MİLLİ KÜTÜPHANE 2727 NO’LU MECMUA’DA KAYITLI “ARUZ RİSÂLESİ” ÜZERİNE

Şiir, edebiyat içerisinde en önemli yeri teşkil eder. Şiir bilgisine sahip olmak, şiire dair terim ve kuralları bilmek, hem şair için hem de şiir okuyucusu için önemli bir husustur. Bu nedenledir ki özellikle eğitim çağındaki çocukların yararlanacağı eserlerde, şiir üzerine bilgilere rastlamak mümkündür. Çocuklara dil ve edebiyat eğitimi vermek amacıyla hazırlanan bu eserlerde ayrıntılı bilgiler yerine onların işine yarayacağı kadar kısa bilgilerle yetinildiği görülmektedir. Milli Kütüphane 2727 No'lu Mecmua1, esasen ilköğretim çağındaki çocukların Arapça ve Farsça kelimelerle birlikte aruz kurallarını öğrenmeleri maksadıyla yazılmış manzum sözlüklerden üçünü ihtiva eden (Sübha-i Sıbyân2, Tuhfe-i Şâhidî3, Tuhfe-i Vehbî4) bir manzum sözlük mecmuasıdır.5 Ancak bu mecmuada bu manzum sözlüklerin dışında başka küçük eserler de vardır ki bunlardan biri de "Aruz Risalesi"dir. Bilindiği üzere risaleler, herhangi bir konuda yazılmış olan kısa metinlerdir. Bu risale de aruz ölçüsü, Klasik Türk Edebiyatı nazım şekilleri ve türleri ayrıca söz sanatları üzerine bilgiler veren ve bunları örneklendiren kısa bir eserdir. Bu eserde bilinen birtakım edebî bilgilerin yanı sıra bazı edebiyat terimlerinin, bugün bilinenden farklı şekilde anlatıldığı görülmektedir. Risale bu nedenle önem arz etmektedir. Mecmuaların çoğunlukla bir bütün halinde kitaplaştırılmadığı düşünüldüğünde mecmualar içerisindeki bu tür küçük metinlerin ilim dünyasına takdimi daha çok makaleler aracılığıyla olmaktadır. İşte bu çalışma da adı geçen risale metninin incelenip transkribe edilmesini ve bu şekilde araştırmacıların istifadesine sunulmasını amaçlamaktadır.

ON THE PROSODY PAMPLET REGISTERED IN THE PERIODICAL NO 2727 IN THE NATIONAL LIBRARY

Poetry takes the most important place in literature. It is very important both for the poet and the poetry reader to have the knowledge of poetry and know the poetical terms and rules. That’s why, especially in the books for school children, it is possible to come across information on poetry. However, in these books which are written to give language and literature education to children, it is observed that instead of giving detailed information, short and practical information is prefered. The periodical number 2727 in the National Library is also a verse dictionary periodical including 3 of the verse dictionaries (Sübha-i Sıbyân, Tuhfe-i Şâhidî, Tuhfe-i Vehbî) written for the primary school children to teach them the prosodic rules together with the Arabic and Persian words. However, in this periodical, there are short literary works apart from these verse dictionaries. One of these works is the “Prosody Pamphlet”. As it is known, pamphlets are short texts written on any subject. This pamphlet is, too, a short literary work giving information about the measure of prosody, Classical Turkish Literature verse forms and types together with figures of speech. It also exemplifies them. In this literary work, it is observed that, besides some known literary information, some literary terms are explained in a different way that we are not familiar with. Therefore, this pamphlet is of great importance. When it is considered that periodicals are not mostly compiled as books, the introduction of this type of short texts in the periodicals to the world of science can be possible by means of articles. Thus, this study aims at examining and transcribing the aforementioned pamphlet text so that researchers can benefit from it.

