ERZURUM HALK MASALLARINDAN ÜÇ TURUNÇLAR MASALI’NIN VLADİMİR PROPP’UN YAPISAL ANLATI ÇÖZÜMLEME YÖNTEMİNE GÖRE İNCELENMESİ

Halk edebiyatı ürünleri arasında yer alan masallar söz varlığı, kültürel alt yapısı ve anlam katmanlarının zenginliğiyle dikkat çeken anlatı türüdür. Halk biliminde çeşitli çalışmalara konu olan masallarda yer alan hayal ürünü ögeler çoğu zaman bireye ve topluma ait yaşantıların izlerini taşır. Masallar bu yönüyle sanıldığının aksine hayatın dışında değil içindedir. Vladimir Propp, 1928 yılında yayımladığı Morfogija Skazki adlı eserinde masalların yapısal unsurlarını belirlemiştir. Masalların yapısal analizini yaparak "sabit" ve "değişken" masal unsurlarını tespit etmiştir. Propp'a göre bu unsurlar bütün halk masallarında benzer işlevlere sahiptir ve bütün olağanüstü masallar yapıları açısından tek tiptir. Propp ayrıca masallarda otuz bir tane işlev tespit etmiştir. Her bir işlevin kısa bir tanımı ve şematik karşılaştırmalar yapmayı sağlayan bir simgesi vardır. Bu çalışmada da Bilge Seyidoğlu tarafından derlenen Erzurum halk masallarından "Üç Turunçlar" masalı, Propp'un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi'ne göre incelenmiştir. Çalışmada öncelikle Üç Turunçlar masalının epizotları ve motifleri belirlenmiş daha sonra ise masalın yapısı Propp'un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi'ne göre incelenmiştir. İncelemede masalın iki olay dizisinden oluştuğu belirlenmiştir. Her iki olay dizisinin de masaldaki iki eksiğin giderilmesi üzerine şekillendiği ve ana kahramanın eksiklikleri gidermek, tamamlamak için çaba gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca Üç Turunçlar masalının Propp metodunda belirtilen işlemlerin tamamına yakınını karşıladığı ve bu yönüyle evrensel masal kalıbıyla uyumlu olduğu görülmüştür

INVESTIGATION OF FAIRY TALE NAME IS THREE SOUR ORANGES THAT IS FOLK TALE FROM ERZURUM BY USING VLADIMIR PROPPER’S STRUCTURAL NARRATIVE ANALYSIS METHODS

Tales that draw attention with vocabulary, cultural infrastructure and richness of meaning and located in the folk literature, have been the subject of various studies in folklore. Fanciful elements that is located in to folklore tales, often bears the imprint of the life of the individual and society. In this respect, fairy tales are not out of life. Vlademir Propp has identified the structural elements of the tale in Morfogija Skazki that he published in 1928. He specified “constant” and “variable” fairy tale elements by analyzing the structure of fairy tales. According to Propper, these elements have similar functions in all folk tales and fairy tales are uniform for all the extraordinary structures. Propp also has identified thirty-one functions in the fairy tales. Each fuction has a brief description and schematic symbol to do comparison. In this study, the fairy tale of three sour oranges that is the folk tale from Erzurum and compiled by Bilge Seyidoglu, was examined by using Vladimir Propp’s structural narrative analysis method. In the study, episodes and motifs of “three sour oranges” fairy tales were clarified and then, the structure of the tale was examined according to Propp’s structural narrative analysis method. In the investigation, it was determined that this tale was consisted of two series of events. Both series of events formed on the elimination of two missing of the tale and made an effort to complete to overcome the shortcomings of the main hero. In addition, it has been shown that “three sour oranges” tale has met almost all of the operations that were clarified in the Propp’s method and in this respect, this tale is compatible with universal tale mold

