RÂHATÜ'L-İNSÂN(PEND-NÂME-İ ENÛŞÎRVÂN)'IN TÜRKÇE BİR TERCÜMESİ

İslâmî edebiyatlarda Sasani hükümdarı Nûşîrevân'ın adaleti ve nasihatlarıyla ilgili birçok metin yazılmıştır. Bu metinlerden biri Fars Edebiyatı'nda onun tacının üzerinde yazılı olan nasihatları anlatan ve bazı kaynaklarda Râhatü'l-insân veya Pend-nâme-i Enûşîrvân diye adlandırılmış olanıdır. Rıza Kulı Han Hidayet'in Bedâyi'-i Belhî'ye ait olduğunu belirttiği metnin şairi meselesi ihtilaflıdır. Charles Schefer'in Chrestomathie Persane adlı eserinde neşrettiği metnin mukaddimesinde adı geçen "Şerîf-i Şair"in Ebû Şerîf Muhalledi-yi Gurgânî olduğu da iddia edilmektedir. Râhatü'l-insân Türkiye Kütüphanelerinde nüshaları olan bir eserdir. Bu makalede metin ve onun Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü, No. 5385'te "Pend-i Nûşîrevân-ı Âdil" adıyla kayıtlı bulunan Türkçe mensur bir tercümesi üzerinde durulacaktır. Bu tercümede Nûşîrevân'ın tacının onyedi diliminde (küngüre) yazılı olan nasihatlar sıralanmakta ve bu âdil hükümdarın nasihatlarını askerlerinin okuyabilmesi için yılda bir kez tacını uygun bir yere astırdığından bahsedilmektedir. Nûşîrevân'ın nasihatlarında amacının insanlarını ahlâkî bakımdan eğitmek, insanlar arası ilişkileri düzenlemek kadar tebaa ile hükümdar arası münasebete yön vermek olduğu da görülmektedir. "İhtiyar ve zayıflara hürmet edin, ana baba hakkını gözetin, işlerinizi âlimlere danışarak yapın, dilinize hakim olun, emanete hıyanet etmeyin, düşündükten sonra konuşun" vb. Nûşîrevân'ın tacında kayıtlı olan nasihatlardan bazılarıdır. Makalede eserin Farsça nüshalarıyla Türkçe tercümesi arasındaki farklılıklara da temas edilmeye çalışılacak ve Türkçe tercümenin transkripsiyonlu şekline yer verilecektir.

A TURKISH TRANSLATION OF RÂHATÜ'L-İNSÂN (PENDNÂME-İ ENÛŞÎRVÂN)

Islamic literatures include many texts on the justice and counsels of Sassanian ruler Nûşîrevân. One of these is a work of Persian Literature which recounts the counsels written on his crown and figures with the titles of "Râhatü'l-insân" or "Pend-nâme-i Enûşîrvân" in some sources. Rıza Kulı Han Hidayet states that the text belongs to Bedâyi'-i Belhî; however the identity of the author is disputed. It is also argued that the "Şerîf-i Şair," whose name appears in the introduction to the text edited by Charles Schefer in his work entitled Chrestomathie Persane, is Ebû Şerîf Muhalledi-yi Gurgânî. Râhatü'l-insân has manuscripts in Turkish libraries. This article treats this work and its Turkish prose translation located at Süleymaniye Library, Fatih Section No. 5385 under the title "Pend-i Nûşîrevân-ı Âdil." In this translation, the counsels written on the seventeen slices (küngüre) of Nûşîrevân's crown are given and it is told that this ruler had his crown put up somewhere appropriate every year for the soldiers to read his counsels. The purposes of Nûşîrevân's counsels are proving a moral education to the public, directing his relations with his people as well as organizing the relations between them. Some of the counsels written on Nûşîrevân's crown are as follows: "Respect the old and the weak, observe the rights of your parents, consult scholars before you do your business, have a command of your speech, do not betray trust, think before you speak." The article will also treat some of the differences between the Persian manuscripts of the work and its Turkish translation. The transcription of the Turkish translation will be given.