PDF

___

ALPARSLAN, Ali, Manzum Lûgatler ve Tuhfe-i Vehbî’nin Alfabetik Tertibi, (Mezuniyet Tezi), Ġstanbul 1946-1947.

CANPOLAT, Mustafa, Mecmû’atü'n-Nezâ’ir, TDK Yay., Ankara 1982.

CENGĠZ, Halil Erdoğan, “Divan ġiirinde Musammatlar”, Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı 2-Divan Şiiri), S.415-416-417, Temmuz-Ağustos-Eylül 1986, s.291-429.

ÇINAR, Bekir, Miftâh-ı Lisân Manzum Türkçe-Fransızca Sözlük, Akçağ Yay., Ankara 2007.

ÇIPAN, Mustafa, Muğlalı Şâhidî Dede (Hayatı-Sanatı-Eserleri), Nur Basımevi, Konya, tarihsiz.

ÇAVUġOĞLU, Mehmed, “Divan ġiiri”, Türk Dili (Türk Şiiri Özel Sayısı 2-Divan Şiiri), S.415- 416-417, Temmuz-Ağustos-Eylül 1986, s.1-77

DAVUDOĞLU, Ahmet, Kurân-ı Kerim ve İzahlı Meâli (Türkçe Anlamı), Çile Yayınevi, Ġstanbul.

DEVELLĠOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, 23.Baskı, Ankara 2006.

DĠLÇĠN Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000 Ankara.

ERDEM, Mehmet Dursun, “Osmanlı Dönemi Manzum Çocuk Sözlükleri ve Bir Lugât-ı Sıbyân Yazması”, Hece Aylık Edebiyat Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, Yıl 9, S. 104-105, Ağustos-Eylül 2005, s. 178-189.

GÜLHAN, Abdülkerim, “Manzum Sözlük Nazmü’l-Leâl’in Dil ve Üslûp Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Celal Bayar Üniversitesi II. Uluslararası Türk Tarihi ve Edebiyatı Kongresi, 11-12-13 Kasım 2005 Manisa.

GÜMÜġ, Zehra, “Pîrî-PaĢazâde Mehmed b. Abdü’l-bâkî El-Cemâlî’nin Tuhfe-i ġâhidî ġerhi: Tuhfe-i Mîr”, Turkish Studies, S. 5, Tunca Kortantamer Özel Sayısı 1, Yaz 2007, s. 296- 312.

ĠMAMOĞLU, Ahmet Hilmi, Muğlalı Şâhidî İbrâhim Dede Tuhfe-i Şâhidî Farsça Türkçe Manzum Sözlük, Muğla Üniversitesi Yay., Muğla 2005.

ĠPEKTEN, Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yayınları, 1.Baskı, Ekim 1994, Ġstanbul.

ĠSEN, Mustafa v.d, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, GeniĢletilmiĢ 3.Baskı, Ankara 2005.

KARABEY, Turgut- KÜLEKÇĠ, Numan, Sünbülzâde Vehbî, Tuhfe (Farsça-Türkçe Manzum Sözlük), Erzurum 1990.

KARAĠSMAĠLOĞLU, Adnan, “Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Remzî”, Millî Kültür, S. 74, Temmuz 1990, s. 60-61.

KARTAL, Ahmet, Tuhfe-i Remzî, Akçağ Yay., Ankara 2003.

KILIÇ, Atabey, Bosnavî Mehmed Necip, Sübha-i Sıbyân Şerhi Hediyyetü’l-İhvân (İncelemeMetin), Laçin Yayınevi, Kayseri 2007.

KILIÇ, Atabey, Klâsik Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Turkish Studies Publication, Ankara 2007.

KILIÇ, Atabey, Manzum Sözlük Mecmuası (Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi 4026) Tuhfe-i Vehbî, Tuhfe-i Şâhidî, Sübha-i Sıbyân, Laçin Yay., Kayseri 2007.

KILIÇ, Atabey, Mustafâ Bin Osmân Keskin, Manzûme-i Keskin, Laçin Yay., Kayseri 2001.

