BÂKÎ DÎVÂNI’NDA SEVGİLİNİN OTORİTE SAHİBİNE TEŞBİHİ

Bâkî Dîvânı'nda sevgilinin otorite sahibine teşbihinin ele alındığı bu çalışmada, öncelikle Bâkî'nin hayatı ve eseri hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Divan şiirinde sevgilinin, otorite sahibi olmak yönüyle şah, padişah ve sultan olarak görüldüğüne; âdil, zâlim, lütuf ve ihsan sahibi, naz ehli, öldürücü silahlara sahip olmak bakımından padişaha teşbih edildiğine; padişahın hizmetlileri, kulları ve tebaasının bir benzeri olarak sevgilinin de âşıklarının olduğuna değinilmiştir. Sevgili ve otorite sahibi arasındaki ilişkinin sosyal yönü ele alınmış, bu vesileyle saray istiaresi ve "amour courtois"teki aşk anlayışının, divan şiirindeki sevgili tipinin otoriter yönünü ne derece yansıttığı konusuna yer verilmiştir. Öte yandan sevgili ve otoritenin Allah'ı da temsil edebileceğine işaret edilmiştir. Ülkesinin sultanı olan padişah gibi sevgilinin de aşk ülkesinin ve kûyunun sultanı, sevgiliyi temsil eden gülün ise bahçenin sultanı olduğu hususuna atıfta bulunulmuştur. Yine, eğlence meclislerinin vazgeçilmez bir unsuru olan sevgilinin bezmin sultanı olması yönüyle de padişahla benzerlik gösterdiğine değinilmiştir. Bütün bunlardan hareketle, sevgili ve otorite sahibi arasındaki ilişki ortaya konmaya çalışılmıştır. Bâkî Dîvânı'nda sevgilinin otorite sahibine, bilhassa padişaha, doğrudan veya dolaylı olarak benzetildiği beyitler tespit edilmiştir. Tespit edilen bu beyitlerde, divan şiirindeki özellikleri ortaya konulan sevgilinin; hangi yönlerden otorite sahibine benzediği, üzerinde durulmuş ve bu beyitler divan şiirinin otoriteye ilişkin sevgili anlayışı doğrultusunda değerlendirmeye tabi tutulmuştur

THE SIMILE OF THE LOVER FOR AUTHORITY TO THE OWNER IN BAKI’S DIVAN

This study in which the simile of the lover for authority to the owner in Baki’s divan was dealt with, primarily has given brief knowledge about Baki’s life and his work. The lover in divan poetry is regarded as shah, sultan, padishah with respect to having authority and described as fair, cruel, the owner and bestower of graces with respect to having lethal weapons; resembled with padishah who has servants and dears like the lover. The social aspects of relationship between dear and authority has been taken up, on this occasion it has been examined that palace allegory and love in “amour courtois” whether to reflect the authoritarian type of the lover in divan poetry. At the same time it has been also pointed that the lover and the authority be able to represent God. The lover is the sultan of love country like the padishah is the sultan of his country. The rose described with the lover is also the sultan of garden. This study mainly aims to gain knowledge about relationship between dear and authority and determine the couplets in which the lover has been directly or indirectly described with the owner of authority especially padishah. These determined couplets have identified the similar directions between the lover and authority with respect to be told in divan poetry.

PDF

___

AK, CoĢkun (1987). Muhibbî Dîvânı-İzahlı Metin, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

AKÜN, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, TDV. İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ġstanbul: TDV. Yayınları, s.389-427

ANDREWS, Walter G. (2009). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, çev. Tansel Güney, Ġstanbul: ĠletiĢim Yay.

BAYSAN, Gül Tekay (2006). “Bir söylence, iki yapıt: Uzaktaki Prenses ve Uzaktan AĢk”, GÜ.

Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 26, S. 3, s. 71-86. www.gefad.gazi.edu.tr ÇINAR, Bekir (2009). “Edirneli Nazmî‟nin Türkî-i Basît ġiirlerinin TeĢbihler Sistemi Açısından Genel AnlayıĢla Mukayesesi” Turkish Studies, S.4/5, s.76-98. www.turkishstudies.net, (ET: 05.07.2012)

ERÜNSAL, Ġsmail (1983). The Life and Works of Tâcî-Zâde Cafer Çelebi-With a Critical Edition of His Dîvân, Ġstanbul: Ġstanbul Ü. Edebiyat Fak. Yay.

ERTEM, Rekin (1995), Şeyhülislâm Yahyâ Divanı, Ankara: Akçağ Yay.

ĠPEKTEN, Haluk (2000). Nef’î Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yay.

ĠPEKTEN, Haluk (2010a). Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yay.

ĠPEKTEN, Haluk (2010b). Fuzûlî Hayatı Sanatı Eserleri, Ankara: Akçağ Yay.

GAZÂLÎ, Ahmed (2008). Âşıklarların Halleri-Sevânihu’l Uşşâk, çev. Turan Koç-Mehmet Çetinkaya, Ankara: Hece Yay.

GÖNEL, Hüseyin (2010). “Divan ġiirinde Sevgiliye Dair”, Turkish Studies, S.5/3, s.208-222. www.turkishstudies.net, (ET: 05.07.2012)

ĠNALCIK, Halil (2011). Has-bağçede ‘Ayş u Tarab-Nedimler Şâirler Mutribler, Ġstanbul: Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yay.

KARAKÖSE, Saadet (2010). “Divan ġiiri Sevgili Tipindeki Abartıların Simgesel Boyutuna Birkaç Örnek”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.3/15, s.176-187. www.sosyalarastirmalar.com, (ET: 05.07.2012)

KARAMAN, Hayrettin vd. (2010). Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Ankara: TDV. Yay. KOÇ KESKĠN, Neslihan (2010). “MaĢûk, ÂĢık ve Rakip Arasındaki HiyerarĢik ĠliĢkiler”, Turkish Studies, S.5/3, s.400-420. www.turkishstudies.net, (ET: 04.07.2012)

KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı-Tenkitli Basım, Ankara: TDK. Yay.

MENGĠ, Mine (2010). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yay.

OKUYUCU, Cihan (2010). Divan Edebiyatı Estetiği, Ġstanbul: Kapı Yay.

ÖZKAN, Ömer (2007). Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, Ġstanbul: Kitabevi Yay.

PALA, Ġskender (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, Ġstanbul: Kapı Yay.

PALA, Ġskender (2011). Kitâb-ı Aşk, Ġstanbul: Kapı Yay.

ġENTÜRK, Ahmet Atillâ; KARTAL Ahmet (2010). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ġstanbul: Dergâh Yay.

TANPINAR, Ahmed Hamdi (2003). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Ġstanbul: Çağlayan Kitabevi

TARLAN, Ali Nihat (1992). Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yay.

TARLAN, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yay.

TARLAN, Ali Nihat (2009). Fuzûlî Divanı Şerhi, Ankara: Akçağ Yay.

TEZCAN, Nuran (2012). “Divan Edebiyatında AĢk, Kadın Kahramanlar ve Kıyafet DeğiĢtirme Motifi”, ACTA TURCICA Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, S. 4/2-1, s. 104-117. www.actaturcica.com (ET: 09.08.2012)

TOLASA, Harun (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Akçağ Yay.

TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan (2011). “Aşk Mesnevileri ve Gazellerdeki Sevgili İmajına Dair Bir Karşılaştırma”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.29, s.111- 124. http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr (ET: 05.07.2012)

YILDIRIM, Veysel (1996). Bâkî Dîvânında Siyasî ve Askerî Unsurlar, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Elazığ