PDF

___

Ahmed Tefazzülî, Târîh-i Edebiyât-ı İran Pîş Ez-İslâm, Tahran 1376.

ALBAYRAK, Nurettin, "Enû?irvân (Edebiyat)", DİA, C:11, ?stanbul 1995, s. 255, 256.

ALTINPAY, Hüseyin, Hocazâde Abdülaziz Efendi Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi Fatih Ktp. 3467 (1a-60b), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2008.

Ardâvîrâf, Ârdâvîrâfnâme, Çev.: Nimet Yıldırım, Pinhan Yay., ?stanbul 2011.

ATALAY, Mehmet, Başlangıçtan Gaznelilere Kadar İran Edebiyatı Tarihi, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay., Erzurum 2000.

Bedâyi' -i Belhî, "Pend-nâme-i Enû?îrvân", Haz.: Sa' îd-i Nefîsî, Mihr, No: 14, Tîr 1313, s.181- 188.

CEYHAN, Âdem, Bedr-i Dilşad'ın Murâd-nâmesi I, MEB Yay., ?stanbul 1997.

ÇEL?K, Ali, Manzum Hadis Tercümeleri ve Latîfî'nin "Subhatü'l-Uşşâk"ı, Kitap Yay., Ankara 2010.

DOĞAN, Enfel, Şeyhoğlu Sadrüddin'in Kabus-nâme Tercümesi (Metin-Sözlük-Dizin-NotlarTıpkıbasım), Mavi Yayıncılık, ?stanbul 2011.

?sa el-Akûb, Te'sîr-i Pend-i Pârsî Ber-Edeb-i Arab, Çev.: Abdullah ?erîfî Hoceste, ?nti?ârât-ı ?lmî ve Ferhengî, Tahran 1374.

KAPLAN, Mahmut, "Ahmed-i Dai'nin Vasiyyet-i Nû?irevân Tercümesi", Erciyes, S: 191, 1993, s. 23-25.

Kelimât-ı Nesâyih-âmiz, Süleymaniye Kütüphanesi, Kemanke? Bölümü, No: 456/1, yk. 1b-10b.

Pend-nâme-i Enûşirvân-ı Âdil, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Bölümü, No: 3780/3, yk. 142b-151a.

Rıza Kulı Han Hidâyet, Mecma'u'l-fusahâ, Bah?-ı evvel ez cild-i evvel, Tahran 1382.

SCHEFER, Charles, Chrestomathie Persane, Paris 1883.

Sîrûs ?emîsâ, Ferheng-i Telmîhât (İşârât-ı Esâtîrî, Dâstânî, Târîhî, Mezhebî Der-Edebiyât-ı Fârsî), Tahran 1373.

??M??RG?L, Ahmet, "Nû?îrevân", Tarih ve Medeniyet, Y: 5, S: 57, Aralık 1998, s. 54-59.

YEN?TERZ?, Emine, "Ahmed-i Dâ'î'nin Vasiyyet-i Nû?îrevân Adlı Mesnevisi", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S: 19, Bahar 2006, s. 1-30.

YILDIRIM, Nimet, "Fars Öğüt Edebiyatı", Nüsha, Y: V, S: 16, Kı? 2005, s. 51-72.

YILDIRIM, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yay., ?stanbul 2008.

YILDIRIM, Nimet, İran Edebiyatı, Pinhan Yay., ?stanbul 2012.

Zehrâ-yı Hanlerî, Ferheng-i Edebiyât-ı Fârsî, ?nti?ârât-ı Bünyâd-ı Ferheng-i ?ran, Tahran 1348.

Zehrâ-yı Hanlerî, Râhnümâ-yı Edebiyât-ı Fârsî, Kitâbhâne-i ?bn Sînâ, 1341.