FARSÇA EDEBİYATIN TÜRK MİMARLARI

Ulusçuluk, ulus devlet, ulusal dil gibi kavramların henüz hiçbir şekilde insanların zihninde bir karşılık bulmadığı ve iktidarların meşruiyetini ilahî doktrinlerden aldığı Orta Çağ dünyasında, medeniyet daireleri doğrudan doğruya dinler etrafında teşekkül etmiştir. İktidarın meşruiyet kaynağının din olduğu ve medeniyet dairelerinin dinler etrafında teşekkül ettiği bir çağda, tabii olarak insanların kimlik ve aidiyetleri de din ve kutsallıkla irtibatlıydı. Dolayısıyla Orta Çağ'da bir bölgenin yönetimini elinde tutan iktidar sahiplerinin, o bölgenin halkı ile aynı kavimden olmaması veya o bölge halkının dilini konuşmaması gibi durumlar normal ve yaygın bir durumdur. Bu sebeple Türk toplulukların İslam'ı kabul ettikten sonra kurdukları devletlerde yazışma ve edebiyat dili olarak anadilleri dışında bir dili kullanmaları, o dönem için yadırganacak bir durum değildir. Türkler, İslam medeniyet dairesine girdikten sonra bu medeniyetin Türkçeden önce mevki kazanmış dillerinde (Arapça ve Farsça)üstün sanat eserleri meydana getirmişlerdir. Bu durum bilhassa Farsça için söz konusudur. Türkler, hükmettikleri coğrafya ve ilişki kurdukları topluluklar vasıtasıyla İslam medeniyet dairesinin önemli dillerinden birisi olan Farsçayı idare ve edebiyat dili olarak kullanıp, henüz o dönemde gelişmekte olan bu dile gelişme yolunda önemli katkılar sağlamışlardır. İranî toplulukların yaşadığı coğrafyanın idaresinin 10. asırdan 20. asra kadar Türk hanedanlarının macerasında Türklerin rolünün anlaşılması bakımından kayda değerdir. elinde bulunması, Farsça edebiyatın gelişme

TURKISH ARCHITECTS OF PERSIAN LITERATURE

In the Medieval World, where notions like nationalism, nation state, and nation language had by no means no reflection on people's mind and governments found their legitimacy in the divine doctrines, civilization circles have been formed directly around religions. In an age when religion is the source of legitimacy of power and civilization which formed around the religion, of course, people’s identity and belonging was relevance with religion and the holinesses. Therefore, in the Middle Ages owners who have controlled the ruling an area wasn’t from the same tribal or not speaking the same language which the people of area have. This was normal and common. For this reason, after accepting Islam, states which founded by the Turkish communities used another language than their mother tongue, as the language of writing and literature, was not a strange situation for the period. After Turks get involve the circle of Islamic civilization, they brought high works of art from not the Turkish but the former languages(Arabic and Persian). This is particularly the case for Persian. Turks used Persian which one of the important language of Islamic civilization as the language of administration and literature on their ruled area. This developed the emerging language. The Turkish dynasties ruled the Iranian communities for 10 century from 10th to 20th. This is important to understand the role of turkd on development of Persian literature

PDF

___

Aclûnî, KeĢfü’l-Hafâ, C:I, Mısır 1351/1931.
ANDERSON Benedict, Hayali Cemaatler, Çev.: Ġskender SavaĢır, Metis Yay., İstanbul 2011.
ATTAR Aygün, ―Ġran’ın FarslaĢma Süreci ve Bu Süreçte Farsçanın Rolü‖, Erdem Dergisi, S. 58,2008.
BABACAN Ġsrafil, ―Vâiz-i Kazvînî ve Türkçe ġiirleri‖, Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, S. 22,Konya 2007, ss. 167-198.
ÇETİŞLİ İsmail, Batı Edebiyatında Edebî Akımlar, Akçağ Yay., Ankara 2008.
DEĞİRMENÇAY Veyis, Farsça ġiir Söyleyen Osmanlı ġairleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 2013.
DONUK Abdulkadir, ―Eski Türklerde Hükümdarın Vazifeleri ve Vasıfları‖, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 17, İstanbul 1982, ss. 103-152.
EROĞLU Haldun, ―Osmanlılarda Ġktidarın DeğiĢim Süreci ve MeĢruiyet Sorunu‖, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C: 43, Ankara 2003/2, ss. 19-39.
HOBSBAWM Eric, Devrim Çağı, Çev.: B. Sina ġener, Dost Kitabevi Yay., Ankara 2008. İbn Haldun, Mukaddime, Çev.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., Ġstanbul 2005.
KANAR Mehmet, ―Nizâmî-i Gencevî‖, DĠA, C: 33, Ġstanbul 2007, ss. 183-185.
KARAĠSMAĠLOĞLU Adnan, ―Osmanlı Dönemi Türk ġiirinin Ġran Edebiyatı ile Münasebetleri Üzerine DüĢünceler‖, AÜ Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 17, Erzurum 2001.
KARTAL Ahmet, ġiraz’dan Ġstanbul’a, Kriter Yay., Ġstanbul 2008.
KAYHAN Hüseyin, ―Selçuklular Devrinde Türk Saraylarında Fars ġairleri‖ TurkishStudies - International PeriodicalForTheLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic, Volume6/1 Winter 2011, ss. 1433-1441.
KILIÇLI Mustafa, Arap Edebiyatında ġuûbiyye, ĠĢaret Yay., Ankara 1992.
KÖPRÜLÜ M. Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yay., Ġstanbul 1981.
OKUMUŞ Ömer, ―Câmî‖, DĠA, C:7, Ġstanbul 1993, ss. 94-99.
OLGUNER Fahreddin, Üç Türk-Ġslam Mütefekkiri DüĢüncesinde VaroluĢ (Ġbn Sina, Fahreddin Razi, NasireddinTusi), Ötüken Yay., Ġstanbul 2001.
ORTAYLI İlber, ―Osmanlılar’da Millet Sistemi‖, DĠA, C:30, Ġstanbul 2005, ss. 66-70.
ROBERTS J. M.,Avrupa Tarihi, Çev.: Fethi Aytuna, Ġnkılap Yay., Ġstanbul 2010.
SAFA Zebihullah, Ġran Edebiyatına Genel Bir BakıĢ, Çev.: Hasan Almaz, Nüsha Yay., Ankara 2003. ———, Ġran Edebiyatı Tarihi, C:I-II, Çev.: Hasan Almaz, Nüsha Yay., Ankara 2005.
ŞENTÜRK Ahmet Atilla – KARTAL Ahmet, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yay., İstanbul 2005.
ŞENTÜRK Recep, ―Millet‖, DĠA, C:30, Ġstanbul 2005, ss. 64-66.
TOKMAK A. Naci, ―Ġran: Edebiyat‖, DĠA, C:22, Ġstanbul 2000, ss. 416-424.
VAHÎD Hüseyin Feyzullâhî, Gasdânnâme-i Firdevsî, Mecmû’a-i Bîst u ÇehârMakâle-i Ġnternetî, 1387.
YAZICI Tahsin – ÖZTÜRK Mürsel, ―Ġran: Dil ve Lehçeler‖, DĠA, C: 22, İstanbul 2000, ss. 413-416.
YILDIRIM Nimet, Ġran Edebiyatı, Pinhan Yayıncılık, Ġstanbul 2012.
YÜCE Nuri, ―Mukaddimetü’l-Edeb‖, DĠA, C:31, Ġstanbul 2006, ss. 120-121.