KILIÇ, Atabey - GümüĢ, Zehra, “Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi 2095’te Kayıtlı Mevlevî Mecmuası Hakkında”, Atabey Kılıç, Klâsik Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Turkish Studies Publication, Ankara 2007, s. 211-228

KILIÇ, Atabey, “Denizlili Mustafa b. Osman Keskin ve Eseri Manzûme-i Keskin” Turkish Studies, s.5, Tunca Kortantamer Özel Sayısı 1, Yaz 2007, s. 340-348.

KILIÇ, Atabey, “Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği Ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Süb≈ a-i ™ıbyân” Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’a Armağan Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu, (Yayına Hazırlayanlar: Eyüp Azlal, Necmi Karadağ, M.Emin Karahan) ġanlıurfa Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., ġanlıurfa 2006., s. 186-189.

KILIÇ, Atabey, “Manzum Sözlüklerimizden Manzûme-i Keskin” Kayseri Ve Yöresi Kültür, Sanat Ve Edebiyat Bilgi Şöleni, 12-13 Nisan 2001, Bildiriler, C.1, Kayseri 2001, s. 441-447.

KILIÇ, Atabey, “Manzum Sözlüklerimizden Manzûme-i Keskin”, Klâsik Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Turkish Studies Publication, Ankara 2007, s. 229-233.

KILIÇ, Atabey, “Mevlânâ Müzesi Kitaplığı 4026’da Kayıtlı Manzum Sözlük Mecmûası Hakkında”, Mevlânâ, Mesnevî, Mevlevîhaneler Sempozyumu, 30 Eylül - 01 Ekim 2006 Manisa. (Yayına Hazırlayan: Mehmet Veysi Dörtbudak), Manisa 2006, s. 161-170.

KILIÇ, Atabey, “Süleymaniye Kütüphanesi ReĢid Efendi 977’de Kayıtlı Manzum Sözlük Mecmuası Hakkında”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, 25-27 Nisan 2007 Erzurum.

KILIÇ, Atabey, “Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân-1 (Ġnceleme)” Turkish Studies, S. 2, Ekim-Kasım-Aralık 2006, s. 81-100.

KILIÇ, Atabey, “Türkçe-Arapça Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân -2- (Metin)”, Turkish Studies, S. 3, KıĢ 2007, s. 29-71.

KILIÇ, Atabey, “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i ġâhidî (Metin)”, Turkish Studies, S.6, Tunca Kortantamer Özel Sayısı 2, Güz 2007, s. 516-548.

KILIÇ, Atabey, “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbî (Metin)”, Turkish Studies, C. 1, S.4, Bahar 2007, s.410-475.

KILIÇ, Atabey; “Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân ġerhi “Hediyyetü’l-Ġhvân” Celal Bayar Üniversitesi “II. Uluslararası Türk Tarihi ve Edebiyatı Kongresi”, 11-12-13 Kasım 2005 Manisa.

KIRBIYIK, Mehmet, “Miftâh-ı Lisân Adlı Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük Üzerine”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 11, 2002, s. 184-200.

KIRBIYIK, Mehmet, Yûsuf Hâlis- Miftâh-ı Lisân Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük, BeĢir Kitabevi, Ġstanbul, 2007.

KUDRET, Cevdet, Örneklerle Edebiyat Bilgileri, Ġnkılap Kitabevi, Ġstanbul 1980, c.1. KUT, Günay, “Mecmualar”, Dergâh Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 6, Ġstanbul 1986, s. 170.

KÜLEKÇĠ, Numan, Açıklamalar ve Örneklerle Edebi Sanatlar, Akçağ, ġubat 1995, Ankara.

ONAY, Ahmet Talât, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1992.

ÖZ, Yusuf, Tuhfe-i Şâhidî Şerhleri, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1999.

PALA, Ġskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 1995.