Ermeni meselesi, Osmanlı Devleti'nin son elli yıllına damgası vurmuş bir problem olarak bugüne kadar pek çok akademik ve özel çalışmaya konu olmuştur. Bu mesele, siyasi veya konjonktürel tandanslardan çok çabuk etkilenme potansiyeline sahiptir. Bu çalışmada geleneksel nüfus, mukatele veya ıslahat gibi tartışmalara çok fazla girilmeden, Ermeni meselesinin diplomatik yönü üzerinde durulmuş ve Osmanlı Arşivi'nin hariciye evrakı olabildiğince titiz bir şekilde incelenmiştir. Hariciye evrakı içerisinde, Osmanlı Devletinin resmi politik söylemine muhalif gazete tercümelerinin de olmasının, bu çalışmanın objektifliğine katkı yaptığı düşünülmektedir. İnceleme sonunda, meseleye, Osmanlı Hariciye bürokrasisi, yabancı gazeteler ile yabancı ülke sefirlerinin ve devlet başkanlarının penceresinden bakmak mümkün olmuştur. Ayrıca Osmanlının bu konu ile ilgili olarak ortaya koymuş olduğu irade, diplomatik ilişkilerin seyri, kullanılan dil ve üslup ile ilgili önemli veriler ortaya çıkarılmıştır. Bu verilerin, azınlık tartışmalarının yapıldığı günümüz Türkiye'sinde daha anlamlı olacağına inanılmaktadır. Farklı ülkelere ait gazete tercümeleri ile hem ülkelerin Ermeni meselesine yaklaşımları tespit edilebilmiştir. Diğer taraftan kendi aralarındaki rekabet daha açık bir şekilde ortaya konmuştur. Hariciye evrakı üzerinde odaklanılması yabancı devletlerin konu ile ilgili girişimlerine karşı Osmanlı Devleti'nin ortaya çıkan reflekslerini görebilme olanağı sunmaktadır. Bu anlamda Osmanlı Devleti'nin ortaya koyduğu diplomasinin dışarıdan nasıl göründüğü de yine bu evrak sayesinde tespit edilebilmiştir. Bu diplomatik ilişkiler Osmanlı Devleti'nin reformlar konusundaki çabasını da yakından etkilemiştir. Bu süreçte yapılan bazı ihmaller ve hatalar da Osmanlı ve Türkler adına telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurmuştur.

Armenian issue, as a problem which had effected the last fifty years of Ottoman State has been handled by many academic and individual works. This issue has a potential of being effected by politic and conjunctural tendencies. In this report, diplomatic aspects of Armenian Issue have been exposed by analysing the records on foreign affairs of Ottoman Archieve without attending the traditional debates on population, mutual slaughters or reforms etc. It's believed that existence of translations of some newspapers which challenge the Ottoman formal discourse, make contributions to objectivity of this work. It has been possible to look at the issue from windows of Ottoman foreign bureaucracy, foreign newspapers, presidents and ambassadors of the other states. Also some important data about the will of Ottoman power as well as processes of diplomatic affairs, language and style of communication have emerged. It is believed that these will be more meaningful in today's Turkey where minority discussions are proceeded. By the various translations of newspapers of different states, their approach has been determined through the Armenian issue. Otherwise rivalry among themselves has been clearly exposed. Focusing on Ottoman Foreign Affairs documents gets possible to be able to see the Ottoman reflexes against the attempts of the states about the issue. Also with these records it could be identified how Ottoman diplomacy looks like from abroad. These diplomatic affairs has closely effected the efforts of Ottoman Empire on the reforms. Some neglects and mistakes during this process has caused the irreversible results in the name of Ottoman and Turks.