Sûdî’nin Hafız Divanı şerhindeki tasavvufî yaklaşımları

16. yüzyılda yaşayan Sûdî ağırlıklı olarak şerh vadisinde kalem oynatmış birisidir. Yazdığı şerhler büyük bir takdire mazhar olmuş, özellikle Hafız Divanı’na yazdığı şerh kendinden önce aynı esere şerh yazan Sürurî ve Şem’î’nin şerhlerini neredeyse unutturmuştur. Şüphesiz bu husus onun derin bilgi ve birikimi yanında belirli disiplinler içinde tutarlı hareket etmesinin sonucudur. O önce sağlam bir metin oluşturmak için çalışmış, daha sonra da metin şerhine girmiştir. Şerhederken Hafız’ı bir beşer olarak ele almış, onu olağanüstü özellikler vererek yüceltmemiştir. Gerçi zaman zaman Hafız’ın ehlullahtan olduğu gibi şeyler söylerse de bu yaklaşım aşırı yüceltmeci bir sonucu doğurmamış, ayakları yere basan yorumlarla okuyucunun karşısına çıkmıştır. Bu makalede önce Sûdî’nin Hafız’ın şiirlerini şerhederken temas ettiği tasavvufî görüşler ele alınacak, daha sonra Hafız Divanı’na aşırı tasavvufî anlamlar yüklediklerini düşündüğü şarihlere yönelttiği eleştiriler ifade edilecek ve bunlardaki haklılık payı tespit edilmeye çalışılacaktır.

Sudî’s sufic interpretations in his annotations of The Hafiz Divan

Sudi who lived in the 16th century is an author who writes the interpretations. The interpretations he wrote gained great appreciations, and especially his interpretations on Hafız Divan almost surpassed the annotations of Sururi and Şem’i which were written to the same work. This situation is of course not only related to his deep knowledge and accumulation but also result of this consistency interdisciplinary. He first started with setting up a solid text. Then, he began to annotate interpretation the text. When annotating the text he assumed that Hafız was a human being. He didn’t exalted Hafız giving extraordinary features to him. It is true that from time to time he said that Hafiz was one of the ehlullah. But these are balanced expressions. In this article, firstly Sudi’s sufic ideas when annotating Sudi’s poems are handled. Secondly, the criticism made by the poets who thought that he gave extreme sufic meanings to Hafız Divan will be dealt with. Finally, the rightfulness of these ideas will be questioned.

PDF

___

Ali Asgar Hikmet (1994). Câmî Hayatı ve Eserleri, (çev. M. Nuri Gençosman), İstanbul: MEB Yay.,
Baharistan Molla Cami, Baharistan,
http://torbatjam.com/home/modules/PDdownloads/singlefile.php?cid=19&lid=303 (ET: 18.04.2011)
ÇELİK, Ahmet Faruk (1996). Sürûrî‟nin Hafız Divanı Şerhinin İncelenmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi S.B.E., Konya.
DİA Bekir Topaloğlu (1995). “Esma-i Hüsna”, DİA, (s. 404-418) 11. C. İstanbul.
ENGİNÜN İnci ve KERMAN Zeynep (1987). Ahmet Haşim: Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergâh Yay.
Galland, Antoine (1998). İstanbul‟a Ait Günlük Hatıralar (1672–1673), Haz. Nahid Sırrı Örik, 2c., TTK Yay.,
GÖLPINARLI Abdülbaki (1989). Hafız Divanı, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul: MEB Yayınları.
H. Ritter (1993). İA., (Hafız maddesi), C. V/l, İstanbul: Mili Eğitim Basımevi.
Hermann Ethé (1337). Tarih-i Edebiyat-ı Farsî, (çev. Rızazâde Şafak), Tahran 1337.
HOCA, Nazif M. (1980). Sûdî, Hayatı, Eserleri ve İki Risalesinin Metni, İstanbul: İÜ Şarkiyat Enstitüsü.
KAYA İbrahim (2008). Sûdî Şerh-i Divan-ı Hafız: Kelimeler-Remizler-Kavramlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
KŞ Mehmed Vehbi Konevî (1273). Şerh-i Dîvân-ı Hâfız I-II, İstanbul.
NÜ Molla Cami, Nefehatü‟l-Üns,
http://www.persiangig.com/pages/download/?dl=http://naqshbandi.persiangig.com/kotob/nafahat-jami%28www.tn1.blogfa.com%29.zip (ET: 18.04.2011)
OM Bursalı Mehmet Tahir(2000). Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Meral Yayınları.
Rızazade ŞAFAK (1342). Tarih-i Edebiyat-ı İran, Tehran.
ŞA Şiblî Nu‟manî (1363). Şi‟ru‟l-„Acem, Farsça′ya çev.: Seyyid Muhammed Takî Fahrî Dâ′î Gîlânî, C. II, Tehran.
ŞB Sûdî, Şerh-i Bostan, İstanbul: 1288. ŞDH Sûdî, Şerh-i Divan-ı Hafız I-II-III, İstanbul: 1288.
ŞDH-Y Sûdî, Şerh-i Divan-ı Hafız, Süleymaniye Kütüphanesi, Nazif Paşa Yazma Nüshası 635.
ŞENTÜRK Atilla (1995). Rakibe Dair, İstanbul, Enderun Kitabevi.
Şerh-i Sudi ber Hafız / Ahmed Sudi Bosnevi, 1007/1599; trc. İsmet Settarzade. (Hafız Divanıyla birlikte), 4 cilt, 1968.
ŞG Sûdî, Şerh-i Gülistan, İstanbul: 1249.
TARLAN Ali Nihat (1970). Türk Ansiklopedisi, (Hafız-ı Şirazî mad.), C. XVIII, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
TARLAN Ali Nihat (1990). Ali Nihat Tarlan‟ın Maalelerinden Seçmeler, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yay.
TATÇI Mustafa (1990). Yunus Emre Divanı Tenkitli Metin, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
YAZICI Tahsin (2001). İslam Ansiklopedisi, Hafız-ı Şirazî mad., Ankara: TDV Yayınları.
YAZICI, Tahsin (1997). DİA, (Hafız-ı Şirazî maddesi), C. XV, İstanbul 1997. Zebihullah Safa (1347). Tarih-i Edebiyat-ı İran, C. III/2, Tehran.