BİR EDEBÎ TARZ ÖRNEĞİ OLARAK SÂDIK KEMÂLÎ’NİN ELİF- NÂMELERİ

Türk edebiyatı tarihi boyunca oluşmuş metinler çeşitli şekillerde incelemeye tabi tutulur. Bunlardan biri de anlatım biçimleri ile yapılan inceleme konusunu teşkil etmektedir. Bir anlatım biçimi olan edebî tarz, metinlerin anlaşılmasında yardımcı unsurlardan biridir. Edebî tarz olarak nitelendirilecek olan elif-nâme, Türk edebiyatında karşımıza çıkan metinlerden biridir. Bu metinler mısraların elif harfinden ye harfine doğru sıralanması ile oluşmaktadır. Bu şekilde oluşmuş manzumeler olan elif-nâmeler akrostiş yani muvaşşah sanatı ile benzeşen bir tekniktir. Bu çalışmada, elif-nâmenin tanımı yapılmış ve edebî türden farkının ne olduğu açıklanmaya çalışılmıştır. Tarz alanına dâhil olan elif-nâmeler hakkında genel bilgi verilerek elif-nâmenin ne olduğu ve tertip edilişi bakımından çeşitlerinin özellikleri ve tanımı yapılmıştır. Türk edebiyatı tarihi boyunca elif-nâme örneği veren şairlerin isimleri verilmiştir. Önce Sâdık Kemâlî'nin hayatı ve edebî şahsiyetine kısaca değinilmiş; sonra şairin divanında tespit edilen elif-nâme metinleri transkripsiyon harfleri ile verilmiştir. Verilen metinlerin şekil ve muhtevaları ile değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır. Metinlerin ilki elif-nâme çeşitlerinden biri olarak belirlenen düz elif-nâme örneği; ikincisi ise diğer bir çeşidi olan ters elif-nâme örneği özelliği göstermektedir. Çalışma sonunda elif-nâmelerin de yazılış itibarıyla harflerle söylendiği saptandığı için tarz grubuna dâhil edilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Ayrıca her konudan örnek alınabilen Türk edebiyatı metinleri içinde elif-nâmelerin genel olarak dinî tasavvufi içeriğe sahip olduğu gözlemlenmiştir

AS AN EXAMPLE OF LITERARY STYLE SÂDIK KEMÂLÎ’S ELİF-NÂMES

Forms of expression of texts that occured in history of Turkish literature constitude the subject of examination. Literary style which is a phraseology is one of the items that helps to understand the texts. Texts of Elif-nâme described as literary style form with ranging of lines from letter of “Elif” to letter of “Ye”. Poem in this way is a technique similar to acrostic, i.e. art of muvaşşah. İn this study, Elif-nâme was determined by defining literary style and giving information about Elifnâmes that get involved in this field. By giving general information about Elif-nâmes that include in field of style, it was given the characteristics of Elif-nâme’s varieties in the way of its determination and composing and it was identified. İt was given names of poets who have given sample of Elif-nâme during the history of Turkish literature in this study. Also, life of Sâdık Kemâlî was briefly mentioned, then texts of Elif-nâme which is in divan of poet but wasn’t known before was given with letters of transcripton and was assessed texts of Elifnâme with their contents. The firstone of texts indicates sample of plain Elif-nâme that was determined as one of Elif-nâme’s kinds, as to the second one, it indicates the characteristics of opposite Elif-nâme sample. At the end of the study, as Elif-nâmes also was determined that it is said with letter as writing, it was established that it should be include in group of style. Besides, Elif-nâmes which can take example in every respect in texts of Turkish literature generally was observed that it has religious sufistic content.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Namık (1989). “Bakâyî’nin Battalnâme Adlı Eserindeki Elifnâme”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu, Elazığ.
AKKUġ, Metin (2007). Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası-Edebî Türler ve Tarzlar. Fenomen Yayınları. Erzurum.
CANIM, Rıdvan (2010). Divan Edebiyatında Türler. Grafiker Yay. Ankara.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1998). “Elif Harfiyle ilgili Bazı Edebî Hususiyetler”,Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yay., Ġstanbul. ÇETİN, Ġsmet (1982). “Elifnâmeler ve Sefil Ali’nin Bir Elifnâmesi”, Millî Folklor, KıĢ 4. Ankara.
GÖKÇİMEN, Ahmet (2010). “Türkmen Edebiyatında Elifname” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 43, Erzurum.
GÜZEL, Abdurrahman (2006). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Akçağ Yay., Ankara.
KAÇAR, Burhan (1997). “Türk Edebiyatında Elifnâmeler”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Mütercim Âsım Efendi (2009). Burhân-ı Kâtı, haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.
ÖZTOPRAK, Nihat (2009). “Elifnamelerin Tertip Hususiyetleri ve Metin Tesisindeki Yeri”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu (25-27 Nisan 2007), Bildiriler-2, Erzurum.
ÖZTOPRAK, Nihat (2006). “Bursalı Feyzi Efendi‟nin Elifnameleri”, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Ġstanbul.
TAŞ, Hakan (2008). “Deli Birâder Gazâlî’nin Elif-nâmesi”, Turkish Studies International Periodical Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2, Spring.
TAVUKÇU, Orhan Kemal (2008). “AkrostiĢ (MuvaĢĢah)”, Kültür Tarihimizde Gizli Diller Şifreler, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Erdal ġahin, Picus Yay., Ġstanbul.
TURAN, Selami (2004). “Hatâyî’nin Elifnâme Tarzında YazılmıĢ ġiirleri”, Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları, Isparta.