PDF

___

Abalı, İ. (2013). Yapısal Folklor Kuramı Bağlamında Bir Masal İncelemesi Örneği. İdil, 2(8), 26-40.
Altun, I. (2008). Türk Halk Kültüründe Elma. Turkisch Studies International Periodical For the Languages, Literature, and History of Turkisch or Turkic. 3(5), 262-281.
Arıcı, A.F. (2004). Tür Özellikleri ve Tarihlerine Göre Türk ve Dünya Masalları. AÜ, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 26, 159- 169.
Aslan, N. (2004). Şekil Değiştirme Motifinin Anlatılarımızdaki Bazı Yansımaları Üzerine. Millî Folklor, 16(64), 37- 43.
Bars, M. E. (2014). Vladimir Propp’un Yapısal Çözümleme Yöntemi Çerçevesinde “Battal Gazi Destanı” Filminin İncelenmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 7(XVIII), 79-97.
Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Çıblak, N. (2005). V. Propp’un Masal Çözümleme Metodu. Tük Dili, 638, 127- 140.
Çobanoğlu, Ö. (2012). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. (6. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
Erdal, T. (2013). Elazığ Masalları ve Propp Metodu. Millî Folklor, 25(99), 175- 178.
Erol, G. (2005). Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde Cesur Yürek Filminin İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 23, 353-361.
Feyzioğlu, N. (2012). On Erzurum Türküsü Üzerinde Bir Metot Denemesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 187-198.
Günay, U. (1975). Elazığ Masalları (İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basım Evi.
Gürdal, C. (1994). Propp Metodunun Rastgele Alınan Dört Türküden Hareketle Türk Halk Müziği Araştırmalarında Uygulanması Üzerine Bir Deneme. Millî Folklor, 23, 53-55.
Nuhoğlu, M. M. (2014). Keloğlan Masallarında Propp Analizinin Dışında Kalan Örnekler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 478-486.
Ozan, M. (2011). Geçiş Ritüelleri ve Halk Masalları. Milli Folklor 91. Ankara: Geleneksel Yayıncılık: 72-84.
Ölmez, E. (2015). Vladimir Propp’un Masal Çözümleme Metodu Çerçevesinde “Padişahın Evlatlığı” Masalı Üzerine Bir İnceleme. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi Beşeri Bilimler Sayısı, 13(1), 533-541.
Propp, V. (2011). Masalın Biçim Bilimi. (Çev. Rifat, M. Rifat, S.), (11. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
Sarı, A., ve Ercan, C. A. (2008). Masalların Psikanalizi. (Edt. Kolcu, A. İ.), (1. Baskı). Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
Sebzecioğlu, T. (2008). Rus Biçimciliği ve Vladimir Propp'un Kuramına Göre Bir Halk Masalı İncelemesi. http://www.fantastikedebiyat.com, adresinden 23/06/2014’te alınmıştır.
Seyidoğlu, B. (1975). Erzurum Halk Masalları Üzerine Araştırmalar. (1. Baskı). Ankara: Baylan Matbaası.
Sodzawıczny, M. (2003). Türkiye Masallarında Şamanizm Öğeleri. Yüksek Lisans Tezi. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Edebiyatı Bölümü. Ankara.
Şimşek, G. (2012). Los Angeles’da Bir Külkedisi: Propp’a Göre Bir Film Çözümlemesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(5), 311-324.
TDK (2005). Büyük Türkçe Sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Temel, S. (2005). Propp Metodu ve Bir Karagöz Metnine Uygulanması. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 8, 85 -106.
Tezel, N. (bt.) Türk Halk Edebiyatında Masal. http://turkoloji.cu.edu.tr, adresinden 21/06/2014’te alınmıştır.
Türker, E. (2013). Masal mı, Yeni Hayat mı? Yeni Hayat Romanını Masalın Biçimbilimine Göre Okuma Denemesi. Millî Folklor, 100, 154-161.
Zariç, M. (2013). Vladimir Propp’un İşlevler Ve Eylem Alanları Modeli Açısından Yaşar Kemal’in Ağrı Dağı Efsanesi Romanı. Hece, 195, 108-117.