasıyla şeklen ve fikren yeni bir vatandaş tipi vücuda getirmek Türk inkılabının ve dönemin eğitim sisteminin en temel vazifelerinden biriydi. Cumhuriyetin kendi ideolojisiyle mütenasip bir yurttaş meydana getirme idealinin pedagojik vasıtalarından biri kuşkusuz kıraat kitaplarıydı. Cumhuriyet çocuklarında vatandaş kimlik ve erdemini geliştirmek cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik olmak üzere idealize edilen pek çok değer ve kavramın benimsetilmesinde ve yerleştirilmesinde etkili oldu. Bu çalışma 1923-1938 yılları arasında ilk ve orta dereceli okullarda ders kitabı olarak okutulan kıraat kitaplarının vatandaş kurgusundaki yeri ve önemi üzerinde duracaktır. Bununla birlikte makalede ayrıca yeni Türkiye'nin yeni vatandaş profili de değerlendirilecektir. İdealize edilen yaşam biçiminin nitelikleri ve gerekleriyle "eski"nin sorunları da kıraat kitaplarının bakış açısıyla ele alınacaktır. Bu çalışma bir yönüyle eğitim-ideoloji noktasından hareketle kıraat kitaplarında yer alan metinlerden yola çıkılarak yapılan söylem analizini muhtevidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında yeni devletin ideolojik temellerinin ne şekilde kurgulandığı, bunun eğitim sisteminin varlık nedeni olan öğrenciye nasıl aktarıldığı ve ideolojik meşrulaştırmanın bir aracı olarak kıraat kitaplarının çerçevesi ortaya konulmaya çalışılacaktır. Makalede genç Cumhuriyetin, öğrencisine vermek istediği değerler belirli başlıklar altında kategorize edilerek incelenecek ve konu ilkokul birinci sınıftan ortaokul üçüncü sınıfa kadar tüm sınıfların kıraat kitaplarına göre ele alınacaktır. Oluşturulan çözümlemede kıraat kitaplarında egemen temalar, kullanılan kavramlar, yüceltme veya yerme ifadeleri, örnekler ve ifade biçimleri ele alınacak ve yeri geldikçe görsel ögelere de yer verilecektir

REPUBLIC CITIZEN AND NEW TURKEY IN THE READING BOOKS (1923-1938)

Following the war of independence, in a need to struggle to arrange and guide social life, raising a generation with high feeling of nation and homeland, adopting the principles of Turkish revolution, aware of personal and social responsibilities and form a citizen type both physically and mentally through education was one of the basic missions of Turkish revolution and the education system of the time. One of the pedagogical means of creating a citizen symmetrical to the ideology of republic itself was of course reading books. Written to improve the identity and virtue of republican children, these books had a great impact on making children raise and adopt a great many values idealized concepts, starting with republicanism, nationalism and secularism. The current work will focus on the place and significance of the books taught as reading books at primary and secondary schools between the years 1923 and 1938 in the speculation of citizenship. Moreover, new profile of the new Turkey will also be dwelled upon in the article. Qualities and requirements of the idealized life styles and the problems of the 'old' will be discussed as well from the point of view of the reading books. This study in one way, bearing in mind the education -ideology point, involves the discourse analysis carried out through the texts available in the reading books. In what way the ideological bases of the new state were fictionalised in the early years of the Republic, how this was transferred to the student known as the existence cause for the education system and frame of the reading books as a means of ideological legitimization will be put forth. In the article, values that the young Republic desires to deliver its student will be studied by categorizing them under some particular titles and the topic will be discussed according to the reading books of all the classes ranging from the 1st grade primary class to 3rd grade secondary class. In the analysis made, dominating themes, notions, expressions of glorification or satire, examples and types of expression in the reading books will be handled and visual elements will also be mentioned as the occasion arises

PDF

___

Ahmet Cevat (1929). Cumhuriyet Çocuklarına Türkçe Kıraat (1). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
……………., (1929). Cumhuriyet Çocuklarına Türkçe Kıraat (2). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
AKLAN, T. ve ERGİL, D. (1980). Siyaset Psikolojisi. Siyasal Toplumsallaşma ve Yabancılaşma, Ankara: Turhan Kitabevi.
ALKAN, Cevat (1979). Eğitim Ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
ASLAN, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Ders Kitapları, Eğitim ve Bilim 35 (158): 215- 231.
ALTIN, Hamza (2013). “II. Meşrutiyet Dönemi Pedagoglarından Sabri Cemil ve Amelî Fenn-i Tedris’i / The Pedagogue of Second Constitutional Period Sabri Cemil and His Work of Art ‘Amelî Fenn-i Tedris’”, TURKİSH STUDIES – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1340-2140, Volume 8/2, Winter 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: Doi Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4283 p.19-35
BÜYÜKALAN, S. F. (2003). “Ders Kitabı ve Öğretim Programı İlişkisi (Ders Kitabında Eğitsel Tasarım)”, Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Sosyal Bilgiler. (Ed. Cemalettin Şahin), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
CİHAN, Nazlı (2014). “Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış / Values Education at Schools And Its Practice in Turkey”, TURKİSH STUDIES – International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1340-2140, Volume 9/2, Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6402 p. 429-436
DOĞAN, N. (1994). Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayınları. İbrahim Hilmi (1933-1934). Köy Çocuğunun İlk Okuma Kitabı (1) . İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
………………., (1933-1934). Köy Çocuğunun İlk Okuma Kitabı (2). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
………………., (1933-1934). Köy Çocuğunun İlk Okuma Kitabı (3). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
………………, (1934-1935). Resimli İlk Kıraat (5). İstanbul: Türk Kitapçılığı Limited Şirketi.
………………, (1934). Hayat Bilgisine Göre Resimli İlk Kıraat (1). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
………………, (1934-1935). Hayat Bilgisine Göre Resimli İlk Kıraat (2). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
, (1934-1935). Hayat Bilgisine Göre Resimli İlk Kıraat (3). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
………………, (1934-1935). Hayat Bilgisine Göre Resimli İlk Kıraat (4). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
İlyas (1925). Küçük Mektepliye: Yeni Milli Kıraat. İstanbul: Kanaat Matbaası.
İNAL, K. (2004). Eğitim ve İktidar Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler, Ankara: Ütopya Yayınları.
İsmail Hikmet (1933-1934). Kıraat Dersleri (2). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
……………., (1933-1934). Kıraat Dersleri (3). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
……………., (1933-1934). Kıraat Dersleri (4). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
……………., (1933-1934). Kıraat Dersleri (5). İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
KABAPINAR, Y. (2004). Bir Öğretim Materyali Olarak Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitapları”, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitapları, Ankara: Pegem Yayınları.
M. Zekeriya (1934-1935). Resimli Kıraat (2). İstanbul: Türk Kitapçılığı Limited Şirketi.
PAKİZE-Nazım (1929). Kız ve Erkek Çocuklara Kıraat Kitabı (5). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
……………., (1934). Kız ve Erkek Çocuklara Kıraat Kitabı (2). İstanbul: Hilmi Kitaphanesi Yayınları.
REFİK Ahmet (1932). Orta Mektepler ve Muallim Mektepleri İçin Kıraat (2). İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
……………, (1931). Orta Mektepler ve Muallim Mektepleri İçin Kıraat (3). İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
SAFA, P. (1929). Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat. İstanbul: Türk Neşriyat Yurdu Yay.
……………., (1929). Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat (3). İstanbul: Türk Kitapçılığı Limited Şirketi.
……………., (1929). Cumhuriyet Mekteplerine Kıraat (5). İstanbul: Türk Kitapçılığı Limited Şirketi.