BİR DEFTERİN PEŞİNDEN BELGRAD’A YOLCULUK VE BİR ŞEHRENGİZ DENEMESİ

Malzemesi kelime olan edebiyat sanatı, soyut bir malzeme olan dili kullanarak çok canlı ve gerçekçi tasvirler yapabilir. İçinden çıktığı toplumun temel değerlerini benimseyen dil matematiği, ulaştığı her coğrafyada izler bırakır. Türkçe, bir zamanlar Balkanlarda sanat, edebiyat, bilim ve ihtiyaç dili olarak kullanılmıştır. Bu vesileyle Türk dili, arkasında Balkanlarda keşfedilmeyi bekleyen pek çok eser bırakmıştır. Bu çalışmada Sırp Bilim ve Sanat Akademisi Kütüphânesi'ndeki 14509-VII-d-118 katalog numarasıyla kayıtlı bir defterde bulunan manzumeler incelenmiştir. İlgili defteri bulduğumuz dosyalar arasında 18. ve 19. yüzyılda yazılmış farklı kimselere ait mektup ve diğer arşiv vesikaları bulunmaktadır. İçeriğini tamamen çalışma sonunda çevriyazı sistemine aktardığımız defterde, Gevherî'ye ait bir koşma, Destan-ı Belgrad adlı bir manzume ve Âşık Ömer'e ait bir koşma ve bir semâî vardır. Defterin istinsah tarihi ve müstensihi belli değildir. Yer yer imlâ hataları görülen Belgrad Destanı, 29 dörtlükten oluşan ve 11'li hece ölçüsüyle yazılmış bir manzumedir. Destan, şekil yönünden halk edebiyatı nazım türü olan destanın özelliklerini; içerik bakımından Klâsik Edebiyat'ın şehrengiz türünün özelliklerini taşımaktadır. Bu sebeplerle bahse konu destan bir şehrengiz denemesi olarak nitelendirilebilir. Belgrad Destanı'nda, Belgrad Kalesi ve çevresi, Sırp kızları, onların güzellikleri ve giyim kuşamları, Türklerin Belgrad'dan ve bütün Sırbistan'dan ayrılmaları sürecinde yaşananlar ve sonrası tasvir edilmektedir. Destanda bugün yok olmuş bazı mekânların isimleri geçmekte, özellikleri anlatılmaktadır

A TRIP TO BELGRADE BOOK AN PURSUIT AND A SHRENGIZS TRIAL

Art of literature whose material is word can make very vivid and realistic depictions by using the language which is an abstract material. Language mathematics adopting the core values of the sociecty belong to leaves traces in every geography reached. Once upon a time in the Balkans Turkish was used as a language of art, literature, science and necessity. For this reason in the Balkans the Turkish language has left a lot of works waiting to be discovered behind. In this study, the poems that found in a notebook with the 14509VII-d-118 catalog number in Serbian Academy of Sciences and Arts Library were exemined. There are letters from 17th and 18th century and other archive documents belong to other people among the documents that we found the notebook. There is a "koşma" (kind of a poem in Turkish folk literature) belonging to Gevheri, a poem called Epic of Belgrad and a koşma and a semai belonging to Âşık Ömer in the book that we completely transfer the contents of the study into transciription system. The copyiest and date of copy are unknown. Belgrad Epic in which has seen partly spelling errors is a peom that consists of 29 stanzas and was written with 11-syllable meter. The Epic has the characteristics of epic which is a verse in folk literature in terms of format and it has the characteristics of shehrengizs type of classical literature in terms of content. For this reason this epic can be qualified as a shehrengizs essay. Belgrade Fortress and its surroundings, serbian girls, their beauties and clothes, the events during and after the process of Turks leaving from Belgrade and from all over Serbia is depicted in Belgrade Epic. In the epic, there are some names of the places, which doesn't exist nowadays, and its characteristics are depicted

PDF

___

Akkuş, Metin (1998). Şehrengiz. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi C.8, s.117-121. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Aslantaş, Selim (2009). Sırp İsyanının Uluslararası Boyutu (1804-1813). Uluslararası İlişkiler, Cilt 6, Sayı 21, Bahar, s. 109-136.
Aslantaş, Selim (2011). Belgrad-ı Dârü’l-Cihâd. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2011 Güz (15), s.13-37.Ankara.
Avşar, Ziya (2008). Tenkitli Metin Neşrinde İmla Sorunu Üzerine Yeni Düşünce ve Öneriler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/6 Fall, s. 75-111.
Avşar, Ziya (2008). Revânî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10643,revanidivaniziyaavsarpdf.pdf?0 Erişim Tarihi: 20/02/2016.
Baysun, Cavid (1979). Belgrad. İslam Ansiklopedisi, C. II. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. s.475- 485.
Đinđić, Marija (2014). Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Evliya Çelebi (2001). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi V. Kitap. (Hzl. Y. Dağlı-S. Kahraman-İ. Sezgin). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Grujić, Branislav vd. (1999). New Standard Dictionary, English-Serbian Serbian-English. Beograd: Edit Firm Obod-Cetinje.
Hamzaoğlu, Yusuf (2004). Sırbistan Türklüğü. Üsküp: Logos-A Yayınevi.
Karagöz, Hakan (2008). 1737–1739 Osmanlı-Avusturya Harbi ve Belgrad’ın Geri Alınması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi. Isparta.
Koz, Sabri (1977). Destan. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi C.2, s.266-271. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Levend, Agâh Sırrı (1958). Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehrengizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü Yayınları.
Levend, Agâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Özkan, Ayşe (2009). Sırbistan’ın Bağımsızlığını Kazanması (1830-1878). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
Özkan, Ayşe (2011a). Müslümanların Sırbistan’dan Çıkarılmasının İlk Adımı: 1862 Belgrad Olayları ve Belgrad’ın Bombalanması. AÜDTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 30 (50), s.171-194.
Özkan, Ayşe (2011b). Kanlıca Konferansı Sonrasında Müslümanların Sırbistan’dan Çıkarılmaları ve Osmanlı Devleti’nin Sırbistan’dan Çekilişi (1862-1867). Gazi Akademik Bakış (09), s.123-138.
Shaw, Stanford (1971). Between Old and New The Ottoman Empire under Sultan Selim III 1789–1807. Cambridge-Massachusetts: Harvard University Press.
Yalap, Hakan (2016). Türkçeden Sırpçaya Geçen Kelime Ve Eklerle Bu Unsurların Sırplara Türkçe Öğretimindeki Katkısı. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi TÜBAR, XXXIX / 2016-Bahar, s.239-259.