EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİNDE GÖZ İMGESİ

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra çağdaş Avrupa sanatında görülen parçalanmışlık ve anlamsızlık, Türk sanatına da yansır; çağdaş Türk şiirinde de gözle görülür bir değişme yaşanır. Edip Cansever, Türk şiirinin bu kırılma noktasında durur. İlk şiirlerini Garip'in etkisiyle kaleme alan Cansever, İkinci Yeni'nin 1950'li yılların ikinci yarısından sonra belirginleşmeye başladığı dönemden itibaren yeni tarz şiirler yazmaya başlar. Özellikle Yerçekimli Karanfil (1957) adlı şiir kitabıyla İkinci Yeni hareketinin poetikasına uygun eser veren Cansever, ilk şiirlerinin aksine kübizm, sürrealizm ve bilinçaltına meyleder; şiirlerinde sessel, yazımsal, sözdizimsel ve sözcüksel sapmalara, alışılmamış bağdaştırmalara yer verir. Yeni şiir tarzının yaygınlaştığı yıllarda, göz organı resme gerçekte olduğu gibi değil; ya ikiden fazla ya da nispetsiz bir biçimde yansıtılmıştır. Bu durum dönemin güncel sanat eğiliminin dikkat çeken bir hususu olmuştur. Edip Cansever'in şiirlerinde göz sözcüğünün kullanımı belli bir düzeyde artmıştır. Onun şiirlerinde göz, parçalanmışlığın önemli bir odak noktası, bilinçaltı derinliğinin dışavurumunun bir parçası olur. Makalenin amacı, resim ve sinema sanatının şiiri etkilemesi bakımından Edip Cansever'in İkinci Yeni dönemi olarak söz edilen yıllarda göz organını nasıl kullandığını saptamaktır. Çalışmamızda Cansever'in İkindi Üstü (1947), Dirlik Düzenlik (1954), Yerçekimli Karanfil (1957), Umutsuzlar Parkı (1958), Petrol (1959), Nerde Antigone (1961) ve Tragedyalar (1964) adlı şiir kitaplarında göz sözcüğünün anlamsal ve imgesel dönüşümü incelenmiştir

THE EYE IMAGINARY IN THE POEMS OF EDİP CANSEVER

After the second world war, fragmentation and inanity appeared in the modern European art also reverberated to the Turkish art. Therefore, a visible changing was experienced in modern Turkish poetry, too. Edip Cansever stands at this breaking point of Turkish poetry. Cansever who wrote his first poems with the effect of Garip started to write a new form of poems since after the second part of 1950s when İkinci Yeni started to come into appear. Cansever who started to give appropriate work to the poetics of İkinci Yeni movement, especially with his book of poetry called Yerçekimli Karanfil (1957), inclined to the surrealism, cubism and subconscious unlike his first poems. Vocal, literary, syntactic and lexical deviations and unfamiliar reconciles occupied an important place in his poems. When the new style of poetry spread, disproportions concerned to the eye called attention at painting. Eye is a significant focal point of the fragmentation. However, in the poems of Edip Cansever, eye is the first step of subconscious depth. The aim of the article is to establish how Edip Cansever used the word of eye at the years called İkinci Yeni period in terms of the affection of painting and movie arts to the poetry. In our study, semantic and imaginative transformation of the word of eye is examined in the poetry books of Cansever called İkindi Üstü (1947), Dirlik Düzenlik (1954), Yerçekimli Karanfil (1957), Umutsuzlar Parkı (1958), Petrol (1959), Nerde Antigone (1961) and Tragedyalar (1964).

PDF

___

BERK (2001), Ġlhan, Eşik, YKY, Ġstanbul.

BOYNUKARA (1997), Hasan, Modern EleĢtiri Terimleri, Boğaziçi Yayınları, Ġstanbul.

BU ÑUEL(1929), Louis, Un Chien Andalou [Film], Paris: Duverger.

CEMAL SÜREYA (2004), Sevda Sözleri, YKY, Ġstanbul.

CANSEVER (2000), Edip, Gül Dönüyor Avucumda, Adam Yayınları, Ġstanbul.

CANSEVER (2009), Edip, Şiiri Şiirle Ölçmek – Şiir Üzerine Yazılar, Söyleşiler, Soruşturmalar, Haz. Devrim Dirlikyapan, YKY, Ġstanbul.

CANSEVER (2011), Edip, Sonrası Kalır I, YKY, Ġstanbul.

CEMAL SÜREYA (2004), Sevda Sözleri, YKY, Ġstanbul.

CHAGALL (1944), Marc, The House with the Green Eye, [Tablo].

ÇELEBĠ (1993), Asaf Halet, Om Mani Padme Hum, Adam Yay., Ġstanbul.

ÇIKMAN (2006), Zeki, Folklorumuzda ve Edebiyatımızda Göz, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul.

DALI (1949), Salvador, The Eye of Time, [Tablo].

DİRLİKYAPAN(2003), Murat Devrim, “Ġkinci Yeni DıĢında Bir ġair: Edip Cansever”, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi: Ankara

DOĞAN (2006), Mehmet Can, Şair Sözü, (e-kitap), YKY, Ġstanbul.

ERGÜLEN (2011), Haydar, “Gözistan Sultanı: Türkan ġoray”, Sabitfikir, Ġstanbul

FOUCAULT (2007), Michel, İktidarın Gözü Seçme Yazılar -4, Çev. IĢık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul.

HANÇERLĠOĞLU (1970), Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, Ġstabul.

HOMEROS (2010), Odysseia, Can Yayınları, Ġstanbul.

KALKIġIM (1994), Muhsin, Şeyh Galib Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.

KANIK (2002), Orhan Veli, Adam Yayınları, Ġstanbul.

KARACA(2005), Alaattin, İkinci Yeni Poetikası, Hece Yayınları, Ankara.

KARACA (2010), Alaattin, “Ġkinci Yeni ġiiri ve Resim”, Turkish Studies, Vol: 5/2, ss.281-312

KORKMAZ (2010), Ferhat, İkinci Yeni Limanı Pazar Postası, Bizim Büro Yayınları, Ankara

KORKMAZ (2011), Ferhat, “Edip Cansever‟in ġiir Hakkındaki GörüĢleri”, New World Science Academy, C:6, S.4, 2011, ss.857-868

OKTAY (2008), Ahmet, Ġmkânsız Poetika Bütün Yapıtlarına Doğru ġiir Yazıları, C:2, Ġthaki Yayınları, Ġstanbul

ÖZEL (Ekim 2011), Ġsmet, Erbain, ġule Yayınları, Ġstanbul

ÖZKIRIMLI (1982), Atilla, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, C.3, Cem Yayınları, Ġstanbul

PALA (2004), Ġskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, Ġstanbul

PICASSO (1938), Pablo, Girl with Red Beret, [Tablo]

ROSENTHAL-YUDĠN(1980), M.,P., Materyalist Felsefe Sözlüğü, Sosyal Yayınları, Ankara

TANPINAR (1988), Ahmet, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, Ġstanbul

TURANĠ (1997), Adnan, Dünya Sanat Tarihi, Remzi Kitabevi, Ġstanbul

UÇ (2009), Himmet, Tevfik Fikret’in Psikobiyografisi, Bizim Büro Yayınları, Ġstanbul

ZIMMERMANN (1957), Fred, A Hatful of Rain,[Film], 20th Century Fox, USA