Eksik bir Elif İle Mahmud Hikâyesi’nin ses bilgisi özellikleri üzerine bir inceleme

Bu makalenin konusunu, Malatya’nın Akçadağ ilçesinde tarafımızdan bulunmuş olan başı ve sonu eksik, taş basması bir Elif İle Mahmud Hikâyesi’nin ses özellikleri oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, müellifi, yazılış tarihi ve yeri belli olmayan, eksik bir metnin dil hususiyetlerinden yola çıkarak, eserin ait olduğu dönemin tespit edilmesi ve o dönemin dil özelliklerine katkı sağlanmasıdır. Makale, ses özellikleri ve metin olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Hikâye metninin ses özellikleri ele alınırken özellikle ünlü ve ünsüz uyumları ile ünlü ve ünsüz değişmeleri üzerinde durulmaktadır. Metinde kalınlık-incelik uyumunun kuvvetli, düzlük-yuvarlaklık uyumunun henüz tamamlanmamış olup gelişim evresinde olduğu görülmektedir. n/$\tilde{n}$, t/d ve e/i değişimleri metinde dikkati çeken hususiyetler arasında yer almaktadır. Bu çalışmanın sonucunda, incelemiş olduğumuz Elif İle Mahmud Hikâyesi’nin 18. yüzyılın ses hususiyetlerini taşıdığını tespit etmiş bulunmaktayız. Bu tespitten yola çıkarak, metnin 18. yüzyıla ait olduğunu veya daha geç bir dönemde basılmış olsa da kaynağının 18. yüzyıla dayandığını söyleyebiliriz.

An investigation on the phonetic features of a missing Elif And Mahmud story

What composes the subject of this article is phonetic features of an Elif and Mahmud story, the beginning and ending part missing, written on a stone found around the district of Akcadag. The aim of this study is to detect which period this work belongs to and to contribute to the linguistic properties of that period by considering the phonetic features of this missing text whose author and date of writing are not known. This article is composed of two parts as phonetic features and the text itself. While handling the story especially consonant and vowel harmony and consonant and vowel mutation are focused on. It is seen in the text that back and front vowel harmony is strong and round and unrounded vowel harmony has not been completed yet, but it is in the phase of progress. n/$\tilde{n}$, t/d and e/i changes in the text are among the features that draw attention. As a result of this study, we have found out that Elif and Mahmud story which we have investigated contains the linguistic features of 18th century. Considering this finding, we can say that this text belongs to 18th century and although it was printed at a later period this work can be said to be dating back to 18th century.

PDF

___

ALPTEKİN, Ali Berat (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
ASLAN, Ensar (1990). Yaralı Mahmut Hikâyesi Üzerinde Bir İnceleme, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
BİNYAZAR, Adnan (2007). Elif ile Mahmut, İstanbul: Merkez Kitaplar.
BORATAV, Pertev Naili (2011). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
BOZ, Erdoğan (2007). Türkiye Türkçesinde {+A} Durum Biçimbirimi, Ankara: Gazi Kitabevi.
CAFEROĞLU, Ahmet (1963). “Anadolu Ağızları Konson Değişmeleri”, TDAY-Belleten , Ankara: TDK Yayınları, s. 1-32.
Derleme Sözlüğü I-VI. Cilt (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DEMİRCAN, Ömer (2001). Türkçenin Ses Dizimi, İstanbul: DER Yayınları.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
DEVELİ, Hayati (2001). Risâle-i Garîbe, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
DEVELİ, Hayati (1995). 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara: TDK Yayınları.
DUMAN, Musa (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, Ankara: TDK Yayınları.
DUMAN, Musa (2008). Makaleler, İstanbul: Kesit Yayınları.
EFENDİOĞLU, Süleyman ve İŞCAN, Adem (2010). “Türkçe Ses Bilgisi Öğretiminde Ses Olaylarının Sınıflandırılması”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Erzurum, s. 121-143.
ERDEM, Mehmet Dursun ve GÜL, Münteha (2006). “Kapalı e (ë) Sesi Bağlamında Eski Anadolu Türkçesi-Anadolu Ağızları İlişkisi”, Karadeniz Araştırmaları S: 11, s. 111-148.
ERTÜRK, Muhammet ve Baştürk, Hasan (2007). Halk Hikâyeleri, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
GÖKÇE, Aziz (2009), “Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı Türkçesine Dudak Uyumu Ve Ünsüz Uyumu”, Turkish Studies Elektronik Dergi, S: 4/3 Bahar , s. 991-1012.
GÜLSEVİN, Gürer (1997). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: TDK Yayınları.
KARADOĞAN, Ahmet (2001). “Eski Anadolu Türkçesinde Yuvarlaklaşan Ekler”, TDAYBelleten , Ankara: TDK Yayınları, s. 171-180.
KARAHAN, Leyla (1999). “Yükleme (Accusative) Ve İlgi (Genitive) Hali Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler”, III. Uluslar arası Türk Dil Kurultayı, Ankara: TDK Yayınları, s. 605-611.
KARTALLIOĞLU, Yavuz (2011). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16, 17, 18. Yüzyıllar), Ankara: TDK Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
MANSUROĞLU, Mecdut (1959). “Türkiye Türkçesinde Ses Uyumu”, TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları, s. 81-93.
ÖZKAN, Mustafa (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
ŞEMSEDDİN SÂMİ (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Tarama Sözlüğü (1983). TDK Yayınları, Ankara.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1999). Osmanlı Türkçesi Grameri, İstanbul: Alfa Yayınları.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (2005). Eski Türkiye Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
TÜRKMEN, Fikret (1998). “Hikâye-Halk Edebiyatı”, İstanbul: İslam Ansiklopedisi D.İ.